Bart Flos: 'Ken je brein, houd het klein'

We zijn in theorie slim genoeg om al deze informatie tot ons te nemen en toe te passen, maar in de praktijk is het veel te veel tegelijk, waardoor we juist minder goed werken en gefrustreerd raken. In De kenniskermis leert Flos ons hoe we beter kunnen omgaan met het informatieaanbod en goed gebruik kunnen maken van de juiste kennis, door onder andere goede en heldere keuzes te maken. Informatiesurvival noemt Flos het. Hebban interviewde Bart Flos over zijn boek en vroeg hem ook al wat tips prijs te geven.

Een boek vol kennis over kennis. Waarom is De kenniskermis het laatste boek dat je nodig hebt?

BF: De kenniskermis is niet zozeer het laatste boek dat je nodig hebt – er komen er ongetwijfeld nog veel meer – maar het kan wel het laatste boek zijn dat vooraf gaat aan jouw moment van helderheid. Het is namelijk hoog tijd: het kenniswater staat ons aan de lippen.

Het begon me best te duizelen bij het lezen van de eerste hoofdstukken van De kenniskermis. Er staat ontzettend veel informatie in het boek. Heel goede informatie, maar heel veel. Je moet er wel even goed grip op krijgen om er meer mee te kunnen dan het alleen gelezen hebben. De waarschuwing achterop (‘Dit boek bevat meer informatie dan je in één keer kunt verwerken!’) is broodnodig. Waarom zo’n informatiedicht boek over informatiesurvival?

BF: Klopt! De kenniskermis is zelf ook een kenniskermis! Maar ik zou geen knip voor de neus waard zijn als ik daar niet iets op had gevonden. Je kunt het boek op drie verschillende manieren lezen: als borrelhapje, als dagschotel en als zesgangendiner. Sla een willekeurige pagina open en je kunt beginnen aan een deelhoofdstukje. Kost je niet meer dan een paar minuutjes. Of je scant de QR-code en bekijkt een filmpje. Heb je iets meer tijd dan kun je ervoor kiezen een hoofdstuk te lezen (twintig minuten) of misschien wel het hele boek. De kunst van informatiesurvival is: jij kiest, jij bepaalt!

Nu heb ik het woord al genoemd: informatiesurvival. Wat is dat precies? En zijn wij daar als moderne mens niet vanzelf goed in? Zijn we niet bestand tegen de moderne wereld, die al op die golf van vooruitgang zitten?

BF: Nee, daar zijn we nu juist niét tegen bestand: onze hersenen zijn oeroud! We hebben miljoenen jaren als jager/verzamelaars over de savannen gezworven toen onze omgeving nog relatief eenvoudig was. Onze groepen waren klein en iedereen kende iedereen. Maar onze leef- en werkomgeving is de afgelopen paar duizend jaar zó snel veranderd dat we nu leven in een complexe wereld die feitelijk niet meer bij ons past. Het stuurt meer kennis en informatie op ons af dan we aankunnen: we lijden aan ernstige verwerkingsbeperking. Informatiesurvival is het leren omgaan met die beperking.

Welk type mens heeft het meest profijt van dit boek? De workaholic, de duizendpoot, de bankhanger, de F5-er?

BF: Allemaal. Niemand ontkomt tegenwoordig aan een informatieoverload. We worden voortdurend overspoeld met kennis en informatie, of we nou willen of niet. Onze smartphone zorgt ervoor dat we altijd online kunnen zijn en dat doen we dan ook! Ons straatbeeld is in tien jaar compleet veranderd. We botsen tegen elkaar op (‘don’t text and drive!’), vallen van onze fiets en verkwanselen de persoonlijke relatie met onze medemens. We mogen gerust eens een plug in de informatiepomp steken.

En wie zal er niet in slagen of heeft weinig kans om zijn gedrag en manier van werken om te gooien?

BF: Een mens wil best veranderen maar niet veranderd wórden. We houden er niet van om in een richting geduwd te worden die we (nog) niet begrijpen of niet kunnen overzien. We vinden het lastig om ‘feedback’ aan elkaar te geven want dat wordt al snel gezien als ‘bemoeienis’. Daarbij is ieder individu uniek, met een eigen handleiding. Of je je eigen manier van werken en leven om kunt gooien hangt van drie dingen af: je genen, je omgeving en je geschiedenis. Maar het hangt ook af van je vermogen om nieuwe kennis en informatie tot je te nemen en de bereidheid om er daadwerkelijk wat mee te gaan doen.

Wat kan een werkgever leren van De kenniskermis?

BF: Een werkgever kan met de kenniskermis alle kanten op. In de eerste plaats vergroot zij haar inzicht in hoe de managers en medewerkers in elkaar zitten. We zijn tenslotte allemaal groepsprimaten die in kleine groepen voortdurend sentimenten aan elkaar overdragen. Door te weten hoe dat werkt heb je meteen een stapje voor. Daarnaast kan de werkgever beter leren begrijpen hoe informatie door zender en ontvanger wordt verwerkt. Zo kunnen ze Death by PowerPoint leren voorkomen. En tenslotte zullen ze begrijpen dat ze om iets te veranderen in het gedrag van individuen en groepen ze iets vreselijks moeilijks moeten doen: gewoonten doorbreken.

Als informatieverslaafden is het best moeilijk om tijd en aandacht vrij te maken voor één boek. Als je heel kort moet beschrijven wat ons voordeel gaat zijn, wat de winst is als we De kenniskermis lezen en ons de inhoud eigen kunnen maken, wat zou je dan zeggen?

BF: Heel kort dan: het kost je maar een paar minuutjes om door één deelhoofdstukje van De kenniskermis geprikkeld te worden en je krijgt meteen een praktische tip die je direct kunt toepassen. Als je daar nu al geen tijd voor hebt is het juist een boek voor jou!

Het boek bevat veel boekentip en QR-codes voor TED(X)-tips. Ik heb de indruk dat je wel heel erg houdt van al die informatie en kennis die te vinden is, maar er gewoon goed uit wijs kunt worden. Is dat wat we kunnen leren van De kenniskermis?

BF: Al onze theoretische kennis en informatie (onze boeken, geschriften en websites) zijn niet het probleem: op papier zijn we werkelijk heel slim! Maar het is te veel, te complex, te overdonderend. En daarom is de praktijk zo verschillend en gaat er nog zoveel mis. Dat is de Kennisparadox. Het is dus niet de informatie zélf maar de manier waarop we er mee om gaan. Daarom kun je in De kenniskermis ook je eigen keuzes maken: heb ik een paar minuutjes of wil ik even een filmpje kijken? Heb ik wat meer rust en tijd om me te verdiepen in een heel hoofdstuk (twintig minuten)? Wat zal ik eens zelf gaan proberen om toe te passen? Door het boek op je eigen manier te verwerken leer je als vanzelf de kracht van informatiesurvival: ken je brein, houd het klein en één ding tegelijk is fijn!

Op Hebban.nl bieden we lezers, boekliefhebbers een plek om te lezen over boeken, zich te informeren over nieuwe titels, hun boekenplanken bij te houden, recensies te schrijven en andere mensen te informeren. Kortom: weer een informatiebom. Hoe zou men Hebban het beste kunnen gebruiken volgens De kenniskermis?

BF: Dat is simpel. De kenniskermis leert je hoe je kunt doseren en temporiseren, kleindenken en serieel doen, herhalen-herhalen-herhalen en oefenen-oefenen-oefenen. Dat betekent concreet dat, als je je aangetrokken voelt tot een nieuw onderwerp, je al het andere aan de kant legt. Je verdiept je in het nieuwe en kiest daaruit één ding dat je gaat herhalen en oefenen. Pas als dat lukt, als je je er comfortabel bij voelt, pas dan pak je het volgende stukje informatie op. Dat geldt precies zo voor De kenniskermis: als je je aangesproken voelt door een onderwerp, een tip of truc, een filmpje of een boek waarnaar ik verwijs, dan pak je daaruit één ding op en leg je mijn boek weg. Maar laat De kenniskermis wel op je nachtkastje liggen zodat je de rode draad kunt vasthouden! Dus: kleine stapjes, hou het klein, één ding tegelijk, herhalen en oefenen, even laten bezinken en weer door.

In het boek staat dat er 129.864.880 boeken zijn geschreven. Als boekliefhebber valt me dat eigen nog wel mee. Is dat erg?

BF: Nee hoor, dat is helemaal niet erg. En het lijkt alleen maar mee te vallen omdat we ons dergelijke grote getallen niet goed kunnen voorstellen. Wie heeft er tenslotte wel eens een stapel boeken van vierduizend (!) kilometer hoog gezien of met de auto op weg naar Gibraltar en terug de hele tijd een rij boeken kaft aan kaft in de berm zien ‘meerijden’? Het aantal boeken is dus niet het probleem maar de kennisverwerking wel. Ik ben als auteur een groot voorstander van het ‘fysieke boek’ en het is heerlijk om boeken te ruiken, te voelen en er doorheen te bladeren. In Amerika worden al meer eBooks verkocht dan gewone boeken en ik vind dat niet noodzakelijkerwijs een goede trend. Onze wereld digitaliseert in een hoog tempo en dat is op zich prima – nieuwe technologieën bieden voortdurend nieuwe mogelijkheden om ons te verbeteren – maar we zijn nog steeds groepsprimaten, behept met een oerbrein, en we worstelen met een exponentieel veranderende omgeving. We zijn biologisch-evolutionair ontwikkeld om te zien, te voelen, te proeven, te ruiken en aan te raken. Laten we dat vooral blijven doen en daarbij onze oorsprong niet verkwanselen.

Kun je drie van je beste tips noemen om mensen de gelegenheid te geven de dag te overleven, zodat ze met een nog heldere geest aan het einde van de dag jouw boek kunnen kopen?

BF: Jazeker!

Tip 1: Maak het uit met je smartphone! (maar wel vriendjes blijven). Laat hem eens op je nachtkastje liggen als je beneden gaat eten, zet hem uit als je met je medemens in gesprek bent en laat je niet voortdurend verleiden die eindeloze tijdlijnen van Twitter, Facebook, Instagram en LinkedIn door te scrollen op zoek naar contact. Je vrienden en collega’s staan daar vlak naast je!

Tip 2: Verander je omgeving! Heb je het druk, last van stress, verlies je het overzicht? Ga naar buiten en snuif de buitenlucht op! Neem afstand van je problemen en wandel eens met een paar collega’s door stad of park. Deel je zorgen, praat erover, kijk om je heen. Ruik aan het gras, huppel een stukje, doe een korte sprint of loop een paar trappen op en neer. Kortom: prikkel, prikkel en prikkel je zintuigen.

Tip 3: Steek een plug in de informatiepomp! Jij bepaalt wat je doet met al die kennis en informatie die iedere dag weer op je afkomt. Jij bepaalt welke kranten je leest en hoe bezorgd, chagrijnig en paranoia je daarvan wordt. Jij bepaalt hoe lang je vruchteloos langs al je TV-zenders zapt terwijl er kleine stukjes van je hersenen afsterven. Niemand controleert de informatiestroom behalve jij! Wie er in deze jachtige, moderne tijden in slaagt om zijn gewoonten te doorbreken heeft een streepje voor. Zij overleven de stortvloed aan kennis en krijgen er inzicht, overzicht maar vooral uitzicht voor terug.

Vanaf vandaag is De kenniskermis - overleven in een zee van informatie van Bart Flos leverbaar en te vinden in de boekwinkels (www.dekenniskermis.nl).

(auteursfoto: Peter Kasbergen)