Anya Niewierra over het winnen van de Hebban Thrillerprijs 2022: 'Het is niet zomaar een prijs'
De Camino
Anya Niewierra
Het is precies een jaar geleden dat Lottes man onverwacht zelfmoord pleegde tijdens het wandelen van de Camino. Emil had als vluchteling uit Bosnië en Herzegovina een moeilijke jeugd, maar toch zou hij nooit zelfmoord plegen. Emil was een geweldige vader, was dol op zijn vrouw en gefocust op zijn werk. Lotte besluit exact dezelfde route te lopen, in de hoop erachter te komen wat hem tot deze beslissing dreef. Maar dan ontdekt ze dat Emil helemaal niet is wie hij altijd beweerde te zijn... een gruwelijk geheim uit het verleden dient zich aan.
Drie dagen na het winnen van de prijs, is Anya Niewierra al 'helemaal back to usual' en druk bezig met het schrijven van haar nieuwe spannende roman. 'Ik heb een drukke baan als Algemeen Directeur van de VVV in Zuid-Limburg en kan daardoor alleen in het weekend schrijven,' legt ze uit wanneer zondagavond het interview plaatsvindt.
Natuurlijk staat ze ook graag stil bij het winnen van deze begeerlijke thrillerprijs, waarvan ze was overtuigd dat ze hem niet zou krijgen. Ze had zelfs tegen haar man gezegd dat hij thuis kon blijven, omdat ze hem toch niet zou winnen. 'Ik werk in het toerisme en als een bepaalde bestemming eenmaal een prijs heeft gehad dan gaat ze twee jaar later niet weer een prijs krijgen. Ik had niet verwacht dat het in de boekenwereld anders zou gaan. Ik was dan ook goed verrast,' bekent de schrijfster.
'Het is ook niet zomaar een prijs die door enkele juryleden is uitgekozen. Het boek is echt door een trechter gegaan.'
'Ik wist wel dat ik mensen met mijn boeken raak, want inmiddels zijn de 5-sterrenwaarderingen de duizend gepasseerd en dat is niet niets. Maar dat ik de prijs nog een keer zou winnen, vond ik verrassend. Inmiddels heb ik zoveel reacties gekregen dat ik nu wel doorheb hoe bijzonder het is,' gaat Niewierra verder. 'Het is ook niet zomaar een prijs die door enkele juryleden is uitgekozen, geen prijs vanuit één bepaalde mening van een jury. Het boek is echt door een trechter gegaan. Het was een heel solide, langdurig proces van bij elkaar toch wel zo’n half jaar. Eerst werd de thriller voorgeselecteerd, daarna werd het door honderd lezers gelezen en daarna is de thriller door een elfkoppige jury van mensen die van lezen hun beroep hebben gemaakt ook nog eens beoordeeld. Dat doet wel wat met me. Het geeft me heel veel vertrouwen om verder te gaan met waarmee ik bezig ben. Ik schrijf namelijk best een afwijkend type thrillers; een roman met raakvlakken van een thriller of een thriller met raakvlakken van een roman.'
Reisverhaal, thriller en roman
Of zoals de jury in het juryrapport verwoordt: 'opnieuw combineert Niewierra verschillende genres in haar verhaal; De Camino houdt het midden tussen een reisverhaal, een thriller en een roman.' Tel daarbij op dat Niewierra lastige, beladen thema’s niet schuwt en je krijgt een andere vorm van spanning, een ander soort thriller die inderdaad raakvlakken heeft met een roman. Zo geeft de schrijfster in De Camino een inkijkje in zowel de gelijknamige, beroemde pelgrimstocht als de oorlog in Bosnië, met daarin de vraag of misdadigers als misdadiger worden geboren of door omstandigheden zo worden gemaakt. 'Maar het gaat ook over populisme en propaganda en dus hoe mensen daar het slachtoffer van kunnen worden.'
'Het geeft me heel veel vertrouwen om verder te gaan met waarmee ik bezig ben. Ik schrijf namelijk best een afwijkend type thrillers.'
Niewierra heeft daar de oorlog in voormalig Joegoslavië voor genomen, maar het onderwerp is erg actueel met Rusland en de oorlog in Oekraïne. 'Met mijn verhaal wil ik laten zien dat daar zowel de plaats waar je woont en geworteld bent als de mensen die jou omringen van invloed zijn op je denken en doen. In Bosnië is je etnische achtergrond bepalend, op de Camino doet 'ie er niet toe.'
Verhaal rond een boodschap
Geen makkelijk verteerbaar onderwerp voor een thriller. Toch is het niet zo dat de schrijfster bewust kiest voor moeilijke, omstreden en vooral geen gemakkelijk onderwerpen in haar verhalen. 'Eigenlijk is dat van mijn eerste boek Vrij uitzicht al mijn lijn. Ik wil altijd graag een verhaal vertellen met een boodschap of met een gedachte waarmee ik in mijn hoofd veel bezig ben. Het verhaal schrijf ik rond die gedachte of boodschap. Ik wil de lezer altijd iets geven om op te reflecteren binnen een spannend verhaal. Om een verhaal te vertellen dat de lezer tot denken zet, maar ook mooie momenten geeft. Maar niet iedereen hoeft er iets uit te halen. Ik doe mijn uiterste best om inhoud en spanning in harmonie te laten zijn en de lezer niet te overladen met te veel content en dat is een uitdaging in mijn geval als je op het snijvlak staat tussen een roman en een thriller.'
Uitgebreid researchen
Voordat Niewierra ook maar één letter op papier zet, is er al heel wat aan vooraf gegaan. Zo neemt ze uitgebreid de tijd om te researchen, maar gaat ze ook diep bij zichzelf naar binnen, denkt na over bepaalde vraagstukken. 'De fase aan het verhaal vooraf is vaak een vorm van catharsis, waarbij ik met mezelf in discussie ga over een bepaald thema. Ik schrijf niet voor het schrijven, maar om mezelf te ontwikkelen.'
Iedere keer weer duikt ze diep in een thema, bekijkt het van alle kanten, leest boeken en gaat waar nodig is op reis naar de plekken die een rol in haar boek spelen. Ze wordt als het ware de hoofdpersoon. 'Ik ben als een soort acteur die zich inleeft in z’n rol, in de rol van het hoofdpersonage. Alle elementen die in het verhaal voorkomen wil ik op een bepaalde manier beleven. Het is een proces van antwoorden vinden op vragen die bij mezelf leven. Pas wanneer ik voel dat ik boven de materie sta, dat ik voor mezelf antwoorden heb gekregen, begin ik met schrijven.'
Tot de essentie van jezelf komen
Het mag dan geen verrassing zijn dat Niewierra voor haar boek De Camino zelf de pelgrimstocht voor een deel gelopen heeft. 'Om te voelen, te ruiken, om me heen te kijken, geluiden te horen. De Camino, de plek, het deed iets met me. Ik ervoer de bijzondere energie. Iedere plek heeft een ziel en die wil ik zo goed mogelijk raken, voelen en in mijn verhalen verwerken.'
'Ik vind het mijn plicht om als auteur de hoogste zorgvuldigheid toe te passen en dus uitleg te geven over de lastige vraagstukken die ik aansnijd. Ik gebruik daarom minder woorden om achter moordenaars aan te rennen.'
De Camino liep ze alleen. Iets dat ze iedereen zou willen aanraden. 'Het is een unieke ervaring. Ik vond het tot nu toe de mooiste reiservaring in mijn leven. Je komt helemaal tot de essentie van jezelf, zelfs als waarnemer. Ik ging er heen om te kijken, om te leren en om te interpreteren, maar de tweede dag was ik al niet meer aan het researchen en zat ik helemaal in het ritme van de tocht, de gesprekken met de andere pelgrims, omgaan met de pijn en dorst, de intensiteit van de natuur. Echt een waanzinnige ervaring, die je in je eentje moet doen. Je doet verrassende ontdekkingen over jezelf en alleen kun je echt helemaal loskomen.'
Verbeterslag maken
Die ervaring vindt Niewierra een meerwaarde voor het verhaal. 'Toen ik in 2019 begon met het schrijven van het boek, merkte ik op een gegeven moment dat het niet ging. Ik móést de Camino lopen, omdat ik het gevoel had dat ik beter kon schrijven als ik hem wel gedaan had. Het bleek dat het boek daardoor een verbeterslag heeft gemaakt. Ik heb het tot in detail doorleefd en op die manier kun je het makkelijker op het papier overbrengen. Natuurlijk heb ik veel films over de Camino gezien en boeken gelezen, maar het zelf ervaren is toch anders en maakt het verhaal doorleefder.'
Duiding kost woorden
Dat Niewierra de tijd neemt voor haar research en het neerzetten van haar personages en haar verhaal is voor haar een vanzelfsprekendheid. 'Ik wil gebeurtenissen duiden en dat kost woorden, maar ik vind het mijn plicht om als auteur de hoogste zorgvuldigheid toe te passen en dus uitleg te geven over de lastige vraagstukken die ik aansnijd. Ik gebruik daarom minder woorden om achter moordenaars aan te rennen.'
Er wordt in haar boeken wellicht niet op de traditionele manier achter moordenaars aangerend; daarentegen zijn er voldoende moordaanslagen op de hoofdpersoon, is er een gruwelijk geheim uit het verleden en is er de zware thematiek die het verhaal niet alleen spannend maakt, maar 'de lezer ook stof tot nadenken geeft' en ertoe leidt dat 'de lezer niet anders kan dan stilstaan bij het effect dat oorlog heeft op de gewone mens,' zoals in het juryrapport te lezen is.
Anya Niewierra is de auteur van meerdere genomineerde en prijswinnende thrillers, waaronder Vrij uitzicht (2013), Het dossier (2017), Het bloemenmeisje (2020) en De Camino (2021). Samen met haar dochter Merel Godelieve schreef ze de roman Ook dat nog. Naast schrijver is Niewierra Algemeen Directeur van Visit Zuid-Limburg. Ze won de Hebban Thrillerprijs zowel in 2020 voor Het bloemenmeisje als in 2022 voor De Camino.
Auteursafbeelding: © Annemiek Mommers. Headerafbeelding: © Jelmer de Haas
