Wie schrijft onze toekomst?

Het subgenre dat onze huidige wereld het beste voorspelde, is het subgenre dat inmiddels vrijwel niet meer bestaat: cyberpunk. Door de opkomst van cyberpunk in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw werd de boekenmarkt overstroomd met een enorm aanbod aan futuristische avonturen, technologische doembeelden en hoge resolutie beschrijvingen van de toekomst, compleet met doorgedachte merknamen en industriële toepassingen. Niet voor niets is de oorspronkelijke titel van het geweldige artikel van auteur Paul Evanby over cyberpunk ‘de best geslaagde promotiecampagne in de geschiedenis van de sciencefiction’.

Zoals zo velen werd ik die neonverlichte cyberwerelden in geleid door de cyberpunkpaus, William Gibson, met zijn briljante boek Zenumagiër. Daarvoor had ik de klassieke auteurs verslonden: Asimov, Heinlein, Niven, Vance, Clarke en mijn all time favoriet Frank Herbert. Maar Zenumagiër was anders, heftiger, smeriger, confronterender, échter. Het had alles wat ik interessant vond – Ninja’s! Ninja’s in een ruimtestation! – en heel veel van wat ik vanaf dat moment interessant vond – hackers, schimmige corporaties, breinimplantaten, cyberspace . Het werkte als een harddrug: het maakte me high en acuut verslaafd. Niet alleen las ik alles wat er van Gibson uitkwam, maar ik trok plunderend door de bibliotheken en boekhandels op zoek naar andere boeken die uit de zogenaamde Mirrorshades-beweging kwam, die later als cyberpunk te boek zou komen te staan. En er was veel, ook in het Nederlands, zoals Gibsons series, Schismatrix van Bruce Sterling, Bloeiend Vacuüm van Michael Swanwick en wat later Het Babelvirus en De Alchemist van Neal Stephenson. In het Engels was er nog veel meer te vinden, bekend en obscuur…

Natuurlijk was er toen ook wel fantasy te krijgen, maar het dominante genre was sciencefiction.

Oh, how the mighty have fallen!

Halverwege de jaren negentig kwam de klad in de sciencefiction in Nederland en het werd fantasy wat de klok sloeg en nog steeds slaat. Daar zijn allerlei redenen voor aan te wijzen, zoals: waarom zou je cyberpunk lezen, terwijl we feitelijk in een cyberpunkwereld leven (maar dat geldt voor meer genres)? Feit is dat sciencefiction voor een groot deel uit het Nederlandse boekenlandschap is verdwenen.

De huidige generatie heeft ook een cyberpunkbeweging nodig. Een subgenre boeken dat de toekomst van de volgende generatie beschrijft. Natuurlijk heeft dat het risico dat het achterhaald kan worden door de werkelijkheid; uitvindingen, sociale, culturele en economische ontwikkelingen, wie weet ontdekken we over een paar jaar buitenaards leven… Dat maakt niet uit: het gaat om het extrapoleren, het doordenken, het voorspellen. Dat is wat de fantastische genres zo geweldig maakt: het stelt de ‘wat als’ vraag en laat je voorbij je eigen wereld kijken.

Cyberpunk extrapoleerde het internet, de impact van communicatietechnologie, de invloed van grote bedrijven. Wat kunnen wij over dertig of zestig of honderdtwintig jaar verwachten?

Veel techthrillers zijn eigenlijk tomorrow sciencefiction, boeken zoals Witte Inkt van Erik Vrij, De Cirkel van Dave Eggers en Beeld voor beeld van William Gibson zijn near future sf (tussen nu en vijftien jaar). De Expanse boeken van James S.A. Corey spelen een paar honderd jaar in de toekomst en Het recht van de Radch van Ann Leckie speelt nog veel later. Dat is een flink gat in onze ontwikkeling. Nederland heeft boeken nodig die onze nabije toekomst beschrijven, die voor de huidige generatie doet, wat cyberpunk voor de vorige deed.

Wie schrijft onze toekomst?

Martijn Lindeboom en Debbie van der Zande vormen samen de fantasy- en sciencefictionredactie op Hebban. Ze schreven, alweer samen, het boek Hoe schrijf je fantasy en sciencefiction?. Als bestuursleden van de Stichting ter bevordering van het fantastische genre zetten zij zich onder andere in voor de Harland Awards, de Harland Workshops en het Gala van het fantastische boek. Hun doel is meer ruimte en aandacht te kweken voor sciencefiction, fantasy, horror en magisch realisme, voor zowel lezers als schrijvers.