Book review: Ilka Tampke - Skin

De geschiedenis van de Britse eilanden is er een van invasies. Niet dat het de laatste paar eeuwen zo veel gebeurd is op dat gebied, sinds de Glorious Revolution van onze eigen Willem is weinig meer gevochten op Engels grondgebied, maar daarvoor was het met enige regelmaat raak. Deze opeenvolgende invasies zijn de basis van talloze historische romans. Veel van deze boeken hebben een nostalgisch tintje of worden geschreven vanuit het perspectief van de gevestigde partij. De tragiek van Boudica’s mislukte opstand tegen de Romeinen is voer voor meer dan één roman. De ondergang van het Romano-Keltische Brittannië onder het geweld van Angelen, Saksen, Juten en Friezen heeft ons Koning Arthur opgeleverd. Beter historisch gedocumenteerd is de strijd van koning Alfred de Grote om zijn prille Engelse staat te beschermen tegen de Denen. Dat Angelsaksiche Engeland gaat enkele eeuwen later alsnog ten onder als koning Harold niet in staat blijkt te zijn in één seizoen zowel de Noren als de Normandiërs te verslaan. Steeds opnieuw vestigt zich een nieuwe orde en elke keer zien lezers en schrijvers de tragedie van het verdwijnen van een manier van leven.

Skin, het debuut van de Australische schrijfster Ilka Tampke, mikt ook op dit sentiment. Het boek speelt vlak voor en tijdens de Romeinse invasie van keizer Claudius die plaatvond in het jaar 43. Onder Julius Caesar waren de Romeinen al twee keer eerder Brittannië binnengevallen en Caligula was het ook van plan maar bedacht zich. Uiteindelijk zou pas na de invasie van Claudius Brittannië een onderdeel van het Romeinse rijk worden, een situatie die zou voortbestaan tot vroeg in de vijfde eeuw bleek dat Rome het eiland niet langer kon verdedigen.

Voor onze hoofdpersoon, een jong Keltisch meisje genaamd Ailia, is dat echter nog geen voldongen feit. Ze groeit op in Cad (Cadbury Castle in het huidige graafschap Sommerset), één van de grote Walburgten die het zuiden van Engeland rijk is. Ze is een wees en wordt grootgebracht door de kokkin van het koninklijke huishouden. Omdat niemand haar afkomst kent, staat ze helemaal onder aan de sociale ladder. Het leren van zo ongeveer elke vaardigheid die haar op die sociale ladder zou doen stijgen wordt haar ontzegd. Ze is echter vastbesloten om toch kennis te vergaren en als blijkt dat ze aanleg heeft voor spirituele aangelegenheden lijkt haar lot onafwendbaar. Het verdedigen van de Keltische vrijheid en religie tegen de Romeinse tirannie.

Ik noem het een historische roman maar eigenlijk is het meer een prehistorische. Er is het een en ander geschreven over de bewoners van Brittannië in die periode maar dan toch vooral door de Romeinen. Verslagen van de invasie van de hand van Tacitus, Suetonius en Cassius Dio zijn bewaard gebleven maar zij zijn allen ruim na de invasie pas geboren en hadden er bovendien een handje van de vijanden van Rome (en hun politieke vijanden) barbaarser, perverser en afschrikwekkender te maken dan ze daadwerkelijk waren. Zo schreven de Romeinen bijvoorbeeld over mensenoffers en gebruikt de schrijfster dit als een belangrijk element in het plot terwijl daar geen spoortje archeologisch bewijs voor is gevonden. We weten dus eigenlijk maar vrij weinig met zekerheid over hoe de Kelten destijds leefden. Dat laat Tampke veel ruimte om haar verhaal vorm te geven en die vrijheid gebruikt ze volop. Hier en daar wordt ook met de tijdlijn gerommeld om het verhaal vlot te laten verlopen.

Dat wil niet zeggen dat de schrijfster haar huiswerk niet heeft gedaan. Zo baseert ze zich naast de Romeinse werken ook op mythen die in Ierland en Wales bewaard zijn gebleven. De locaties die in het verhaal beschreven worden zijn historisch en een aantal historische figuren wordt ook genoemd. Er zijn verwijzingen naar het eiland Angelsy in Wales, dat destijds een religieus centrum voor de Kelten was. Ook de toenemende invloed van de Romeinen en de ontwikkeling om de Walburgten te verlaten en in steden te gaan wonen wordt goed in beeld gebracht. Toch is er een aantal zaken uit het boek die me als lezer irriteren en de belangrijkste daarvan heeft eigenlijk te maken met het centrale concept van de roman, de ‘huid’ waar de titel naar verwijst.

Het concept ‘skin’ ben ik daarbij eigenlijk nooit tegen gekomen. Het is een vorm van verwantschap die centraal staat in de maatschappij die Tampke beschrijft. De huid die je bij je geboorte meekrijgt bepaald welk dier je totem is en voor een belangrijk deel wie je bent. Het creëert mogelijkheden en legt taboes op. De hoofdpersoon is een wees en omdat haar ouders haar geen huid hebben meegegeven staat zij met één been buiten de samenleving. Het vinden van haar huid is van enorm belang om haar ambities waar te kunnen maken. De Romeinen, die de spirituele bovenklasse van de Britten als onruststokers zien, zouden deze religie het liefst met wortel en tak uitroeien. Dat kan Ailia uiteraard niet laten gebeuren. Ze strijdt, ondanks door haar volk als minderwaardig wordt gezien, voor het behoud van haar tradities.

Ik zal niet claimen een expert te zijn in deze materie maar ik heb toch wel het een en ander gelezen over het tijdvak waarin het boek zich afspeelt. Zowel fictie als non-fictie. Animisme is een bekend onderdeel van het Keltische wereldbeeld maar het concept dat Tampke hier beschrijft ben ik in deze historische context nog nooit tegen gekomen. Ik heb sterk de indruk, en Tampke bevestigt dat tot op zekere hoogte ook in haar nawoord, dat ze het grotendeels geleend heeft van de Australische Aboriginals. De oplettende lezer zal in de tekst ook een verwijzing naar de beroemde zangsporen ontwaren.

‘What is it we stare upon?’ he asked.
I looked at him. Did he trick me? ‘It is Central Durotriga…?’
‘But what do you see in it?’ He bit into his fish.
I frowned. ‘Fields, rivers, many stones…’
‘When you train you will see it in a different way’ The sun turned his eyes to amber. ‘You will see the stories.’

Chapter 19 - Trees

Het was voor mij als lezer een hele vreemde gewaarwording om deze invloeden te zien op een plaats waar je het totaal niet verwacht. Niet dat er geen parallellen zijn tussen de wereldbeelden van deze twee culturen maar op het moment dat er zich een hardnekkig beeld in blauwgeschilderde woeste Keltische krijger die gewapend met boemerang een Romein te lijf gaat aan mij opdringt, ontspoort het verhaal toch een beetje. De vraag dringt zich op waarom Tampke er in een roman die zo zwaar leunt op spirituele en bovennatuurlijke elementen geleend uit een andere cultuur er niet voor gekozen heeft om helemaal over te stappen op Fantasy. Daar heb je toch iets meer mogelijkheden om met dit soort concepten te spelen zonder direct de toorn van mensen met een Keltische or Aboriginal achtergrond over je af te roepen. Of de hoon van historici natuurlijk.

Een tweede irritatie in het boek heeft te maken met de schrijfstijl. Veel schrijvers zouden hier en daar een Keltisch woord of begrip hebben ingevoegd om de tekst wat overtuigender te maken. Afgezien van plaatsnamen en namen van personen onthoudt Tampke zich daar volledig van. Wat ze wel doet is, met name in de dialogen, vrij ouderwets Engels te gebruiken. Zo gebruikt ze om de haverklap het ronduit archaïsche ‘knave’ dat in deze context zoveel als knaap betekent. De reden hiervoor is mij volslagen onduidelijk. Het woord heeft een Germaanse oorsprong en komt dus eigenlijk wat misplaatst en geforceerd over.

Voor de lezer die wat minder geïnteresseerd is in de historische achtergrond is Skin waarschijnlijk een beter geslaagd boek. Zoals eerder aangegeven past Tampke hier en daar de tijdlijn wat aan om de vaart in het verhaal te houden. Dat lukt haar dan ook goed. Het boek leest erg vlot en hoewel de vele verwijzingen naar het verlangen van Ailia naar het verkrijgen van haar eigen ‘huid’ op den duur wat overbodig zijn, is ze toch een karakter waar je als lezer volledig in op kunt gaan. Ze is leergierig, eigenzinnig en een echte puber met alle drama die daar bij hoort.

De schrijfster brengt het conflict tussen de Britten en de Romeinen voor Ailia heel dichtbij door haar twee interessante mannen voor te schotelen die een totaal verschillende kijk op de wereld en de toekomst hebben. Haar liefdesleven is het militaire conflict in het klein. Tampke rond het verhaal af met een duidelijke climax. Hoewel het op mijn exemplaar niet vermeld is, lijkt het er toch op dat dit verhaal het eerste in een serie moet worden. De strijd om Brittannië is nog niet gestreden en Ailia is ook zeker nog niet bereid zich neer te leggen bij de Romeinse overheersing. Er is meer dan genoeg ruimte voor een tweede deel.

Alles bij elkaar genomen is Skin niet helemaal het soort historische roman dat ik kan waarderen. Tampke offert naar mijn smaak iets te veel geschiedenis op aan het plot. Als dat soort zaken je niet al te veel storen is het echter een boek dat lekker weg leest. Ik ben er zelf, ondanks alle zaken die me irriteerde, in drie dagen doorheen gevlogen. Verwacht er afgezien van vermaak geen grootse dingen van en Tampkes debuut is een geslaagde roman.

Met dank aan Van Ditmar Boekenimport voor het recensie-exemplaar.