9 slechteriken & waarom we van ze houden

Literaire helden zijn heus niet altijd onze favoriet. Anti-helden: daar houden we soms nog meer van. Want lezen over een goedzak is soms niet zo spannend, misschien zelfs saai, en dus hebben we vaak een voorkeur voor slechteriken. De bad guy steelt de show, juist omdat hij (of zij!) het verhaal spanning, onverwachte gebeurtenissen en diepe emoties mee weet te geven.  

Met een goedzak als held kun je misschien meeleven, maar volgens dit artikel in The Guardian willen we ons vooral beter voelen over onszelf. Perfecte mensen zorgen juist voor frustratie. We willen niet worden aangezet om betere mensen te worden: we willen gerustgesteld worden dat we goed zijn zoals we zijn. Hoe verder de personages van ons afstaan en in hun gedrag van ons verschillen, hoe beter we ons voelen over onszelf. En hoe makkelijker we hun ook kunnen vergeven. En, zo zegt de krant, in het onwaarschijnlijke geval dat we karaktereigenschappen in deze slechte personages herkennen, kunnen we onszelf makkelijker vergeven: we zijn immers niet de enigen met imperfecties.  

De klassieke schurk  

Professor James Moriarty in de verhalen over Sherlock Holmes van Arthur Conan Doyle

Hij verscheen in slechts twee van de verhalen over Holmes, maar is misschien toch wel de bekendste schurk uit het detectivegenre. Net als meer bad guys is hij intelligent, maar ook manipulatief en meedogenloos. Moriarty is zelfs het personage dat Holmes van het leven beroofde, het was de reden dat de schrijver hem creëerde. Daar gingen Doyle’s fans echter niet mee akkoord en de auteur bracht zijn held weer tot leven in later werk. Daarmee is Moriarty de schurk die toch net niet zijn doel behaalde. En die daarom toch ook wel weer op wat sympathie kan rekenen.  

Hannibal Lecter uit de boeken van Thomas Harris

De briljante psychiater én tegelijkertijd weerzinwekkende moordenaar helpt de FBI bij het opsporen van andere seriemoordenaars. Zijn intelligentie en zijn charme maken van Hannibal een van de meest klassieke slechteriken aller tijden. En hoewel hij in de eerste boeken zonder blikken of blozen mensen om het leven brengt, weet hij in het laatste deel van de trilogie toch zijn enigszins menselijke kant te laten zien.      

Don Vito Corleone in De Peetvader van Mario Puzo

Dit hoofd van de maffiafamilie Corleone is meedogenloos en regeert met harde hand over zijn familie en hun business. Moorden om die beide in stand te houden is voor deze maffioso geen enkel probleem. Misschien is het feit dat hij een man is die zijn familie en loyaliteit hoog in het vaandel heeft staan er de oorzaak van dat de lezer (en kijker van de klassieke films) enige sympathie voor hem kan opbrengen. Of toch niet?  

De fantastische schurk

Voldemort in ‘Harry Potter’ van J.K. Rowling

Eigenlijk mogen we de naam van ‘Hij die niet genoemd mag worden’ helemaal niet uitspreken, maar Rowling heeft daarmee dan ook wel een van de beste slechteriken in de jeugdliteratuur gecreëerd. Deze tovenaar is de ultieme vertegenwoordiger van het kwaad. Zijn angst voor de dood drijft hem tot allerlei misdaden om onsterfelijkheid te bereiken. Jeweetwel is een schurk om, zelfs als je Harry Potter heet, bang van te worden. En toch, als de Heer van het Duister in boek zeven als een bundeltje aan de voeten van Harry ligt voelt de lezer ergens – heel ver weg - een steek van medelijden.  

Gollem in In de ban van de ring van J.R.R. Tolkien

De arme hobbit Sméagol raakt na het vinden van een gouden ring totaal in de ban van het juweel. De eerste dode heeft hij al snel na de vondst op zijn geweten: hij wurgt zijn neef die de ring opvist. Hoewel Tolkien met de boosaardige tovenaar Saruman ook een schurk tot leven riep, is Gollem de meest tragische antiheld in het verhaal. Een personage dat een goed hart heeft maar door omstandigheden verwordt tot een boosaardig en misdadig schepsel.  

Sandor Clegane, a.k.a. The Hound in ‘Game of Thrones’ van George R.R. Martin

Sandor staat ook bekend als The Hound, afgeleid van zijn wilde natuur en zijn vermogen om zijn leiders zonder vragen te gehoorzamen. Hij is wreed en hardvochtig, maar niet altijd zonder mededogen. En daarom misschien ook wel een favoriete schurk van GoT-lezers én –kijkers.  

De psychopathische schurk

Brady Hartsfield in Mr. Mercedes van Stephen King

In deze thriller van King volgt de lezer de perspectieven van de held én de schurk. Hoewel de ‘Mercedes Killer’, die met zijn wagen doelbewust inrijdt op een groep mensen, zichzelf volkomen normaal vindt, is hij een regelrechte psychopaat. Toch beschrijft King hem op een menselijke manier. ‘Alsof je een kijkje krijgt in het hoofd van Anders Breivik’, zegt Lex Passchier op Hebban. ‘Niet dat je wat hij doet goedkeurt, maar je snapt wel beter waar zijn gruwelijke daad uit voort is gekomen.’  

Francis Ackerman jr. in Ik ben de nacht van Ethan Cross

Francis Ackerman jr stelt zich in de flaptekst van Ik ben de nacht alvast voor: ‘Wil je met me spelen? Mijn naam is Francis Ackerman jr. Ik ben wat men wel een seriemoordenaar noemt. Al mijn slachtoffers krijgen een eerlijke kans, ik dood niet zomaar. Ik speel een spel met ze. Wie wint, overleeft.’ Alleen heeft Francis nog nooit verloren. Ook deze moordenaar was echter ooit een gewone jongen, die voor de experimenten van zijn vader als proefkonijn diende. Die wilde aantonen dat seriemoordenaars niet geboren, maar gemaakt worden. Proef geslaagd.  

De schurk next door

Dexter Morgan uit de boeken van Jeff Lindsay

Hoewel hij bij het grote publiek bekend is uit de populaire televisieserie, komt Dexter Morgan oorspronkelijk voor in de verhalen van Jeff Lindsay. Dexter is forensisch onderzoeker, maar naast zijn werk op het lab in Miami heeft hij ook een donkere kant. Om met Jambers te spreken: overdag is hij een doodgewone onderzoeker, maar ’s nachts verandert hij in een seriemoordenaar. Hoewel Dexter een enorme drang heeft om te moorden moet hij zich wel aan enkele voorwaarden houden: hij doodt alleen de mensen van wie hij vindt dat zij de dood verdienen. Moordenaars die hun straf zijn ontlopen. En ergens kun je als lezer wel begrip opbrengen voor iemand die gerechtigheid nastreeft. Zelfs al is hij psychopaat.    


Welke literaire schurk is jouw favoriet? Laat het achter in de comments.