7 keer terug in de tijd

op 05 december 2016 door Lindy de Jong 10 reacties

De tijd terugdraaien: wie zou het nou niet eens willen? Voor veel auteurs lijkt het herbeleven van een dag of bepaalde tijdsperiode een dankbare bron van inspiratie. Hebban maakte een selectie van boeken uit alle genres die je keer op keer mee terug nemen in de tijd.

Binnen Young Adult verschenen binnen korte tijd twee boeken over tienermeisjes die een bepaalde tijdsperiode steeds opnieuw moeten beleven. Met als enige verschil dat de een dat vrijwillig doet en de ander niet.

In Elke dag maandag van Jessica Brody beleeft hoofdpersonage Ellison Sparks namelijk de ergste maandag ooit. Een verkeersboete, een verpeste schoolspeech en schoolfoto en een vriendje dat het met haar uitmaakt; het zit allemaal niet mee! Ze wenst dat ze de hele dag over kan doen om te zorgen dat de dingen anders lopen. Maar als haar wens verhoord wordt blijkt dat makkelijker gezegd dan gedaan. Ze beleeft de maandag telkens opnieuw en lijkt er maar geen postitieve draai aan te kunnen geven.

De leukste maandag om over te schrijven? Dat was de vijfde, zegt schrijfster Brody in een interview: ‘Het is de dag waarop Ellie eigenlijk “F*** you” tegen het Universum zegt en helemaal losgaat. Omdat ze de hoop zo’n beetje opgegeven heeft. Ze denkt dat niets wat ze doet er nog toe doet en dat haar daden geen gevolgen hebben, dus waarom zou ze nog volgens de regels spelen? Waarom geen dingen kapotmaken en je vinger naar mensen opsteken en je haar paars verven en vreemden zoenen en een scene maken in een luxe restaurant? Dus dat doet ze. Het was zo leuk om de schrijven, want ik was al vier maandagen bezig om Ellie op te bouwen als een heel beleefd, overdreven lief meisje dat het mensen graag naar de zin maakt, maar op deze dag? Niet echt!’

In de YA-thriller 23 minuten van Vivian Vande Velde loopt de 15-jarige Zoe op een regenachtige dag een bank binnen om te schuilen. Precies op dat moment vindt een gewelddadige bankoverval plaats. Gelukkig heeft Zoe een speciale gave: ze kan de tijd 23 minuten terugdraaien. Dat kan echter maar negen keer voor dezelfde tijdsperiode… Is het voldoende om de levens van de aanwezigen te redden, waaronder dat van de knappe Daniel? Het wordt lastig, want de tijd dringt en telkens gaat er iets mis.

Bijzonder aan het boek is dat het naast spannend ook nog eens grappig is. In een interview over haar nieuwste YA-boek vertelt Vande Velde: ‘Met 23 minuten wilde ik uitzoeken hoe het voor een personage zou zijn – op dat moment wist ik nog niet wie dat was – om verschillende oplossingen voor een probleem uit te proberen, en ook hoe het voor het personage zou zijn om te zien (naast het probleem dat ze probeerde op te lossen) hoe mensen verschillend op haar zouden reageren, afhankelijk van de manier waarop ze hén behandelde. Ik deed ongeveer hetzelfde in een ander boek, Heir Apparent, maar daar gebruikte ik het vooral om een lach op te wekken.’

In 2011 verscheen de YA-roman Voor ik val van Lauren Oliver, waarin Samantha Kingston (knap, populair, met the perfect boyfriend) het perfecte leventje leidt. Totdat dat leventje ineens ophoudt. Vrijdag 12 februari blijkt namelijk Sams allerlaatste dag te zijn. Toch krijgt ze de kans om die vrijdag zeven keer over te doen en het mysterie van haar dood op te lossen. Terwijl ze dat doet, krijgt Sam steeds meer spijt van veel dingen en ze wil er alles aan doen om alles recht te zetten. Voor het echt te laat is. Het boek is verfilmd en verschijnt in het voorjaar van 2017 in de bioscoop onder de oorspronkelijke titel Before I Fall.

‘Ik probeerde te bedenken welke combinatie van omstandigheden ervoor zou zorgen dat een egoïstisch meisje zichzelf en haar relaties tot anderen in een ander licht zou zien,’ vertelt Oliver in een interview. ‘Ik bedacht een aantal verschillende manieren waarop ik dit kon doen en veel daarvan waren belachelijk en werkten niet. Tot ik haar laatste dag bedacht en de methode vond om haar deze openbaringen te laten ondergaan.’

Je als herboren voelen

Ook in de literatuur kiezen auteurs regelmatig voor een spel met de tijd. Niet slechts een dag of enkele uren, maar een heel leven laat schrijfster Kate Atkinson haar hoofdpersonage in Leven na leven keer op keer opnieuw beleven. Ursula Todd komt in het jaar 1910 ter wereld. Doodgeboren. Toch wordt ze diezelfde nacht nog eens op de wereld gezet. En nog vele keren daarna, want het leven van Ursula blijkt heel bijzonder: haar dood laat steeds iets langer op zich wachten. Ze maakt de eerste grote oorlog van de eeuw mee, en uiteindelijk is ook de Tweede Wereldoorlog op komst. Ursula lijkt te beschikken over ontelbare levens, waarin ze steeds nieuwe keuzes kan maken. Die ook de toekomst beïnvloeden. Kan ze de wereld redden, en als ze dat kan: doet ze dat dan ook?

In een interview vertelt auteur Atkinson over haar hoofdpersonage: ‘Ze leert en ze corrigeert niet altijd – ze corrigeert al zeker niet altijd op de correcte manier – maar ze verandert, en ze verandert dingen. Niet dat ze zichzelf verbetert. Ik denk dat ze sterker wordt en dat ze moediger wordt. En ik denk dat dat precies ‘leven na leven’ is: ze leert zoveel over zichzelf, maar ze is altijd dezelfde persoon.’

Ook de hoofdpersoon in De eerste vijftien levens van Harry August van Claire North wordt keer op keer geboren. In 1919 om precies te zijn. In honderd jaar tijd komt hij maar liefst vijftien keer ter wereld. Steeds op dezelfde plaats en op dezelfde tijd, maar iedere keer met alle kennis van wat er aan dit nieuwe leven vooraf is gegaan. Sommige gebeurtenissen keren steeds terug, maar steeds eindigt Harry’s leven anders. Dan ontdekt hij dat hij niet de enige is die keer op keer geboren wordt. Samen vormen zij een verbond met als belangrijkste regel: kennis uit eerdere levens mag niet gebruikt worden om de toekomst te beïnvloeden. Natuurlijk houdt niet iedereen zich daar aan…

Schijfster North (een pseudoniem van Kate Webb) vertelt in een interview met Hebban hoe een gesprek met haar vader het zaadje plantte voor dit verhaal. ‘Mijn vader studeerde in die tijd astrofysica, dus hij vertelde me een beetje over zijn huidige essay onderwerp, over donkere materie. Ik kan je niet precies vertellen waar of waarom, maar het was op dát moment, […] dat ik me een beetje geïsoleerd voelde en enigszins verbijsterd was door het leven, toen het idee in me opkwam om een kort verhaal te schrijven over een man die wordt geboren, leeft en sterft, en dat steeds weer opnieuw. Ik ging meteen met mijn laptop naar het dichtstbijzijnde café en begon te schrijven. Een paar dagen later had ik ongeveer 30.000 woorden geschreven en besefte ik dat ik per ongeluk een roman aan het schrijven was. Ik verwijderde wat ik had geschreven en begon opnieuw.’ Een juiste keuze, want volgens Hebban-redacteur Daphne van Rijssel is De eerste vijftien levens van Harry August een buitengewoon overtuigende roman.

Van tijdelijke aard

Iemand die ook het verloop van de tijd en daarmee de toekomst probeert te veranderen, is het hoofdpersonage in de thriller 22-11-1963 (later ook verschenen 11.22.63, gelijknamig aan de tv-serie naar het boek) van Stephen King. Jake Epping krijgt namelijk de kans om de moord op president Kennedy op deze datum te voorkomen, wanneer hij een doorgang naar 1958 vindt. Hij ontdekt dat hij het leven daar eigenlijk veel prettiger vindt, maar ook dat het verleden zich niet graag laat veranderen. En lukt het wel een gebeurtenis te veranderen, dan zet dat het zogenaamde ‘butterfly effect’ in gang. Met afloop onbekend.

Het schrijven van deze thriller bleek voor de schrijver zelf ook tijdreis te zijn. In het jaar dat JFK werd vermoord was King zelf elf jaar oud. Hij vertelt: ‘Hoe meer ik eraan werkte, hoe meer tijd ik in het verleden doorbracht, hoe meer ik me kon herinneren – en dat was heel plezierig. Het was een fijne vakantie naar hoe de dingen vroeger waren. Maar ik houd ook van het heden, dus… het was een fantastische vakantie, maar hoe zeggen ze dat ook al weer? “Het was er heerlijk, maar ik zou er niet willen wonen.”’

Een seriemoordenaar maakt in de thriller Stralende meisjes van Lauren Beukes dankbaar gebruik van het fenomeen tijdreizen. Harper Curtis vindt daarin de sleutel van een huis dat de deur opent naar andere tijden. Als betaling voor het reizen in de tijd zal Curtis echter ‘stralende meisjes’ moeten vermoorden. Een voordeel voor hem is dat hij kan ontsnappen naar het verleden of de toekomst zodra de politie hem op de hielen zit. Maar dan overleeft een van de beoogde meisjes de aanslag van Curtis en Kirby zet alles op alles op de man die haar probeerde te vermoorden te vangen.

Voor de Zuid-Afrikaanse schrijfster was het niet makkelijk om alle plotlijnen tijdens het schrijfproces in de gaten te houden. Daarom maakte ze gebruik van een groot storyboard dat ze ‘The Murder Wall’ noemde, waarop ze alle gebeurtenissen bijhield. In een interview vertelt ze: ‘En het is allemaal met elkaar verbonden door middel van wollen draadjes, rode om de moorden te volgen, gele en zwarte om de beweging van de objecten door de tijd te volgen. Het was fantastisch om op te kunnen kijken van mijn computerscherm en het hele boek voor me te kunnen zien, om op te kunnen staan en fysiek een hoofdstuk of gebeurtenis in de plot te kunnen verplaatsen als dat nodig was. Dat hielp heel erg.’