BN'ers en het kinderboek

Youp van ’t Hek, Yvon Jaspers, zelfs Ayaan Hirsi Ali zijn andere BN’ers die hun naam aan een kinderboek verbonden. En wie kent Alfred Joducus Kwak van Herman van Veen niet? Het verhaal over de eend werd oorspronkelijk als theatershow in 1978 opgevoerd, maar kreeg een tv- en kinderboekenserie.   

Bekende Nederlanders die een kinderboek schrijven worden door jeugdauteurs niet altijd warm welkom geheten. Niet zo gek. De aandacht die een dergelijk boek al gauw in de media krijgt, kan hen een doorn in het oog zijn. Een bekende naam doet het goed op tv en radio. Dat een acteur, presentator, komiek of zanger een kinderboek geschreven heeft wordt nieuwswaardig gevonden. Dit terwijl het boek niet altijd het niveau heeft om die aandacht te verdienen, vindt kinderboekenschrijver Ted van Lieshout.  

Hij verkocht inmiddels 100.000 exemplaren van zijn boeken over ‘Boer Boris’ en werd eens gevraagd om in een tv-programma commentaar te geven op het fenomeen de ‘bekende kinderboekenschrijver’. Op zijn website schreef hij daarover:  

‘In eerste instantie overwoog ik het te doen, maar toen ik er even over nadacht zag ik er toch vanaf. Ik had er niets mee te winnen. Bekende Nederlanders die denken dat ze het vak van kinderboekenschrijver beheersen schrik je er niet mee af als je er kritiek op hebt, en zelf kom je over als een zuur, jaloers kreng dat het niet kan velen dat bekende Nederlanders met een in elkaar geflanst kinderboek wel in RTL Boulevard mogen en jij met je klasseproduct niet, omdat je nu eenmaal geen bekende Nederlander bent. Het argument dat jouw product beter is, is van geen enkel belang voor televisiemakers; alleen de mate waarin je bekend of opmerkelijk bent telt. Daar kan ik met het publiekmaken van mijn mening verder niets aan doen, en het enige dat ik door het geven van kritiek kan bereiken is dat het publiek die bekende Nederlander veel aardiger vindt dan mij.’

Uiteindelijk ging jeugdboekenkenner Jaap Friso wel overstag en schreef naar aanleding van zijn optreden in Editie NL op zijn website: ‘Iedereen mag een boek schrijven al valt het me wel op dat BN-ers relatief snel voor het genre kinderboek kiezen, omdat dat blijkbaar als gemakkelijkst wordt ervaren. Punt is natuurlijk dat bij een zogenaamde BN-er de lat lager ligt en de kans op het interesseren van een uitgever vele malen groter is, en de kans op publiciteit ook. Dat irriteert andere jeugdboekenschrijvers, dat snap ik, maar zo werken die dingen. Uiteindelijk gaat het erom of het een leesbaar boek is geworden dat iets toevoegt.’ 

Inhoud boven stijl
Is het dan echt zo slecht gesteld met de kwaliteit van de verhalen die BN’ers schrijven? Een kleine zoekronde naar recensies lijkt dat beeld te bevestigen. Zo schreef Trouw in 2008 over het kinderboek van Ayaan Hirsi Ali: ‘Nooit eerder kreeg een Nederlands kinderboekendebuut zoveel media-aandacht als Adan en Eva van Ayaan Hirsi Ali. Het boek ligt pas een week in de winkel en de nieuwbakken jeugdauteur heeft de ontstaansgeschiedenis en bedoeling van haar eersteling al in tientallen vraaggesprekken uit de doeken mogen doen. Dat had tot gevolg dat bijna niemand zich boog over de vraag of ze wel een gesláágd kinderboek heeft geschreven.’  

Het verhaal was volgens dezelfde krant ‘vlak en fantasieloos’ en rammelde aan alle kanten. Daarentegen was het onderwerp interessant, omdat het de integratieproblematiek en de multiculturele samenleving aankaartte. In 2009 verscheen het eerste kinderboek van Laurentien van Oranje – beter bekend als Prinses Laurentien: Mr. Finney en de wereld op zijn kop. Daarna publiceerde de koninklijke schrijfster nog meer verhalen over Mr. Finney.  

Het eerste boek van de prinses werd in 2009 niet al te best beoordeeld door Bas Maliepaard, recensent van Trouw: ‘De verschijning van het eerste kinderboek van onze taalprinses gaat gepaard met een publiciteitscampagne waar debutanten normaal gesproken niet eens van durven dromen. Blijkbaar is het feit dat deze auteur ooit een prins trouwde reden genoeg voor zoveel poespas, want de kwaliteit van het boek biedt hiertoe geen aanleiding.’ Het verhaal dat milieuproblemen aankaart zou te moralistisch van toon zijn, waarmee Laurentien zich opwerpt ‘als de Al Gore van het kinderboek en niet als een nieuwe jeugdauteur met een origineel geluid.’  

Het zijn slechts een paar voorbeelden van kritische recensies. Over het algemeen lijkt te gelden dat de schrijfkwaliteit te wensen overlaat doordat de boodschap die de bekende auteur de lezer mee wil geven de boventoon voert in het verhaal.  

Schrijven is een vak
Toch behoren niet alle kinderboeken tot de categorie ‘in elkaar geflanst kinderboek’. Er zijn ook zeker goede recensies te vinden. Zo schreef Hebbanrecensent Conny Reijngoudt in haar bespreking van Het vliegende schaap, het laatste boek van Daphne Deckers:  

‘In de kinderboekenwereld is er nogal eens ophef over het feit dat beroemdheden ineens kinderboeken gaan schrijven en alle aandacht van de pers krijgen. De kwaliteit van het kinderboek doet er in veel gevallen minder toe dan het gezicht van de BN’er. Gezegd moet worden dat Daphne Deckers iemand is die het vak van kinderboekenschrijfster lijkt te verstaan. Ook haar eerdere boeken over de 8-jarige Marijn (Matroos in de doos en Marijn in de woestijn) zijn goed ontvangen.   

Het blijft moeilijk om in sterren aan te geven wat je van een boek vindt. Drie sterren zijn in dit geval te gewoontjes, te duizend in een dozijn. Het vliegende schaap is namelijk echt een leuk boek. Een voorleesboek, een boek om zelf te lezen, een boek met levenslessen en bovendien aantrekkelijk vormgegeven. Oké, misschien iets aantrekkelijker voor kinderen die van 'zoet' houden, maar als je daar doorheen weet te kijken dan is dit een kinderboek zoals een kinderboek moet zijn.’  

Victoria Farkas, redacteur bij Hebban en zelf kinderboekenschrijfster, was redelijk enthousiast over De gorgels van Jochem Myjer. Hij kan absoluut een goed verhaal schrijven, al is het volgens haar niet zo origineel of spannend:

‘What you see is what you get. Er zijn nauwelijks tot geen zijsporen, het verhaal begint bij a en vindt keurig via b, c, d, etc. zijn weg naar z, het einde. Daardoor is het verhaal voorspelbaar geworden en ontbreekt het aan spanning. Maar dit boek is een blauwdruk en het is aan te raden iedere nieuwbakken auteur Myjers boek te laten lezen. Wil je leren schrijven? Lees, bestudeer en analyseer dan eerst De Gorgels van Jochem Myjer. Hij beheerst de techniek om een goed verhaal te schrijven.’  

Aandachtstrekkers
Hoe moeten we deze ‘trend’ dan een plekje geven in het kinderboekenlandschap? Want hoewel de verhalen niet altijd even positief besproken worden, vinden ze door de mooie publiciteit toch gretig aftrek. Kinderen malen niet om de naam die op de kaft staat. Welk kind geniet niet van de avonturen van Ties en Trijntje (Yvon Jaspers) en Woezel en Pip (Guusje Nederhorst)?  

Ondertussen is aandacht voor kinderboeken nooit slecht, of ze nu door een bekend persoon zijn geschreven of niet. Lezen geldt in het digitale tijdperk niet langer als favoriete vrijetijdsbesteding van kinderen. Nadruk leggen op het belang van (voor-)lezen is dus nooit weg.  

Zo levert Laurentien van Oranje haar bijdrage door zich naast het schrijven ook al jaren in te zetten voor de bevordering van alfabetisering. Niet alleen onder volwassenen, maar ook onder kinderen. Zo was ze onder meer erevoorzitter van de Stichting Lezen en Schrijven, die op haar initiatief werd opgericht.  

Jochem Myjer enthousiasmeerde met zijn energieke humor in het tv-programma RTL Late Night vele ouders om zijn boek te kopen, toen hij duidelijk maakte het voorleeskwartier voor het slapengaan heel belangrijk te vinden. In De Wereld Draait Door deed Martine Bijl hetzelfde door op haar unieke manier te vertellen over de bundel Er was eens een prins en die wou een prinses. Al deze mensen weten aandacht de aandacht te vestigen op het kinderboek, en als een BN’er daar makkelijker voor kan zorgen mag daar niet over geklaagd worden.