Alfred Hitchcock: onbetwiste meester van de suspense

Het is niet vreemd dat een overgroot deel van de films die Hitchcock produceerde, gebaseerd waren op boeken. Hij was zelf een bibliofiel, las vooral horror- en thrillerverhalen en zag boeken als een belangrijke bron om de wereld om ons heen te begrijpen. Juist zijn begrip van de verschillen tussen fictie op papier en op het scherm, maakten zijn boekverfilmingen extra origineel. Hitchcock kan meer als een 'editor' van de verhalen gezien worden, aangezien hij nooit een letter van zijn scenario's zelf schreef. Raymond Chandler en Ernest Lehman zijn enkele voorbeelden van schrijvers die verantwoordelijk waren voor de scenario's. Uiteindelijk was het Hitchcock zelf die zijn goedkeurig gaf aan ieder geschreven script.  

Hoewel de films van Hitchcock meer dan zestig jaar geleden verschenen zijn, zullen ze nooit uit de mode raken. Hitchcock was een pionier in zijn tijd en wist op zeer subtiele wijze de kijker vol spanning achter te laten. Filmcritici betitelden zijn werk als ‘eng’ en daar stemde hij dan ook volledig in. Hitchcock zat nooit in het publiek bij de premières van zijn films. In 1963 zei hij in een interview: ‘Ik kan het niet aan om mijn eigen films te kijken, ze zijn simpelweg te eng. Ik snap niet hoe andere mensen er naar kunnen kijken.’  

De meeste thrillerlezers zijn geen fan van medelezers die het spoiler alert negeren in hun recensies. Nou, Hitchcock was het roerend met hen eens. Toen hij in 1960 met de productie van Psycho (naar het gelijknamige boek van Peter Bloch) bezig was, stuurde hij zijn crew eropuit om de volledige oplage van het boek op te kopen. Hitchcock was als de dood dat de plottwist in het verhaal vroegtijdig zou uitlekken en hield daarom ook geen persvertoningen voor de première van zijn film. In 2013 werd het verhaal nieuw leven ingeblazen door de televisieserie Bates Motel, dat gezien kan worden als een prequel van de gebeurtenissen in Psycho. In de serie is Norman Bates een tiener en verhuist hij samen met zijn moeder Norma naar de fictieve plaats White Pine Bay, om een nieuw leven te beginnen met het runnen van een motel.

Het werkelijke kwaad schuilt in wanorde 

Zijn leven lang zou hij een keurige Britse ‘gentleman’ blijven, waarin orde voor Hitchcock één van de belangrijkste dingen was. Zo eindigden zijn werkdagen altijd om 19.00 uur en moest zijn personeel altijd een wit overhemd dragen. Na een periode waarin de spionagethrillers hoogtijdagen vierden, focuste Hitchcock op de ontmaskering van de keurige man of vrouw die door fantasieën een hoop geheime verlangens heeft. En die universele angsten zijn herkenbaar voor iedereen.  

Dat het merendeel van de Hitchcock verhalen op inzoomt waarin de mens wordt beschuldigd van een misdaad die hij/zij niet heeft gepleegd, heeft een speciale reden. De zesjarige Alfred bracht vijf minuten in een gevangeniscel door, omdat hij een kleine overtreding beging. Voorzien van de woorden ‘dit is wat we met stoute jongetjes doen’, veroorzaakte bij Hitchcock een levenslange angst voor de macht van de politie. In ieder Hitchcock verhaal is een personage te vinden dat op de vlucht is voor de politie.

De 'schurken' kunnen als normaal betiteld worden omdat ze typisch menselijke trekjes hebben, waardoor je je gemakkelijk met hen identificeert. Je krijgt sympathie voor hun daden en stiekem hoop je dat ze er mee weg zullen komen. Toch is er aan het einde van het verhaal dat gevoel van een huivering wanneer je over de schouder van de schurk meekijkt. Wat dreef hen tot het plegen van deze daad?

Spanning boven verrassingseffect

Niet voor niets is heeft Hitchcock de bijnaam ‘master of suspense’ gekregen: in zijn verhalen voerde spanning de boventoon in plaats van een beoogd verrassingseffect. Een kijker kreeg hierdoor al eerder informatie voorgeschoteld die het hoofdpersonage (nog) niet had bereikt. Beeld je het volgende maar eens in: als jij als kijker al weet dat personage A met een vuurwapen achter een voordeur staat te wachten tot personage B thuiskomt, word je veel langer in spanning gehouden dan dat je een scène ziet waarin personage A een dodelijk schot lost op personage B bij thuiskomst.

De grootste angst voor een schrijver is dat de lezer op een zeker moment zal afhaken. Hitchcock liet daarom zijn kijker een reeks van climaxen meemaken die iedere keer krachtiger werd neergezet. Elke nieuwe scène moest hiermee een blijvende plaats in het geheugen van de kijker veroveren. Hitchcock zei dan ook regelmatig: 

Drama is het leven waar alle saaie stukken uit zijn weggelaten.

Toch kan de spanningsboog niet altijd gespannen zijn en moest er af en toe ook ruimte zijn voor een grappige scène. Deze verantwoordelijkheid lag bij een personage dat commentaar gaf op situaties en waarna hij/zij vrij snel uit het verhaal verdween. 

Een ode aan de meester  

Hoewel Hitchcock werkelijk op deze wereld heeft rondgelopen, is zijn persoon(lijkheid) voor enkele thrillerschrijvers aanleiding om hem op te nemen in een fictief verhaal. Zo laat Madison J. Davis zijn thriller Alfred Hitchcock in de Vertigo moorden afspelen ten tijde van de opnamen van de film Vertigo in 1975. Hitchcock ontvangt een macaber cadeau: het afgesneden oor van een vrouw. Hij vreest dat het oor iets te maken heeft met de moord op een aankomend filmsterretje en hij besluit de zaak te onderzoeken, samen met Chess Slattery, een ex-politieagent die hij inhuurt als detective. Samen komen ze op het spoor van een moordenaar die vastbesloten is om het beroemde Hitchcock-silhouet voor altijd te laten verdwijnen.

Ook Kees 't Hart creëert in Hotel Vertigo een setting waarin Hitchcock genoemd wordt. In de roman raakt uitwisselingsscholier Vincent van Zandt betrokken bij de opnamens van Vertigo en werkt op de filmset als manusje-van-alles. Hij raakt onder de indruk van de filmwereld en besluit te blijven. Maar uiteindelijk loopt alles anders en wordt hij van spionage beschuldigd, waardoor hij de Verenigde Staten moet verlaten. In een poging om de stukjes weer aan elkaar te lijmen, gaat Vincent op zoek naar sporen uit het verleden.

De Britse schrijver Gavin Collinson, digital producer van de hitserie Dr. Who, schreef vorig jaar zijn debuutthriller The Hitchcock Murders waarin iedere dinsdag een jonge vrouw om het leven wordt gebracht op een wijze die sterk doet denken aan verschillende Hitchcock-films. Rechercheur Josa Jilani, die druk bezig is met het stijgen op de carrière ladder binnen de politietop van Londen, wordt belast met het onderzoek. Hoewel het niet haar ‘cup of tea’ is, bijt ze zich vast in de zaak. Vastbesloten om de moordenaar achter de tralies te zetten. De thriller is (nog) niet in een Nederlandse editie verschenen.

Lees verder op de volgende pagina.