Als dit zo doorgaat... wat dan? - Auke Hulst

op 14 maart 2017 door Martijn (Hebban Crew) 2 reacties

Wat als dit zo doorgaat? Zo dicht op de verkiezingen - na Brexit, Trump en alle aantijgingen over fascisme, Nazisme en autocratische neigingen - is een verhalenbundel over de toekomst een statement in zichzelf. Initiatiefnemer Auke Hulst en meerdere van de bijdragende auteurs vertellen over 'What if?'. Wat als het echt zo doorgaat?

De verhalenbundel Als dit zo doorgaat is in een maand gerealiseerd door auteur Auke Hulst, zijn uitgever Ambo|Anthos en een groot aantal Nederlandstalige auteurs. Hebban vroeg de initiatiefnemer en een aantal auteurs naar hun beweegredenen, hun verhalen en hun visie op de toekomst.

Vandaag beginnen we met Auke Hulst. De aankomende dagen volgen de interviews met Hanna Bervoets, Christine Otten, Wytske Versteeg en Frank Westerman.

Wat zijn de redenen om het initiatief te nemen voor dit boek?

‘De directe aanleiding was de onmacht die ik voelde tijdens de eerste week van het presidentschap van Trump, toen bleek dat elke hoop op een ‘pivot’ naar iets wat op presidentieel gedrag en enigszins redelijke beleidsvoorstellen zou lijken ijdel was. Het beste medicijn tegen onmacht is iets ondernemen. Maar dan wel graag iets wat zin heeft.

Mijn instrument is taal, maar een tweet of opiniestuk heeft grote beperkingen. Die verdwijnen in het lawaai van het moment, terwijl verhalen juist het vermogen hebben zich te verankeren in het bewustzijn. Bovendien kan literatuur de menselijke maat terugbrengen in discussies die deels abstract en deels oververhit zijn. Wat betekent het de facto voor mensen, wat al die populisten willen en zeggen? En dan reken ik in toenemende mate ook ‘mainstream’ politici tot populisten, aangezien velen in die kiezersvijver aan het vissen zijn.’

Hoe heb je het voor elkaar gekregen om zoveel auteurs in zo korte tijd een bijdrage te laten leveren (behalve heel hard buffelen)?

‘Het was hard werken om op zulke korte termijn genoeg goede schrijvers te benaderen om een mooie selectie van medewerkers te krijgen, maar dat was vooral logistiek. Mailen, mailen, mailen. Ik had een brief geschreven die uit het hart kwam en mijn gevoel van urgentie over moest brengen, maar waarom het uiteindelijk gelukt is: veel schrijvers bleken zelf ook met zo’n gevoel van urgentie rond te lopen. Dus het was vooral dat ik op het juiste moment mensen aan de mouw heb getrokken. Er was maar twee weken de tijd om een verhaal te schrijven, en niet iedereen was in de gelegenheid zich aan zo’n krankzinnige deadline te committeren. Maar dat zoveel schrijvers – veel meer dan ik verwacht had – aanhaakten, is wel een teken dat het leeft.’

Waarom heb je voor sciencefiction gekozen als het genre om maatschappelijke problemen uit te werken?

‘De speculatieve aard van het sci-fi-gegeven “als dit zo doorgaat” is ideaal om via een omweg iets te zeggen over de ontwikkelen die gaande zijn. Je dwingt lezers eigenlijk om stil te staan bij de vraag: oké, wat betekenen die ontwikkelingen precies? Los van de slogans en de politieke retoriek. Het is niet voor niets, denk ik, dat juist dystopische toekomstromans nu weer meer gelezen worden, en veel worden aangehaald in het maatschappelijk debat.’

Welk boek of welke boeken - naast dit boek natuurlijk - zou je juist nu aanbevelen om te lezen?

‘Er komt een nieuwe vertaling van Ray Bradbury’s Fahrenheit 451 aan bij Lebowski, een boek dat ik iedereen kan aanraden. Wat ik nog niet gelezen heb, maar waar ik wel benieuwd naar ben is 2140 van Kim Stanley Robinson, dat speelt in New York nadat het, door klimaatverandering, is ondergelopen. Klimaatverandering speelt trouwens een teleurstellend kleine rol in de verkiezingscampagnes. Sad!’

Wat is de rol van literatuur in het huidige maatschappelijke klimaat?

‘Er wordt vaak schamper gedaan over die rol, ook door schrijvers. Literatuur vormt niet meer het hart van de cultuur, dat klopt, maar ik denk dat er ook weleens iets te romantisch wordt gedacht over hoe dat vroeger was. Het sterkt me dat in de maatschappelijke discussies die gaande zijn, een aantal boeken een rol zijn gaan spelen. Waaronder Orwells 1984 en Roths The Plot Against America. Zoals de interesse in Als dit zo doorgaat me ook sterkt. Schrijvers mogen wat dat betreft wel wat zelfbewuster zijn.’

Welke invloed hebben maatschappelijke ontwikkelingen op je eigen schrijven?

‘Ik leef in de wereld, dus de wereld gaat automatisch in mijn werk zitten. Soms wat explicieter dan anders, natuurlijk. Maar mijn roman Slaap zacht, Johnny Idaho is wel een heel duidelijk voorbeeld van een boek dat de overkoepelende thema’s van mijn werk – de rol van de outcast, eenzaamheid – verbindt aan maatschappelijke thema’s als ongelijkheid en de surveillancestaat.’

Welk onderwerp heb je als inspiratiebron aangegrepen in het kader van Als dit zo doorgaat?

‘Mijn verhaal, ‘Het Normalisatiebureau’, kwam voort uit een aantal noties. Ten eerste die rare, geniepig racistische brief aan alle Nederlanders, waarin Rutte mensen opriep een beetje normaal te doen, en toen opeens een verband suggereerde tussen niet normaal doen en een migranten-achtergrond. Daarnaast gaat het over iets wat me al langer verwondert: dat in een nominaal individualistische, vrije maatschappij de bandbreedte van toegestaan gedrag steeds kleiner lijkt te worden. Bovendien wilde ik een verhaal schrijven waarin ik laat zien dat mensen niet eens heel agressief door een overheid onderdrukt hoeven te worden, omdat ze uit zichzelf al aanpassingsgedrag vertonen. Het verhaal speelt overigens in Groningen, waar ik lang gewoond heb. Voor je het weet wordt het weer zo grachtengordelig, en dat is niet de bedoeling. Gelukkig valt het in de andere verhalen ook nogal mee.’

Hoe was de presentatie van Als dit zo doorgaat en hoe heb je de grote (pers)aandacht ervaren?

'De presentatie was heel geslaagd. Volle zaal, een sterke speech van Maarten Asscher en mooie voordrachten van Nelleke Noordervliet en Lieke Marsman en fraaie muziek van VanWyck en Ivo Victoria, die Stings Russians in een gevoelig, nieuw jasje stak. Wat wil je nog meer?

Het was een mooie afsluiting van een proces dat verbazingwekkend soepel is verlopen. Ik ben zo iemand die dat bijna verdacht vindt en denkt: en wanneer loopt het nou de soep in? Maar ik denk dat juist doordat de deadlines zó idioot strak waren, iedereen extreem gefocust was. Ook qua persaandacht gaat het geweldig, wat toch wel laat zien dat de politieke en maatschappelijke situatie lééft, ook binnen de literatuur en de literaire pers. Nu is het afwachten of het boek ook de lezer zal vinden. Want – al zeg ik het zelf – deze verhalen verdienen dat.

De aankomende dagen volgen de interviews over Als dit zo doorgaat met bijdragers Frank Westerman, Christine Otten, Hanna Bervoets en Wytske Versteeg.