“Als Citadel de lezers emotioneel niet raakt, heb ik gefaald.”

Kate Mosse oogt smalletjes en vermoeid, maar zodra zij begint te praten straalt de energie van haar af. Door haar onstuitbare woordenstroom, perfecte intonatie en loepzuivere uitspraak van het Engels wordt het duidelijk waarom zij vaste gast is in een Engelse radioshow. Maar toch… Kate Mosse is moe, hondsmoe. En dat is niet verwonderlijk. Ruim anderhalf jaar geleden heeft zij haar zieke vader tot aan zijn dood toe verzorgd, om meteen daarna haar boek Citadel te voltooien. Een zware tijd waarin nog geen plaats was voor een rouwproces. Nu pas beginnen haar inspanningen en haar weggedrukte verdriet hun tol te eisen. Kate Mosse is toe aan rust. Rust die zij hoopt te vinden in het Franse dorp Carcassonne waar zij en haar man al 23 jaar een huis hebben. Een middeleeuws gehucht dat haar de inspiratie gaf voor haar wereldberoemde Languedoc-Carcassonne-trilogie.

KOPPELING TIJDEN
Citadel, het derde en laatste boek in de Languedoc-Carcasonne-trilogie van Kate Mosse speelt zich deels af in de 4e eeuw en wordt met dwarsverbindingen gekoppeld aan het hoofdverhaal dat tijdens WO II speelt. Kate Mosse: “Zoals gebruikelijk wissel ik steeds van tijd. In de 4e eeuw vertel ik het verhaal van de zieke monnik Arinius die door Frankrijk reist om een uiterst geheime codex in de Pyreneeën te verstoppen. Tijdens zijn lange reis ontmoet hij de jonge Lupa met wie hij trouwt. De tijd waarin hij leeft is moeilijk. Mensen worden om hun geloofsovertuiging vermoord. De codex met de ketterse verzen is dus een gevaarlijk bezit en Arinius is constant bang dat men de codex zal ontdekken. Zijn angst komt overeen met de angst van de mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog jood, communist of zigeuner waren, of die in het verzet zaten. Ik heb in Citadel geprobeerd om de verschrikkingen van een leidende meerderheid die geen afwijkende meningen duldt weer te geven. Natuurlijk zijn er moedige mensen die zich tegen een dergelijke toestand verzetten, ook al moeten ze het met hun leven bekopen. Ik heb in het boek een parallel getrokken. In 342 is het de strijdbare Lupa, de Christelijke soldaat die de zwakke Arinius nooit was, en in 1942 is het de dappere Sandrine (18 jaar) die een strijdbare verzetsvrouw wordt en die samen met haar oudere zus Marianne nog een aantal vrouwen de verzetsgroep Citadel vormt.”

EMOTIONEEL BOEK
Door de continue angst, de mensen die opgepakt en afgevoerd worden, is het voor de lezer een emotioneel boek. Ook Kate Mosse is die mening toegedaan, al verschilt haar motivatie. Mosse: “Het is voor mij om meerdere redenen een emotioneel boek. In de eerste plaats was de inspiratie voor dit verhaal emotioneel. In Carcassonne, waar mijn familie en ik nu al 23 jaar lang zes maanden per jaar wonen, zijn in de loop der tijd de straatnamen vervangen door namen van regionale verzetstrijders uit de Tweede Wereldoorlog. Toen ik navraag deed, bleek dat het de namen zijn van alle verzetstrijders uit Baudrigues, vlakbij Carcassonne, die op 19 augustus 1944 tegelijk zijn geëxecuteerd. Ze werden met z’n allen naar een open plek buiten het dorp gebracht. Daar stopten de nazi’s bij elk van hen een handgranaat in hun mond en bliezen hen op. Het was een daad van zinloos, extreem geweld, want enkele uren later trokken de Duitsers zich terug. En als je nu in het park van Baudrigues kijkt, staan er drie gedenkstenen: één voor Jean Bringer, de leider van het verzet, één voor Aime Ramond, de vervangend leider en een derde steen waar de namen van alle anderen op staan, met helemaal onderaan een regeltje waarmee twee vrouwen worden herdacht van wie de identiteit nog steeds niet is achterhaald. De vraag wie deze dappere vrouwen geweest konden zijn, was voor mij het startpunt van het verhaal dat ik in Citadel heb willen vertellen. Het is een emotioneel verhaal, waar ik zelf ook veel emotie in heb geïnvesteerd. Als Citadel de lezer niet raakt, heb ik gefaald.”

VADER VOCHT IN DE OORLOG
Mosse: “Ook om een andere, zeer persoonlijke reden is Citadel voor mij een heel emotioneel boek. Toen het verhaal langzaam vorm begon te krijgen, vertelde ik de korte inhoud aan mijn vader. Hij heeft in de Tweede Wereldoorlog gevochten, maar heeft daar nooit over willen praten. Pas toen hij anderhalf jaar geleden erg ziek werd en hij op een gegeven moment nog maar een paar weken te leven had, spraken we elke dag over zijn ervaringen tijdens de oorlog. Hij was pas 17 toen hij er op uit werd gestuurd en zijn allesoverheersende herinnering aan de oorlog was angst. Hij leefde dan ook erg mee met mijn twee jonge hoofdpersonen Sandrine en Marianne die ook elk moment van de dag bang waren. Ik heb veel Fransen gesproken over de oorlog en wat zij allemaal zeggen is dat er niets erger is dan in bezet gebied wonen waar je bent overgeleverd aan de wreedheid van de bezetter. Overigens, als ik praat over mijn vader en mijn boek Citadel kan ik erg emotioneel worden. Mijn vader was een grote fan van mijn boeken. Niet lang voor zijn dood vroeg hij me of Citadel eindelijk af was. Ik loog en zei ja. Dat bezorgde mij zijn laatste goedkeurende glimlach. Niet veel later was hij dood. Bij het voltooien van mijn boek, dat best nog een tijd in beslag nam, moest ik daar steeds aan denken.”

HET EINDE VAN EEN LOFZANG
“Een laatste reden waarom Citadel het meest emotionele boek is dat ik tot op heden geschreven heb is omdat het de afsluiting is van mijn openlijke liefdesbetuiging aan Carcassonne. Toen mijn man en ik 23 jaar geleden in Carcassonne neerstreken, was het liefde op het eerste gezicht. We waren gek op het authentieke oude dorp zelf waar elke steen zijn eigen geschiedenis heeft. We houden van het woeste landschap met de meren en rivieren, de omringende heuvels en bergen, het prachtige licht en de kleuren. Het was de inspiratiebron voor de trilogie die zich in deze streek afspeelt. We hebben er onze kinderen grootgebracht, heerlijke vakanties gehad, ik heb er vrienden gemaakt en de geschiedenis van het dorp en de streek bestudeerd zodat ik er erg veel van weet. Maar bovenal was het de inspiratiebron voor alle drie de boeken van mijn trilogie. Ze zijn als het ware een lofzang op de streek. Nu ik klaar ben met mijn trilogie heb ik alle verhalen die ik kan vertellen over Carcassonne verteld. Dus toen ik de laatste regel geschreven had, was het een zeer emotioneel moment. Het was het absolute einde van mijn Carcassonne-verhalen. Ik heb hard zitten huilen achter mijn computer. Het liet een grote leegte na.”

TOERIST IN FRANKRIJK?
Mosse: “Ik heb me overigens wel afgevraagd of ik als volbloed Engelse niet een al te romantisch beeld heb van Carcassonne. Maar dat heb ik niet. Er heerst daar nog de geest van de catharen. Dat non-conformistische. Ze hebben nooit het gevoel gehad dat de regering in Parijs het tijdens WO II gelijk had. Alle burgemeesters die weigerden om zich neer te leggen bij de demarcatielijn die Frankrijk in tweeën deelde, kwamen uit het zuiden, waaronder Carcassonne. De dorpbewoners zijn eigenzinnige mensen. Ze gaan ervan uit dat als de wet immoreel is, je op je eigen morele kompas moet varen. Ze waren ook veel ongevoeliger voor de Duitse propaganda dan mensen uit Noord-Frankrijk. Dat zijn zaken die me enorm aanspreken. In mijn boek gaat het om die mensen die de moed kunnen opbrengen om in verzet te komen tegen onrecht en wreedheid, die met gevaar voor eigen leven anderen helpen. De meesten van ons, zo ook ik, zijn nooit getest. We hebben nooit onder extreme omstandigheden moeten beslissen of we ons leven in de waagschaal willen stellen. Daarom is het zwakkere mensen in zekere zin ook niet kwalijk te nemen dat ze zwichten als ze gemarteld worden en moeten kiezen tussen overleven of anderen verraden.”

ANGST EN WANHOOP
“In Citadel gaat het over doodgewone mensen zoals jij en ik. Over wat het betekent om elke nacht naar bed te gaan in doodsangst. Elke nacht bang zijn voor het kloppen op de deur van de politie. Ook al had je niets gedaan, dan nog kon er een buurman of een ijverige collaborateur zijn die je van iets beschuldigde. Elk moment van de dag of nacht kon je laatste moment in vrijheid zijn. Dat gevoel heb ik willen beschrijven. Zowel in de 4e eeuw als in de 20e eeuw omdat die periodes in dat opzicht parallel lopen. Daarom zijn veel van mijn personages zo jong. Tieners, twintigers en dertigers. Jongeren hebben een zekere dapperheid die ouderen niet meer bezitten. Jongeren denken nog dat hen niets kan overkomen. Ouderen hebben veel meegemaakt, hebben leren relativeren, hebben mensen zien doodgaan. Jongeren hebben nog een veel sterker besef van goed en kwaad. Zij hebben de complexe nuances tussen goed en kwaad nog niet leren kennen. Daarom zijn jongere mensen voor mij geloofwaardiger dan oudere mensen. Sandrine realiseert zich niet wat de consequenties zijn van wat ze doet. Ze is strijdbaar en naïef en holt de grootste gevaren met open ogen tegemoet. Zo gaat ze met haar vriendin Lucie naar een concentratiekamp waar Max, de joodse vriend van Lucie, naartoe is gebracht, in de hoop om Max te kunnen bezoeken. Een even onbezonnen als levensgevaarlijke actie. Een jonger iemand zou dat kunnen doen. Een oudere niet.”

AVONTURENROMANS
“Geloofwaardigheid staat bij mij boven alles. Of iets nu waar gebeurd is of niet, de lezer moet het gevoel krijgen dat het gebeurd zou kunnen zijn. Heel belangrijk, zeker voor een schrijfster van avonturenromans als ik. Mijn uitgevers in Engeland, Frankrijk en Nederland zijn overigens niet blij dat ik mijn boeken avonturenromans noem. Zij willen dat ik mijn boeken thrillers noem. Ik houd van het genre. Als klein kind werd ik voor het slapen gaan voorgelezen. Er waren in die tijd nog niet veel kinderboeken, dus mijn vader las me, op mijn vijfde, boeken voor die totaal niet geschikt waren voor een meisje van mijn leeftijd: De mijnen van Koning Salomo, De drie musketiers, De rode Pimpernel, allemaal verhalen vol romantiek en avontuur. Naar mijn idee, schrijf ik verhalen in die traditie. Ik heb altijd sterke helden, ook al zijn het vrouwen. Ik schep een wereld die, net als in de avonturenroman, heel overzichtelijk is op te delen in goed en kwaad. En het is de verantwoordelijkheid van mijn helden om het kwaad te bestrijden. En dan heb ik het niet over een moord of een aantal moorden, zoals die in detectives voorkomen. Ik heb het over grotere zaken. Verzet tegen religie, verzet tegen overheersing. Mijn boeken hebben ook niet per definitie een happy ending, maar wel een “moral ending”. Afzonderlijke personages kunnen sterven, maar dat wat moreel juist is, moet overwinnen. De bad guys moeten het onderspit delven. Bovendien is het hart van een avonturenroman ‘actie’ en niet ‘overpeinzing’. Daarom blijf ik mijn boeken avonturenromans noemen, ook al blijf ik verre van alle clichés die dat genre kenmerken.”

SANDRINE, IK HOUD VAN JE
De hoofdpersoon in de hoofdverhaallijn is Sandrine, een mooie meisjesnaam die Kate Mosse al in haar hoofd had voordat ze het karakter had ingevuld. “Mijn huis in Carcassonne ligt aan de middeleeuwse kant van de stad. Als je in het modernere gedeelte wilt komen moet je over een betonnen brug over de rivier lopen. Dat doe ik al 23 jaar. En al 23 jaar zie ik op de betonnen muur van de wallenkant in grote graffitiletters: “Sandrine, comme je t’aime”. Prachtig. En al die jaren heb ik me afgevraagd wie Sandrine was. Inmiddels zijn de letters op de muur vervaagd, maar is de naam voorgoed in mijn geheugen gegrift. En toen ik naar aanleiding van de gedenkplaat in Baudrigues besloot om een verzetsmeisje de hoofdrol te laten spelen in Citadel, was dat natuurlijk Sandrine. Zij is jong, bijzonder moedig en daadkrachtig. Zij ziet een lichaam in de rivier drijven en aarzelt geen moment om te hulp te schieten. Daarmee beginnen voor haar de problemen. De scène is overigens een verre echo van de scène in Het verloren labyrint waarin Alice een lichaam in de rivier vindt. Het gaat om dat ene moment waarin iemand besluit te helpen of niet. Ik wist ook dat Sandrine een robbedoes zou zijn, in tegenstelling tot haar vriendin Lucie die meer een afspiegeling is van de onwetende Hollywoodvrouw die uitsluitend bezig is met triviale dingen als make-up en haar. Sandrine daarentegen is betrokken bij haar omgeving, ze raakt politiek bewust en heeft een bloedhekel aan onrecht. Het leuke was dat toen ik haar karakter invulde, ik eigenlijk vlees en bloed gaf aan de naam Sandrine die ik al jaren kende. Het was voor mijzelf een openbaring. In het begin wordt Sandrine beschermd door haar oudere zusje Marianne die al bij het verzet zit. In Marianne zit veel van mijzelf, omdat ik zelf ook altijd het oudere, bazige zusje ben geweest dat probeerde haar jongere zusje te beschermen. Als Marianne door alle spanningen een burn-out krijgt, neemt Sandrine haar rol over. Zij manifesteert zich steeds meer in het verzet. Sandrine en Marianne zijn voor mij de twee dappere verzetsstrijdsters, die als onbekende vrouwen worden genoemd op de gedenkplaat in Baudrigues. Zij werden vermoord op 19 augustus 1944. Dus je snapt dat het verhaal voor mijn hoofdpersonen geen happy ending kon krijgen.”

TRILOGIE
De drie boeken Het verloren labyrint, De vergeten tombe en Citadel worden een trilogie genoemd terwijl er toch weinig personages zijn die in alle drie de boeken voorkomen. Mosse: “De leidraad in de boeken is Carcassonne, dat in mijn ogen een personage op zich is. De stad en de streek zijn met hun karakteristieke landschap van wezenlijk invloed op het gevoelsleven, de gedachten en de handelingen van mijn karakters. Ook de geschiedenis van Carcassonne is bepalend voor alle drie boeken. Het is niet zo dat mijn verhalen zich in elk willekeurig land of in elke streek hadden kunnen afspelen. De streek als decor is van fundamenteel belang geweest voor de verhalen. Vandaar dat het een trilogie heet.”

GEWELD EN SEKS
“Dat dit boek me om diverse redenen emotioneel raakte, heb ik in het begin al gezegd. Maar er zijn ook scènes die ik geschreven heb, die me tot in het diepst van mijn ziel raakten. Zo laat ik Sandrine gevangen nemen en martelen door de collaborateur Authie omdat hij van haar wil weten of ze de bergplaats van de codex weet. Ik ben heel expliciet geweest in de beschrijving van die marteling. Niet omdat ik het leuk vind. Ik heb een bloedhekel aan seks en geweld op een pornografische wijze beschreven. Maar soms hebben geweld en seks een doel. De seks in dit boek is uitsluitend om aan te geven dat Sandrine een vrouw is met gevoelens, die beseft dat elke dag haar laatste kan zijn. Het excessieve geweld dat tegen Sandrine gebruikt wordt, is dat wat in oorlogen ook werkelijk gebeurt. Vrouwen zijn massaal verkracht en in de laboratoria van concentratiekampen als proefkonijnen gebruikt. Het zou niet geloofwaardig zijn geweest om Sandrine op nette wijze te laten verhoren. Veel collaborateurs waren net als de Duitsers beesten. De martelscène en de afloop ervan waren de ultieme confrontatie tussen goed en kwaad. Ik heb er nachten van wakker gelegen en mijn ogen uit mijn hoofd gehuild. Het hakte er dieper in dan ik ooit eerder heb meegemaakt tijdens het schrijven van een boek. Ook mijn man en mijn uitgever hebben overigens menige traan gelaten aan het slot van het boek.”

NABIJE TOEKOMST
Hoe een dergelijk emotioneel hoogstandje te overtreffen? Het hoofdstuk Carcassonne is voorgoed afgesloten en de tranen zijn nog niet gedroogd. Mosse: “Nadat het boek voltooid was, viel er een dodelijke vermoeidheid over me. Ik heb het idee dat ik nu pas het verlies van mijn vader aan het verwerken ben. Ik heb nog wel meegewerkt aan de briljante verfilming van Het verloren labyrint dat eind 2012 door Chanel 4 wordt uitgezonden. Het is deels opgenomen in Zuid-Afrika en deels in Carcassonne en de Languedoc. Ik speel er een piepkleine rol in als gids in het hedendaagse Montségur. En verder ben ik begonnen aan een toneelstuk. Maar ik gun mezelf eerst een poosje rust. Ik wil even niet denken aan het schrijven van een boek. Ik ben uitgeput. Als ik een boek schrijf, wil ik ervan genieten. Dat kan ik op dit moment niet. Maar dat gevoel komt ongetwijfeld terug. Hoop ik.”