Muren van glas - het Nederlandse antwoord op Vijftig tinten grijs

Vrouwen over het hele wereld lijken in de ban van erotische vertellingen. In 2012 heeft het boek van E. L. James, Vijftig tinten grijs, gezorgd voor een ongekend verkoopsucces: er zijn worldwide 110 miljoen exemplaren verkocht in meer dan vijftig talen, en in Nederland een ongelooflijke 2,2 miljoen (ter vergelijking: van het megasucces Stoner van John Williams, gingen in Nederland ruim 120.000 exemplaren over de toonbank).

Wat heeft voor dit enorme succes gezorgd? Hierbij laten we buiten beschouwing hoe belangrijk een dergelijk verkoopsucces is in een door een tanende verkoop geteisterde boekenwereld evenals de discussie of lezen van slechte boeken te prefereren is, boven het helemaal niet te lezen. Is dit een klassiek voorbeeld van een juiste timing? Het (misschien per toeval) reageren op de tijdsgeest die het mogelijk maakt om openlijk van dit soort boeken te genieten? Het is al lang niet meer zo dat men niet open over seks durft te praten, lezen of naar te kijken. Het is ook niets nieuws, erotische romans (en van veel betere kwaliteit, denk aan Paulien Reage, Henry Miller, Anais Nin), zijn er altijd geweest.

Wat frappant is dat de hedendaagse moderne, intelligente en onafhankelijke vrouw kennelijk zeer gecharmeerd is door het idee gedomineerd te worden.

Onderwerping

Moderne Mommy Porn of Assepoesterporno brengt vaak een duidelijke rolverdeling met zich mee: een vrouw onderwerpt zich volledig aan een dominante, rijke, machtige, viriele en knappe man en is bereid om contracten over haar overgave te tekenen waarin haar persoonlijkheid gedegradeerd wordt tot een machteloos speeltje.

Vijftig tinten grijs mag dan expliciet en uitvoerig zijn in de beschrijvingen van BDSM handelingen tussen Ana en Christian Grey, uiteindelijk wordt de “echte liefde” tussen hen bekroond door brave burgerlijke “vanilleseks”, huwelijk en kindertjes. Mogelijk is het ambivalente hiervan juist het geheim van het succes: ruige, duistere en gevaarlijke seks die dan veilig eindigt in elkaars armen tussen de gesteven lakens, nadat de demonen zijn verjaagd en de uitspattingen van vroeger achter de rug zijn. Ach, al die tepelklemmen, kietelplumeaus en buttplugs zijn op je zestigste ook niet meer je van dat.

Erotische fictie in Nederland

Het enorm succes van de boeken van E.L. James heeft gezorgd voor een explosieve groei van het erotische genre. Ook in het Nederlands schrijvende dames en heren laten zich niet onbetuigd, denk aan Passiespel van Isa Maron; de trilogie in de voetsporen van Vijftig tinten grijs: De overgave, Het spel en De extase van Floor van Renee van Amstel (pseudoniem van Rene Brouwer); het literaire debuut van Maan Leo en de trilogie Muren van glas van Marique Maas (pseudoniem  van de Nederlandse thriller schrijfster Esther Verhoef).

Marique Maas biedt in haar trilogie een bekende setting aan: jonge vrouw Nadine, relatief onervaren in liefde en vrij simpel van geest, van een burgerlijke afkomst, met een eigen catering bedrijfje, ontmoet een ravissant rijke, buitengewoon knappe en succesvolle man met een duister verleden, Daniel. Een relatie waar de vonken van afvliegen is het resultaat. Langzaam wordt de jonge vrouw ingewijd in de meer experimentele facetten van de fysieke liefde. De zuiverheid en het vermogen tot zich (nog) te verwonderen, te ontdekken en intens te genieten van Nadine trekt Daniel steeds meer aan en hij beseft dat zij hierdoor de enige ware voor hem is.

Vijftig tinten grijs vs. Muren van glas 

Een aantal gegevens is in Muren van glas hetzelfde als in Vijftig tinten grijs: onervaren vrouw, dominante sterke man, extreme rijkdom die alles mogelijk maakt en een voor de lezers zeer aangename luxe dressing over het verhaal giet, een jeugdtrauma die het een en ander over de handelingen van de man duidelijk maakt (zowel Christian als Daniel is ontmaagd op een zeer prille leeftijd door een oudere vrouw), het sterke verlangen van de man naar absolute controle, zijn onvermogen zich te geven in een relatie en zijn seksueel zeer gevarieerde verleden.

In beide boeken valt het op dat er meer moeite is gedaan om de man op een psychologische wijze te verdiepen (dit is ook noodzakelijk om zijn ietwat vreemde voorkeuren een achtergrond te geven) dan het vrouwelijke personage, dat vlak, verwonderd en onder de indruk door het leven gaat en een zucht van de opluchting slaakt als de man weer eens alles geregeld heeft.

Overigens staat Nadine in Muren van glas nog steeds beduidend beter haar mannetje dan haar Engelse collega Ana die in het dagelijks leven weinig presteert behalve een vage studie en een weinig spannend werkstuk over Thomas Hardy en Tess d’Urberville. En over deze sublieme literaire persoonlijkheid weet zij slechts op te merken “Jezus, is die vrouw even op de verkeerde plek en op het verkeerde tijdstip in de verkeerde eeuw geboren!”. Quelle horreur.

Een groot verschil tussen Muren van Glas en Vijftig tinten grijs is vooral, dat Nadine en Daniel zich niet op het BDSM pad begeven. De wat meer avontuurlijke seksuele handelingen, waaronder een trio tussen Nadine, Daniel en personal trainer Ray (wat absoluut een steamy leeservaring oplevert ), wat lesbisch seks en een ongelooflijke seksscène in de keuken, zijn toch wat tam in vergelijking met bondage, zweepjes en andere hulpmiddelen van Christian Gray, die daarnaast een veel donkerder persoonlijkheid is.

Maar het grootste verschil is dat Marique Maas kan schrijven: haar dialogen zijn scherper, haar personages geloofwaardiger, haar beschrijvingen van plaatsen, steden en natuur prachtig.

Anticlimax van de seksuele revolutie

Naar het schijnt, heeft de rage van erotische boeken een ware explosie veroorzaakt van moeders en dochters die gezamenlijk shoppen in de winkels van Christine le Duc.  Deze Duitse keten van erotische winkels Beate Uhse, die ten onder dreigde te gaan aan de gratis Internet porno, werd van een faillissement gered en zorgde last but not least voor een opleving en variatie van seks in menig Nederlandse slaapkamer.  

Professor Eva Illouz, auteur van het boek Hard Core Romance: Fifty Shades of Grey, Best Sellers and Society (2014) beschrijft Mommy Porn als “inspiratie voor de lezer om te gaan experimenteren in bed” en zegt hierin dat er in “de hedendaagse maatschappij waarin man en vrouw min of meer gelijk zijn, juist de behoefte ontstaat aan een rollenspel met ongelijkheid”.

Werkelijk? Hebben de suffragettes begin 20e eeuw hiervoor gestreden? Heeft de strijd voor een kiesrecht en gelijke rechten, de seksuele revolutie en vrije liefde, gesteggel over glazen plafonds en het combineren van een carrière met het gezin, echt geleid tot deze anticlimax? Is de ultieme overgave gelijk aan ultieme vrijheid? Is de hedendaagse vrouw bereid om een contract te tekenen waarin zij zich totaal onderwerpt aan een man in ruil voor een bovenmaatse penis, niet aflatende aandacht en een platinum creditcard? Laten we van harte hopen dat dit fictie is en blijft.