Dreamsongs: A RRetrospective #8

Doing the Wild Card Shuffle
Hoewel Martin een jaar of tien actief is geweest in Hollywood, is hij er nooit gaan wonen. Als zijn werk er op zat keerde hij altijd weer terug naar New Mexico. Hij bouwde in de periode een goede band op met een aantal schrijvers en SF-fans uit de regio. Hij wordt door hen geïntroduceerd in de wereld van de rollenspellen en neemt er gretig aan deel. Een van deze rollenspellen, genaamd SuperWorld, is eigenlijk de kiem geweest voor de Wild Cards serie. Veel van de karakters die er in voorkomen zijn tijdens het spelen bedacht en uitgewerkt.

Martin kwam op het idee om er een ‘shared world’-serie mee op te bouwen en legde het voor aan een aantal schrijvers. Uiteindelijk stuurde hij een voorstel voor een trilogie naar uitgever Bantam en zag kans deze te verkopen. Het eerste deel verscheen in 1987, waarna nieuwe delen in rap tempo verschenen. Martin schreef zelf mee en nam ook de redactie op zich. Het Wild Cards-collectief wilde geen verzameling verhalen schrijven dat maar losjes aan elkaar hing. Ze ontwikkelden een stijl die Martin zelf mozaïekroman noemt. De meeste Wild Cards-boeken hebben zes tot acht verschillende schrijvers die door Martin tot een geheel gesmeed worden. Een aanpak die veel van de redacteur vraagt, zeker als die ook nog meeschrijft en in Hollywood actief is.

Toch had Martin zo zijn redenen om dit er bij te doen. Wild Cards is hem een terugkeer naar zijn eerste liefde: comics. Het concept had inderdaad zo bij Marvel vandaan kunnen komen. Ook geeft hij aan dat Wild Cards de deur misschien wel open gehouden heeft voor A Song of Ice and Fire. Hoewel Martin vrij weinig nieuw (geschreven) werk produceerde in de tweede helft van de jaren ’80 en begin jaren ’90 verschenen er toch regelmatig boeken met zijn naam op de cover. Hij bleef bekend bij de lezers en dat maakte zijn latere werk makkelijker te verkopen.

Wild Cards is in feite een alternatieve geschiedenis waarin in 1946 een buitenaards virus boven New York losgelaten wordt. Zo’n 90% van de mensen die geïnfecteerd wordt sterft een gruwelijke dood, 9% blijft ernstig misvormd achter (de jokers) en de overige 1% houd er superkrachten aan over (aces). Wild Cards volgt een groot aantal karakters, waarvan sommigen de meest waanzinnige dingen kunnen, maar is ook niet blind voor de ellende die het virus aanricht. Aan het eerste deel werkte Howard Waldrop (die Martin al kende vanuit zijn dagen als comics fanboy), Melinda M. Snodgrass (die in latere delen ook een deel van de redactie voor haar rekening zou nemen), Roger Zelazny, Water Jon Williams, Lewis Shiner, Victor Milán, Edward Bryant, Stephen Leigh, John J. Miller en Leanne C. Harper mee. Later zijn er nog veel meer schrijvers aangehaakt. Ik heb nergens een compleet overzicht kunnen vinden maar inmiddels zijn we de dertig toch wel gepasseerd.

Leuk detail, dat Martin overigens in Dreamsongs niet vermeldt, is dat de toen nog onbekende Neil Gaiman in 1987 eens een voorstel heeft gedaan voor een Wild Cards-karakter die in een droomwereld leeft. Martin heeft dat toen afgewezen en Gaiman begon vervolgens aan zijn inmiddels wereldberoemde Sandman-serie. Klein inschattingsfoutje zullen we maar zeggen.

Bantam kocht in totaal twaalf delen van de serie die tussen 1987 en 1993 verschenen. De serie liep goed maar verkopen van de nieuwe delen lieten toch een dalende lijn zien. Bantam deed het collectief een aanbod voor drie nieuwe delen maar dat werd afgeslagen. Achteraf geeft Martin toe dat dat een vergissing was. Ze verkochten drie nieuwe delen aan uitgever Baen die in 1993, 1994 en 1995 verschenen. Baen had echter niet het promotiebudget dat het veel grotere Bantam wel had. De verkopen van met name het laatste deel waren slecht, deels ook omdat Bantam de oudere delen inmiddels niet meer bijdrukte. Het vijftiende deel, Black Trump, leek het laatste te worden.

Na het succes van A Song of Ice and Fire zag Martin toch weer kans om nieuwe delen te verkopen. Vlak voor de publicatie van Dreamsongs verscheen een zestiende deel, Deuces Down, bij een nieuwe uitgever iBooks, die ook de oudere boeken opnieuw uitgaf. Martin geeft in het inleidende essay aan dat ten tijde van het samenstellen van Dreamsongs een zeventiende deel al in de maak was. Dit deel, Death Draws Five, kwam uiteindelijk pas in 2006 uit, waarop iBooks prompt failliet ging. Death Draws Five is maar beperkt gedrukt en was daarom lang een echt verzamelobject. Van de eerste druk bestaan slechts 600 exemplaren. In 2011 werd het pas herdrukt en inmiddels is er ook een digitale versie beschikbaar.

Wild Cards overleefde ook deze tegenslag en heeft sinds 2008 een thuis gevonden bij uitgever Tor. Inmiddels staat de teller op 22 boeken en wordt er aan het 23e deel gewerkt. Op de Tor-incarnatie van Wild Cards zal ik in het afsluitende deel van de serie terugkomen.

Het zal jullie inmiddels duidelijk zijn dat ik veel van Martins werk gelezen heb maar Wild Cards is hier een grote uitzondering op. Martin mag groot fan zijn van comics, ik ben dat niet. Ook al heeft Wild Cards heeft veel meer te bieden dan de gemiddelde editie van Superman, ik kan het toch maar beperkt lezen vanwege de beperkingen van het format. Bovendien beginnen de comic conventies waar het op leunt me snel te irriteren. Ik lees daarom één, hooguit twee delen per jaar. Momenteel staat de teller op acht delen en ligt een negende deel op de stapel te lezen boeken. Wild Cards moet je als lezer liggen.

Wild Cards is tot nu toe nooit vertaald maar in September 2015 gaat Luitingh het proberen. Het eerste deel getiteld Wildcards 1: het spel der spellen (strafpunten voor de afgrijselijke titel) wordt dan gepubliceerd. Ik ben erg benieuwd hoe dat gaat vallen. Martins naam staat er natuurlijk op maar het is toch voornamelijk werk van anderen en wijkt enorm af van zo ongeveer alles wat Martin verder op zijn naam heeft staan.

Martin heeft in Dreamsongs twee van zijn eigen stukken opgenomen. Ze komen respectievelijk uit het eerste en vierde deel van de series (Wild Cards en Aces Abroad).

Shell Games (Wild Cards, Bantam Books 1987)
Shell Games is een verhaal uit het eerste deel van de serie. Het collectief heeft op dat moment de mozaïekroman nog niet geperfectioneerd en eigenlijk is het vooral een bundel geworden. Het beschrijft de hele periode van het opduiken van het virus in 1946 tot het midden van de jaren ’80. De hoofdpersoon in Shell Games is Thomas Tudbury, bij het grote publiek bekend als The Great and Powerful Turtle.

In het verhaal zien we de ontwikkeling van Thomas van een verlegen jongetje, eigenlijk een beetje een sukkeltje, naar de zelfverzekerde misdaadbestrijder de Turtle. Al jong komt hij er achter dat hij telekinetische gaven beschikt met dank aan het Wild Cards-virus. Hij wil deze gebruiken zoals de helden in zijn comics. Een anonieme misdaadbestrijder en held, dat is zijn droom. Maar, zoals zijn jeugdvriend Joey (een superheld heeft een sidekick nodig) pijnlijk duidelijk maakt, voorkom je dat een crimineel je een kogel door de kop jaagt terwijl je je aan het concentreren bent om je gave op te roepen? Hij moet afgeschermd worden als een schildpad in zijn schild.

Shell Games is een redelijk opzichzelfstaand verhaal en daarom heel geschikt om te worden opgenomen in Dreamsongs. Martin leeft voor de tweede verhaallijn een karakter van Melinda M. Snodgrass, de buitenaardse Dr. Tachyon. Hiermee vangt Martin eigenlijk heel goed de essentie van de serie. Het is een donker verhaal, met een snufje superheld, hier en daar een karikaturaal karakter, een beetje buitenaardse inmenging en wat alternatieve geschiedenis en vooral een hoop leed dan mensen zichzelf aandoen. Martin geeft ruiterlijk toe dan Thomas van al zijn karakters waarschijnlijk het meeste op hem lijkt. Als je zo de inleidende essays in Dreamsongs leest, dan haal je dat er onmiddellijk uit.

From the Journal of Xavier Desmond (Aces Abroad, Bantam Books 1988)
Het tweede stuk dat Martin heeft toegevoegd is een heel ander verhaal. Aces Abroad is het vierde deel van de serie en wel wat meer een mozaïek. Martin heeft zijn eigen bijdrage aan de roman gebruikt om de andere verhalen aan elkaar te schrijven. Het is geschreven in de vorm van een dagboek en daarom makkelijk op te delen in stukken die tussen de andere bijdrages ingevoegd kunnen worden.

Het verhaal van Aces Abroad gaat over een fact-finding missie van de VN, die wil uitzoeken hoe het met de slachtoffers van het Wild Cards-virus buiten de Verenigde Staten gaat. Xavier Desmond is zelf een joker. Zijn leven is bepaald door de misvormingen veroorzaakt door het virus. Hij heeft zich echter opgewerkt tot een zakenman en de onofficiële burgemeester van het getto in New York waar de meeste Jokers wonen. Hij beschrijft in zijn dagboek zijn indrukken van de gebeurtenissen op de diverse locaties die het gezelschap aandoet, waardoor je tussen de regels door behoorlijk veel van het verhaal meekrijgt.

Ik ben niet helemaal overtuigd dat dit een goed verhaal is om toe te voegen aan Dreamsongs. Aan de ene kant was het een goede keuze geweest om in het tweede voorproefje een Joker aan het woord te laten. Discriminatie van Wild Cards-slachtoffers is een heel belangrijk thema in de boeken en er is een duidelijke parallel met de behandeling die AIDS-slachtoffers eind jaren ’80 en begin jaren ’90 ten deel viel. Aan de andere kant is het zo fragmentarisch dat het voor iemand die nooit een Wild Cards-boek heeft gelezen, het best wel eens lastig te volgen zou kunnen zijn. Er worden tussen neus en lippen allerlei karakters genoemd die in die voorgaande drie delen zijn voorgesteld en dus bekend worden geacht. Het persoonlijke drama van Xavier komt heel mooi naar voren maar de context zou wel eens verwarrend kunnen zijn.

Het is natuurlijk maar een klein voorproefje uit de hele, inmiddels enorm omvangrijke, Wild Cards-serie. Waarschijnlijk meer dan genoeg voor een lezer die niet bekend is met de serie om te ervaren of het interessant is. Voor mij is Wild Cards niet het meest interessante dat Martin heeft geproduceerd maar dat neemt niet weg dat het feit dat de serie al zo lang loopt en de manier waarop het geschreven wordt, toch een prestatie op zich is. Het zou me verbazen als het 23e deel dat binnenkort moet verschijnen het laatste zal zijn.

Volgende week bekijken we het laatste deel van Dreamsongs, waarin Martin nog een aantal korte verhalen die vooral uit de tweede helft van de jaren ’80 stammen op een hoop veegt. In dit laatste deel komen we zelf nog een beetje Westeros tegen.

Lees de eerdere delen van Rob Webers Dreamsongs-reeks:
Dreamsongs: A RRetrospective #1 - een introductie
Dreamsongs: A RRetrospective #2 - de jaren 1970 en 1972
Dreamsongs: A RRetrospective #3 - Martins 'future history-verhalen
Dreamsongs: A RRetrospective #4 - Martins vroege fantasy
Dreamsongs: A RRetrospective #5 - Martins horrorverhalen
Dreamsongs: A RRetrospective #6 - Haviland Tuf
Dreamsongs: A RRetrospective #7 - De tv-series