9 x de kunst om te lezen
Hoe laat je kinderen kennismaken met kunst? Uitgeverij Lemniscaat weet het wel: een fonds opzetten dat jeugdboeken over het onderwerp uitgeeft. Onder de naam ‘Lemniscaat uit de kunst’ wil de uitgeverij de groeiende groep (groot-)ouders bereiken die met hun kinderen naar musea gaan en de kinderen die kunstworkshops volgen. 'Kunst spreekt de fantasie aan, de verwondering. Je kunt daar ontzettend veel van leren. Het is misschien wel net zo essentieel als rekenen en taal,’ zegt Lemniscaat-uitgever Jean Christophe Boele van Hensbroek. ‘Kunstboeken voor kinderen worden steeds leuker, speelser en grappiger. Ook volwassenen krijgen daardoor een nieuwe, verfrissend kijkje in de wereld van de kunst. Musea spelen al steeds beter in op het bezoek van kinderen. Het past in de tijd om je daar als uitgever ook op te richten.’
Ook uitgeverij Leopold geeft al even boeken uit voor een iets jongere leeftijd uit waarin kunst centraal staat. Dat doet de uitgeverij sinds 2010 in samenwerking met het Gemeentemuseum in Den Haag. De serie kunstboeken voor kinderen sluit aan bij grote tentoonstellingen. Bovendien wordt voor ieder nieuw kunstkinderboek een ruimte met de originele illustraties ingericht. Daarmee wil het museum volgens de uitgeverij ‘bijdragen aan de terecht groeiende waardering voor het werk van Nederlandse kinderboekenillustratoren’.
Voor iets oudere kinderen is er ook genoeg te lezen over kunst. Schrijfster en kunstkenner Manon Berns startte in 2015 bij uitgeverij Kluitman een ‘Dan Brown’-achtige serie boeken voor kinderen. ‘Tijdens het lezen steek je ongemerkt veel op over kunst en wil je steeds meer weten,’ zei uitgever Mariska Budding daar destijds over.
Berns vond het jammer dat er weinig boeken voor kinderen van negen jaar en ouder over kunst te vinden waren, terwijl zij juist vaak een brede belangstelling hebben. Ze vertelde in een interview met Hebban: ‘Kunstenaars kiezen vaak originele zijweggetjes, die de meeste mensen links laten liggen. Ze verruimen onze blik op de wereld. Zonder hen denderen we met zijn allen door op het gebaande pad en ontgaan ons allerlei dingen die ons leven kunnen verrijken. Het lastige is dat je voor die kunst vaak wel wat moeite moet doen. Niet alles is voorgekauwd. Je moet zelf interpreteren, je eigen fantasie gebruiken. Ik denk dat het kinderen daardoor creatief maakt en hen onafhankelijk leert denken.” Genoeg redenen om kinderen via boeken kennis te laten maken met kunst. Kunst(prenten-)boeken die ook voor volwassenen interessant en plezierig zijn om te lezen. Hebban tipt!
1. In Het kunstboek voor kinderen worden de belangrijkste en mooiste kunstwerken uit de geschiedenis aangehaald, waarmee ouders en leraren hun kinderen voor het eerst met kunst in aanraking kunnen laten komen. Het laat zien wat de functie van kunst kan zijn en bovendien wordt de creativiteit en verbeelding van kinderen op die manier gestimuleerd. Er zijn twee edities verkrijgbaar: een met een wit en een met een geel omslag. In beide boeken worden andere kunstenaars en werken behandeld. De boeken zijn van groot formaat, waardoor de mooie kleurenafbeeldingen alle ruimte krijgen.
2. Als je zelf met je kinderen aan de slag wilt, is Kunstworkshops voor kinderen van Hervé Tullet een hele hulp. Kunstenaar Tullet reist de hele wereld rond om kunstworkshops aan kinderen te geven en heeft elf daarvan gebundeld in een boek. Stap voor stap, met veel kleurige illustraties, wordt uitgelegd hoe je zo’n workshop aan kunt pakken, van voorbereiding tot uitvoering; inclusief trucjes om alle kinderen enthousiast te krijgen. Handig voor verjaardagspartijtjes, klassenactiviteiten of lange woensdagmiddagen.
3. Kunstkenner en schrijfster Manon Berns laat kinderen van 9 jaar en ouder kennismaken met het werk van de schilders Picasso, Monet en Dalí. Inmiddels zijn er drie delen verschenen in de serie ‘Blockbusters’. De verhalen gaan over Storm, die samen met zijn buurjongen en beste vriend Jimi een geheime onderzoeksclub heeft opgericht: de Blockbusters. Storm wordt door zijn oom - onderzoeker en avonturier - gestimuleerd om alles met een open en onderzoekende blik te bekijken. Met een antiekverzamelaar als vader en een kunstrestaurateur als moeder komt Storm in aanraking met de vreemdste en meest zeldzame voorwerpen die met mysterie omgeven worden, wat natuurlijk voor perfect oefenmateriaal voor de club zorgt.
4. Het vrolijkgekleurde Ik ben een kunstenaar van Marta Altés laat zien hoe kinderen met andere ogen naar de wereld kunnen kijken. Stiekem kun je overal kunst in zien. Zo ziet het jongetje in dit prentenboek ‘de eenzaamheid van de wortel’. Zijn moeder ziet echter ‘een niet leeggegeten bord’. En nog zoveel dingen meer. Het boek drijft volgens de uitgever lichtelijk de spot met kunstenaars die zichzelf Erg Belangrijk vinden, is herkenbaar voor iedere ouder met een ‘creatief’ kind, maar laat beiden ook zien dat fantasie, creativiteit en verbeeldingskracht belangrijke waarden zijn tijdens het opgroeien.
5. Waarom zijn er zoveel blote mensen in de kunst? is een rondreis door de kunst aan de hand van vragen van kinderen. Het boek behandelt honderden werken uit de beeldende kunst en door de geschiedenis heen. De blote mensen uit de titel komen aan bod bij de oude Griekse kunst, maar ook het impressionisme (‘waarom is alles zo vaag?’) en abstracte kunst (‘wat stelt het voor?’) zijn slechts enkele voorbeelden uit het boek. Dit werk van Susie Hodge dient als introductie voor kinderen, maar kan ook verhelderend zijn voor iedereen die denkt alles al te weten.
6. Voor En toen de Stijl koos Joost Swarte tien kunstenaars die deel uitmaakten van kunststroming De Stijl of erdoor werden beïnvloed, zoals Theo van Doesburg, Piet Mondriaan en Gerrit Rietveld. In dit prentenboek, dat ook voor volwassen lezers interessant is, verbeeldt hij hun atelier en vraagt hen naar hun bekendste werken. In korte stukken tekst op de rechterpagina moet zo meteen de kern van hun kunst naar voren komen. Op de linkerpagina’s is meer achtergrondinformatie over de kunstenaar te vinden, handig voor vaders en moeders om extra uitleg te geven bij de platen.
7. Een boek dat naar aanleiding van het 500ste sterfjaar van Jeroen Bosch in 2016 opnieuw werd uitgegeven is Op zoek naar Jeroen van de bekende kinderboekenschrijver Paul van Loon. In het boek komt de auteur tot zijn grote verbazing in de wereld van de bekende schilder Jeroen Bosch terecht. Een wereld vol vreemde wezens en bizarre taferelen. Hoe komt hij nu weer veilig thuis? Bijzonder is dat het er toestemming werd gegeven om het originele werk van Bosch in het boek te gebruiken. De aanvullende tekeningen, waardoor de lezer Paul van Loon werkelijk door de wereld van Bosch ziet lopen, komen van de hand van Caren Limpens. Maar ook de bekende en gewaardeerde illustrator Thé Tjong-Khing maakte gebruik van de wondere wereld van Bosch. Het woordloze prentenboek Bosch. Het vreemde verhaal van Jeroen, zijn pet, zijn rugzak en de bal is wel wat spannender voor jonge lezers, met boeven, monsters en een akelige heks. Toch heeft de tekenaar met veel respect het werk van Jeroen Bosch voor kinderen toegankelijk willen maken.
8. Van het duo Imme Dros & Harrie Geelen verscheen een prentenboek over schilder Karel Appel, het resultaat van de samenwerking tussen Leopold en het Gemeentemuseum. Jonge lezers krijgen in Karel Appel uit de kapperszaak in de Dapperstraat een goed beeld van wat deze schilder zoal maakte, maar leren ook dat de schilder zijn eigen weg ging; hij wilde immers niet zijn vader opvolgen en diens kapperszaak overnemen. De wijze levensles die dan ook in het verhaal verstopt is: ga je droom achterna. Recensent Koen Driessens oordeelde: ‘De vierregelige rijmen van Dros leiden de lezer vlot door het boek, dat door de verzen nog toegankelijker is. Ze staan bij de kleurrijke illustraties van Harrie Geelen die rechtstreeks uit Appels werk lijken te komen. Eigenlijk is het oeuvre van Geelen altijd al wel een beetje Appels geweest. Het maakt hem dan ook zeer geschikt voor een prentenboek over de kunstenaar.’
9. Niet alleen over de beeldende kunst wordt voor kinderen geschreven. Poëzie komt aan bod in het door Ted van Lieshout gemaakte rond vierkant vierkant rond. Dit prentenboek laat in beeld zien hoe poëzie werkt. Zo laat hij letterlijk zien aan welke regels het sonnet moet voldoen door eigen beeldsonnetten te delen. Maar ook is er werk in te vinden van kinderen en volwassenen die zich door het beeldsonnet lieten inspireren. Na het lezen en bekijken van dit boek zal eenieder graag zelf willen gaan spelen met taal, wat prima kan want rond vierkant vierkant rond staat vol informatie en tips.
