BN'ers in de misdaad

BN'ers in de misdaad.  Wellicht gaan uw gedachten nu meteen uit naar die gevallen tv-ster, die ooit het populaire quizprogramma Dinges  presenteerde, maar nu achter de tralies in de gevangenis van Antwerpen zijn tijd zit te verbijten, verdacht van de smokkel van 400 kilo cocaïne. Maar die bedoelen we niet. Het gaat hier om de Nederlanders die je wel eens ziet aanschuiven bij bijvoorbeeld De Wereld Draait Door  of Pauw  met en zonder Witteman en het schrijven van een thriller als jongste wapenfeit op hun curriculum vitae hebben geplaatst. 

Alleen al vanwege het feit ze BN'er zijn, krijgen deze auteurs onevenredig veel 'exposure' in de media. Zo kunnen we over een maand of twee zo goed als zeker een optreden verwachten van tv-presentator Beau van Erven Dorens aan de tafel van Matthijs van Nieuwkerk. Dan steekt deze 'tafelheer' een exemplaar in de lucht De methode,  zijn eerste thriller, over een acteur die verstrikt raakt in het schemergebied tussen fictie en werkelijkheid. En praat de presentator van SBS-Shownieuws later die avond wel de beelden aan elkaar die zijn gemaakt tijdens de rodeloperparty ter lancering van zijn thriller. Het zou zo maar kunnen.

Wie de laatste maanden al meer dan genoeg airplay heeft gehad, is Herman Heinsbroek. Deze oud-LPF-minister van Economische Zaken die zich in het najaar van 2002 met zijn eigen Bentley voor de Treveszaal liet afzetten, openlijk bekvechtte met collega-bewindsman Eduard Bomhoff en na nog geen drie maanden zijn ontslagbrief schreef, publiceerde in januari van dit jaar de in eigen beheer uitgegeven 'politiek geëngageerde' thriller Riskant spel.  Daarin ontvoert een doorgedraaide wereldverbeteraar een mediatycoon en diens dochter. Omdat de meeste thrillers naar zijn mening 'a-politiek' zijn, gunt de nummer 73 van de Quote 500 zich volop de ruimte om zijn politieke visie te ventileren in het boek. Het 'jongehondenkabinet dat het land alleen maar verder in de economische crisis heeft gestort', krijgt er derhalve flink van langs.

Zijn eersteling is niet onopgemerkt gebleven. De ex-bewindsman mocht op audiëntie bij De Wereld Draait Door,  zat op de bank bij WNL op Zondag,  kreeg interviews op de radio en in de landelijke dagbladen. De Volkskrant reserveerde zelfs pagina's voor hem in het Magazine, waarin hij het thrillermechanisme 'show, don't tell' met veel aplomb failliet verklaarde. Met eigen geld gooide hij er ook nog een tv-commercial tegenaan, hetgeen Saskia Noort verleidde tot een vileine tweet: ''Is het Heinsbroek eigenlijk al gelukt met z'n thriller? Zei hij niet in #vk dat je succes in boekenland kunt kopen?''

Schrijfdocent en auteur Marelle Boersma, wier tiende thriller in de maak is, werd onlangs door Radio 1 uitgenodigd om Riskant spel  eens kritisch tegen het licht te houden. Ze zegt daarover: ''Ik heb me daarbij alleen gericht op de schrijftechniek. Heinsbroek kan zeker schrijven, alleen had de redacteur steviger kunnen ingrijpen. Een schrijver moet open staan voor suggesties van een uitgever of redacteur. Misschien was zijn boek veel sterker geweest als het bij een reguliere uitgever was verschenen.''

Free publicity kreeg ook Bram Moszkowicz. De advocaat die vorig jaar van het tableau werd geschrapt, mocht onder anderen met Theo Maassen in 24 uur met... en Jeroen Pauw praten over zijn eerste fictieboek Maffiamaat, een verwijzing naar de benaming die zijn vijand Jort Kelder voor de oud-raadsman in petto had. Maffiamaat  verhaalt over de belevenissen van advocaat Benjamin Mendel (let op de initialen) die na 25 jaar zijn baan verliest. Moszkowicz toonde zich in zijn nopjes met een lovende recensie van een van de meest vooraanstaande zuurpruimen onder de critici, Arie Storm. Bovendien vertoefde Maffiamaat  een week of vier in de Bestseller 60, een pleister op de wonde voor de jurist die in forse financiële problemen verkeert.


PROFESSIE
Wie even goed doorzoekt, vult al snel een lijstje BN'ers die zich de laatste jaren hebben 'vergrepen' aan een thriller. Zo verscheen in het voorjaar van 2014 Kortsluiting,  het debuut van diskjockey Jeroen van Inkel, over een deejay die maar wat graag als misdaadjournalist zou scoren. Actrice Inge Ipenburg leidde in 2011 de jury van de Gouden Strop en raakte daardoor zo enthousiast over het thrillergenre dat ze een spannend verhaal optekende in Het gerecht. Niet onverdienstelijk overigens, want ze haalde er vorig jaar de derde plaats mee in de verkiezing om de Hebban Crimezone Award voor de beste Nederlandstalige thriller. Presentator Arjen Lubach, nu bejubeld om zijn programma Zondag met Lubach, scoorde in 2013 een Gouden Strop-nominatie met zijn eerste thriller IV.

Andere BN'ers en ZGABN'ers (Zo Goed Als Bekende Nederlander) met een of meerdere spannende romans op hun naam zijn onder anderen de pijprokende tv-regisseur Bert van der Veer, acteur Peter Römer, advocaat Geert Jan Alexander Knoops, oud-Kamerlid Boris Dittrich, oud-minister Klaas de Vries, Nieuwsuur-verslaggeefster Dominique van der Heyde (met Annet de Jong vormt ze het schrijfduo Anna Levander), wijnslurper Ilja Gort en voormalig hoofdcommissaris Joop van Riessen. 

Marelle Boersma heeft er geen bezwaar tegen dat ook BN'ers in haar vijver een hengeltje uitgooien. ''Het is een prachtig vak, thrillerauteur, dus ik zie niet in waarom de zogeheten Bekende Nederlanders geen thriller mogen publiceren. Sterker nog, als schrijfdocent leid ik anderen op tot auteur. Sommigen zien dat als 'concurrenten opleiden', zelf zie ik dat als de liefde voor het vak overbrengen.''

Collega-auteur René Appel ziet echter liever dat BN'ers niet de pen ter hand nemen. ''Ze zouden zich over het algemeen beter verre kunnen houden van het schrijven van een misdaadroman, vanuit de overweging dat dat ook een professie is en dat ze – een mogelijke uitzondering daargelaten – zelf niet over de benodigde professionele kwaliteiten beschikken.'' Het leidt in zijn ogen tot een zekere vervuiling van het thrillergenre. ''Het gaat ook uit van het misverstand dat iedereen die een verhaaltje kan bedenken ook wel een gedegen thriller kan schrijven. Het doet het image van de Nederlandse thriller bepaald geen goed, maar hetzelfde geldt misschien voor enkele van de tegenwoordig in grote aantallen verschijnende 'literaire thrillers', geschreven door NBN'ers (Niet Bekende Nederlanders).

Dat beroemde thrillerschrijvende landgenoten meer media-aandacht krijgen dan hun onbekende collega's, is volgens Boersma 'inderdaad scheef'. ''Ik denk dat er genoeg thrillerauteurs zijn die een mooi verhaal achter hun boek te vertellen hebben. Wij zijn natuurlijk echte verhalenvertellers, ook al zijn er schrijvers die in een live interview minder goed uit de verf komen. Maar er is ook een keerzijde. Als publiek figuur steek je je hoofd al boven het maaiveld uit, dan kun je natuurlijk ook vreselijk op je bek gaan. Een boek schrijven en uitbrengen is heel kwetsbaar en als dat 'kindje' afgekraakt wordt, doet dat zeer.'' Boersma noemt zichzelf een BBN'er, een Bijna Bekende Nederlander. ''Ik ben er trots op dat ik die status heb bereikt met hard werken en het afleveren van een goed product.''

De aandacht voor BN'ers met een boek stemt wel eens zuur, geeft Appel toe. ''En dan gaat het niet alleen om thrillers; tel maar eens het aantal interviews met Leon Verdonschot, die mij ook vanaf elke reclamezuil in Amsterdam aanstaart. Er is – zoals ik wel eens eerder heb gezegd – niets tegen enige gezonde 'jalousie de métier', maar dit gaat wel wat verder. Een programma als De Wereld Draait Door  schenkt volgens mij bijna nooit aandacht aan misdaadauteurs, maar dus wel aan de blaaskaak Herman Heinsbroek als die een thriller heeft geschreven.''


QUIZMASTER
Eigenlijk is het fenomeen thriller schrijvende BN'er van alle tijden. Nederlanders die in hun discipline naam en faam hadden opgebouwd, publiceerden al spannende boeken lang voordat het begrip BN'er door roddelbladen en showbizrubrieken was gelanceerd. Zo was daar Willy Corsari, geboren in 1897, die een studie aan de Toneelschool voltooide, met fenomenen als Jean Louis Pisuisse en Louis Davids optrad, maar sinds eind jaren twintig aan de lopende band misdaadromans op de markt bracht. En Theo Eerdmans, gevierd quizmaster in de beginjaren van de televisie, ging eveneens het spannende genre verkennen. Zo schreef hij de detectives Moord en mooie handel  en Telefoon uit Maastricht.

Henk Elsink vergaarde als cabaretier grote bekendheid met conferences als De Bom  en De Lift  en hits als Harm met het Harpje  en Johanna. Eind jaren tachtig was Elsink het theater beu, vertrok naar Mallorca en begon daar als Elsinck thrillers te schrijven. Zijn eerste boek over de vliegramp op Tenerife (1977) kreeg goede kritieken. Andere bekende landgenoten die thrillers produceerden zijn Will Simon (Opsporing Verzocht), oud-Kamerlid Theo Joekes en Aad van den Heuvel (Ook dat nog). Oud-minister en -burgemeester Ed van Thijn gunde zich in 1981 een eenmalig uitstapje naar het thrillergenre. Samen met journalist Peter Brusse schreef hij de zomerthriller De dorpelingen van Innocento. Het idee voor het boek ontstond toen de twee elkaar op een zomerdag tegenkwamen op een terrasje in een Noord-Italiaans bergdorpje. In die jaren recenseerde René Appel nog thrillers voor NRC Handelsblad. ''Bij lezing ontdekte ik al na enkele tientallen pagina's dat ze dat idee (zoals vele ideeën die na inname van alcoholische dranken worden ontwikkeld) beter niet ten uitvoer haddenkunnen brengen.''

Sommige thrillerauteurs hebben door hun werk en andere besognes dermate aan status gewonnen dat zij ook als BN'er worden gezien. Tomas Ross wordt regelmatig voor de camera's gehaald als hij weer eens een complottheorie moet duiden. Gouden Strop-winnaar Roel Janssen wordt vaak ingeschakeld bij het analyseren van de wereldeconomie en mocht laatst een gastrol vervullen in de door hem en Charles den Tex geschreven tv-serie De Fractie. Esther Verhoef, Simone van der Vlugt en Saskia Noort zie je te pas en te onpas opduiken in diverse talkshows. De laatste heeft zelfs bij RTL Late Night  een regelmatig terugkerend eentweetje met oud-Playboy-hoofdredacteur Jan Heemskerk, waarin ze Humberto Tan mogen bijpraten over onderwerpen als condoomgebruik en vreemdgaan.

Uiteindelijk is de cirkel dan toch weer rond.