Als een verliefde puber in Frankfurt

De Nederlandse uitgevers zijn inmiddels alweer anderhalve week terug van de Frankfurter Buchmesse, de jaarlijkse boekenbeurs die in de Duitse stad wordt gehouden en dit jaar voor de 67e keer plaatsvond, van 14 tot 18 oktober. Het is een week waarin de hotels peperduur zijn en de prijzen van eten en koffie tot grote hoogten stijgen. Maar wat gebeurt er nu precies tijdens de vijf dagen dat Frankfurt verandert in een paradijs voor boekenliefhebbers? Wordt in deze week het boekenaanbod bepaald voor het komende jaar? Of is het vooral een week van feestjes en netwerken? En zijn — zoals ook wel wordt gezegd — de artikelen die achteraf over de Messe worden geschreven, net als over het Boekenbal, eigenlijk interessanter dan de beurs zelf?

‘Frankfurt is de leukste literaire week van het jaar,’ zegt Ronit Palache, hoofd publiciteit, redacteur en Foreign Rights Manager bij Prometheus. ‘Ik heb me vier dagen lang onafgebroken gelukkig gewaand. Ik liep er bijna rond als een verliefde puber — het was zo gezellig en warm, en het is ontzettend bijzonder dat je de hele dag alleen maar bezig bent met mooie boeken, en dat iedereen daar voor hetzelfde komt. Het ligt niet in mijn aard, maar ik heb de hele dag van oor tot oor geglunderd. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat ik het heb volgehouden, met slechts drie uur slaap per nacht. Het was één zinderend feest.’ Ook Merijn Hollestelle, de assistent/rights manager bij Podium die dit jaar voor het eerst naar Frankfurt was, heeft ervan genoten. ‘In Frankfurt komt alles tot leven. Het is geweldig om te horen van mensen met wie je samenwerkt dat ze met nieuwe dingen bezig zijn, en te zien hoe hun ogen daarbij twinkelen.’            

‘Er is elk jaar een zogenaamde buzz,’ zegt Palache. Volgens haar vormde deze buzz zich dit jaar rondom Joost de Vries. Dat is opvallend, want De Vries’ romans, Clausewitz en De republiek, zijn in respectievelijk 2010 en 2013 verschenen. De reden dat ze dit jaar groot succes hadden, was dat De Vries door het gerenommeerde Britse literaire agentschap Conville & Walsh werd vertegenwoordigd, dat normaal gesproken geen Nederlandse auteurs onder zijn hoede neemt. Het heeft ervoor gezorgd dat de rechten van zijn boeken aan verschillende buitenlandse uitgevers zijn verkocht, waaronder uit Amerika, Frankrijk en Duitsland.  

Monstersucces       

Toch worden de meeste deals niet gesloten in Frankfurt, maar vooraf of na afloop van de beurs. De Bezige Bij verkocht bijvoorbeeld, vlak voor de Messe, de Duitse vertaalrechten van Chris de Stoops Dit is mijn hof, en Engelse en Duitse uitgeverijen kochten de rechten van De ijsmakers van Ernest van der Kwast. Meulenhoff Boekerij wist Pogingen om iets van het leven te maken, dagboekfragmenten van de bejaarde Hendrik Groen, al aan 22 buitenlandse uitgevers (van Spanje tot Zuid-Korea) te verkopen; ter ere van dit monstersucces organiseerde de uitgeverij, tijdens de beurs, een speciale borrel voor alle kopers. ‘Het is uniek dat de rechten van een debuut aan zoveel landen en in zo’n korte tijd verkocht worden,’ vertelt Maaike le Noble, uitgeefdirecteur van Meulenhoff Boekerij. ‘De Italiaanse editie is zelfs al verschenen. Daarom wilden we iets speciaals doen.’ Het succes van Hendrik Groen maakte de hele beurs extra feestelijk. En zorgde voor nog meer succes: ook Denemarken voegde zich, als 23e, bij de kopers.            

Amerika ontbreekt, vooralsnog, in dit rijtje. Maar Le Noble heeft goede hoop dat ook Amerikaanse uitgevers binnenkort met Hendrik Groen in zee willen gaan. ‘Er is op dit moment niet heel veel grote literaire fictie uit de Verenigde Staten, en daarom is er gewoonweg niet zo heel veel te lezen. Ik kreeg het gevoel dat de Amerikaanse redacteuren echt aan het smachten waren naar nieuw leesvoer.’            

Een ja van de Amerikanen kan dus nog komen. Ook de andere uitgeverijen wachten op de verzilvering van de inspanningen tijdens de beurs. Hollestelle: ‘Een boek als Muidhond van Inge Schilperoord is typisch een boek waar kopers nog even over willen nadenken — uiteindelijk zijn ze toch behoudend. Maar we verwachten dat er de komende weken een hoop gaat gebeuren.’  

Bij Singel Uitgeverijen was er volgens rechtencoördinator Jolijn Spooren vooral veel aandacht voor non-fictie, waaronder de boeken van Fik Meijer en De bijbel voor ongelovigen van Guus Kuijer; maar omdat Nederland en Vlaanderen volgend jaar gastland zijn, werd er ook veel interesse getoond in Nederlandstalige klassiekers. Zoals de romans van Hella Haasse, die allemaal opnieuw leverbaar worden in Duitsland. Maar ook auteurs als Frans Kellendonk (waarvan Querido recent de biografie en de verzamelde brieven heeft uitgegeven), Willem Elsschot en F. Bordewijk stonden volop in de belangstelling. Prometheus verkocht na afloop van de beurs nog de rechten van Jij zegt het van Connie Palmen aan Italië en verwacht deze week een bod uit Frankrijk voor Griet op de Beecks Kom hier dat ik u kus.  

 

Superhot

Als de meeste deals niet tijdens de beurs worden gesloten, wat is dan precies de meerwaarde van Frankfurt? ‘Natuurlijk heb je digitaal contact met agenten en schrijvers uit bijvoorbeeld Noorwegen, Amerika en Australië. Maar die droge e-mails zijn echt wel wat anders dan wanneer je elkaar in het echt spreekt, al is het maar een half uur,’ vindt Hollestelle. ‘Dan zie je hoe bruisend het vak is. Iedereen is een enorme liefhebber van wat hij of zij doet.’ Een van de mooiste dingen die Hollestelle van deze beurs zijn bijgebleven, is de presentatie van de dichtbundel van Michel Faber. ‘Tijdens de beurs hebben we een soort teaser gekregen, een exemplaar uit een beperkte oplage. Die staat nu bij ons in de vitrinekast te prijken. Zijn poëzie, over de dood van zijn vrouw Eva, is hartverscheurend. We wisten natuurlijk dat deze bundel eraan zou komen, maar op de beurs krijgt alles ineens gestalte.’            

De crisis in het boekenvak heeft ook Frankfurt niet onberoerd gelaten. Maar het tij lijkt langzaamaan weer een beetje te keren. ‘Een paar jaar geleden was er een grote dip, maar ik merk dat men weer wat positiever is ingesteld,’ zegt Hayo Deinum, Foreign Rights Manager bij Atlas Contact. ‘De Spaanse markt is daarbij voor mij een graadmeter. Het gaat zo slecht, zeiden Spaanse uitgevers de afgelopen jaren wanneer ik hen in Frankfurt sprak, iedereen is alleen maar bezig met de hypotheek, aan boeken komen ze niet meer toe. Dit jaar was dat veel minder — ik heb het gevoel dat men weer vooruitkijkt.’ Opvallend is wel dat een grote uitgever als Diogenes (uit Zwitserland), die vroeger in delegaties van twintig naar Frankfurt kwam, dit jaar met een eigen stand ontbrak.            

‘De boekenmarkt is redelijk gestabiliseerd,’ zegt Le Noble. ‘Men heeft het gevoel dat dit de status quo is. We hebben het jarenlang over de crisis gehad, maar nu lijken we met z’n allen besloten hebben het er niet meer over te hebben. Dat kwam de sfeer op de beurs ten goede.’            

Rustiger was het wel, ten opzichte van voorgaande jaren. Maar dat vindt Oscar van Gelderen, uitgever van Lebowski, niet erg. ‘Er was niet echt een superhot book — zoals dat het vorige jaar wel het geval was. Toen was het The Girls van Emma Cline en kregen wij het te pakken; maar wel na een veiling van vijf ronden. Dit jaar was er niet zo’n boek. Maar een fair, zonder grote hijgtitels, vind ik eigenlijk wel relaxed.’

Van Gelderen kon sowieso al vrij relaxed aan de beurs beginnen: op dinsdag, de ochtend voor de beurs, kocht Lebowski de rechten van de winnaar van de Deutscher Buchpreis: Die Erfindung der Roten Armee Fraktion durch einen manisch-depressiven Teenager im Sommer 1969; en dinsdagavond werd bekend dat de Man Booker Prize naar A Brief History of Seven Killings van Marlon James ging, een titel die Lebowski al in bezit had. Dat zorgde ervoor dat de Buchmesse, wat Lebowski betreft, eigenlijk niet meer stuk kon. ‘Voor de rest was het business as usual,’ aldus Van Gelderen.       

Naast stands, veilingen, borrels en etentjes werd er ook stilgestaan bij de dood van Carol Brown Janeway, de gerenommeerde Amerikaanse uitgeefster die in augustus aan kanker overleed. ‘Ze was een groot uitgeeficoon,’ zegt Deinum. ‘Tijdens haar memorial werden prachtige verhalen gehouden. Wanneer er zo’n heel leven voorbijkomt, dan denk je wel: ja, in deze traditie sta ik ook. Erg bijzonder.’ Een traditie die nog wel een tijdje zal bestaan, als je het enthousiasme van de Frankfurtgangers mag geloven. Palache: ‘Vriendschappen worden à la minute gesloten. Dat je denkt: we staan hier al vijf uur met dezelfde mensen in een hotellobby — hoe kan dit zó leuk zijn?’