Als dit zo doorgaat... wat dan? - Frank Westerman en Christine Otten

Vrijdag 10 maart 2017 verscheen de verhalenbundel Als dit zo doorgaat met verhalen van meer dan twintig auteurs. Zij stelden zich allemaal verschillende toekomsten voor, op basis van de toestand in de wereld. Hebban sprak met initiatiefnemer en deelnemend auteur Auke Hulst en vier andere schrijvers. We legden ze vijf vragen voor.

Welk boek of welke boeken - naast dit boek natuurlijk - zou je juist nu aanbevelen om te lezen?

Frank: 'Vergeet 1984, het gaat om Animal Farm. We herlezen de juiste auteur, George Orwell, maar het verkeerde boek. Broadway werkt aan een actuele versie van 1984, maar ook dat is een vergissing: het zou Animal Farm 2.0 moeten zijn. Niet Big Brother zal ons laten huiveren, maar de rechtoplopende varkens die her en der de macht op de boerderij overnemen.'

Christine: 'Misschien raar om te zeggen maar ik zou zeker We hadden liefde, we hadden wapens lezen, mijn nieuwste roman geïnspireerd op het leven van de zwarte Amerikaanse militante verzetsstrijder Robert F. Williams en zijn vrouw en zoon. Het verhaal speelt grotendeels in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw toen de rassenscheiding in het Zuiden van de Verenigde Staten nog volledig was en gaat over racisme en vooral over wat er gebeurt als je in verzet komt tegen racistisch geweld, zowel persoonlijk als maatschappelijk, maar gaat eigenlijk ook over deze tijd. Het gaat ook over; wat voor mens kun je zijn? Het is ook een hoopvol verhaal. Ik zou ook De ondergrondse spoorweg lezen van Colson Whitehead, een roman over de slaverij en het ontsnappen eraan. Het geeft je zoveel inzicht hoe slavernij werkelijk geweest moet zijn dat je in een klap ook begrijpt waarom een beweging als Black Lives Matter er is.'  

Wat is de rol van literatuur in het huidige maatschappelijke klimaat?

Christine: 'Literatuur kan, meer dan journalistieke verhalen, inzicht bieden in de wisselwerking tussen de grotere maatschappelijke werkelijkheid en persoonlijke levens en verhalen. Literatuur kan de werkelijkheid achter de werkelijkheid laten zien, het verhaal achter het verhaal. In romans kun in de huid van ander kunt kruipen, gevoelens en gedachten van anderen ten diepste begrijpen. Zonder werkelijke empathie geen goede literatuur, en ook geen echte verbintenissen. Als schrijver lever ik me uit aan mijn personages; pas wanneer je jezelf helemaal durft over te gaven, vertellen je personages je iets wat je nog niet wist.

Frank is minder optimistisch: 'Ik vrees dat fictie een slap kruid blijkt tegen staatsfictie, niet opgewassen tegen nepnieuws en trollenfabrieken.'

Welke invloed hebben maatschappelijke ontwikkelingen op je eigen schrijven?

Frank: 'Meer dan ooit: leg de feiten bloot, dat zijn per slot van rekening de hardste noten om te kraken.' 

Christine: 'Ik ga altijd uit van persoonlijke verhalen, of een geschiedenis die me interesseerd. Nooit andersom. Maar omdat ik met beide benen midden in de wereld sta, worden mijn romans vanzelf maatschappelijk betrokken. Maar dit begint altijd met een persoonlijke fascinatie of herkenning. Ik schreef al langer 'geëngageerde' romans, maar nooit met dat doel per sé; ik merk wel dat er nu meer belangstelling voor is en dat een roman als We hadden liefde, we hadden wapens, wat toch over militante zwarte mensen gaat, breed wordt geaccepteerd en gewaardeerd.'

Welk onderwerp heb je als inspiratiebron aangegrepen in het kader van Als dit zo doorgaat?

Christine: 'Ik heb een monoloog geschreven vanuit Mabel Williams, de vrouw van Robert F. Williams. In het echt vertelde ze me haar verhaal in 2008, toen Obama meedeed aan de verkiezingen en er alom hoop was op betere tijden. Ik laat het gesprek in de (nabije) toekomst spelen, waarin een racistische president aan de macht is en racistisch geweld weer van alle dag is, voor haar is het alsof zij in een soort flashback leeft. Haar verhaal van toen heeft daardoor een extra actualiteit. Maar ze probeert ook iets positiefs mee te geven: je kunt je ook verzetten.' 

Frank: 'Het ecosysteem als spiegel van de samenleving. Concreet: wanneer het programma van het bestaande Platform Stop Invasieve Exoten in Europa en Amerika ten uitvoer wordt gelegd, wonen we straks in reservaten als de Oostvaardersplassen - en komen de parkwachters de zwakke exemplaren afschieten.'

Wat is de belangrijkste reden dat je mee doet aan dit boek?

Frank: 'Bluswater aandragen, op de enige manier waartoe ik in staat ben, in dit geval met 'een non-fictiefabel’.'

Christine: 'Omdat ik het heel tof vind dat Auke Hulst dit initiatief nam. Literatuur werkt doorgaans traag, maar het is zo belangrijk dat wij schrijvers ons via ons werk, via verhalen, uitspreken. Anders dan in een talksshow zitten en een zoveelste mening geven, kunnen schrijvers juist via hun werk de complexiteit van de werkelijkheid beschrijven, andere inzichten geven. Wij schrijvers staan niet los van de samenleving maar moeten er juist midden in staan en ons verbinden.'

Lees ook de andere interviews over Als dit zo doorgaat met bijdragers Wytske Versteeg, Hanna Bervoets en initiatiefnemer Auke Hulst.