Boeken over boeken - een apotheek en een bibliofiel

Literaire remedies
Volgens De Boekenapotheek is een spraakgebrek het best te genezen door het lezen van het boek Dertien van David Mitchell. Een vastgeroeste geest kan tegengegaan worden door Vrij man van Nelleke Noordervliet. In 2013 verscheen dit boek in de oorspronkelijke Engelse editie The Novel Cure. An A-Z of Literary Remedies. ‘Bibliotherapeuten’ Ella Berthoud en Susan Elderkin zochten geschikte titels bij een veelheid aan kwaaltjes en ziektes van lijf en geest. De Nederlandse editie werd voor een kwart aangevuld met remedies van Nederlandse en Vlaamse bodem, door journalist Maarten Dessing. Hoewel begrijpelijk, is zo’n aangepaste vertaalde editie altijd vervelend, omdat er voor de rechtgeaarde bibliofiel geen andere keuze is dan ze beide aan te schaffen.

De ‘apotheek’ biedt je ook een groot aantal oplossingen voor leeskwaaltjes, zoals afgeleid raken door het huishouden dat gedaan moet worden. Het voorgestelde medicijn is het creëren van een heel fijn en knus leeshoekje, met uitzicht, maar niet op het huishouden. Een bijkomend voordeel zou kunnen zijn dat als huisgenoten je daar zien zitten, zij die huishoudelijke klusjes even oppakken. Het hebben van een niet-lezende partner is een hardnekkige kwaal waar een hele lijst aan therapieën voor wordt opgesomd. Als geen ervan tot ‘genezing’ leidt, valt er nog maar één ding te doen: wegwezen!

Heel bloedserieus moet je de remedies natuurlijk niet nemen. Het boek is een creatieve manier om je volgende boek uit te zoeken en het biedt een geweldige frisse kijk op het lezen. Op boeken die je al gelezen hebt, geeft het je een heel nieuwe kijk.

Alberto Manguel - bibliofiel
Alberto Manguel is een Argentijnse bibliofiel. Niemand kan zo over boeken schrijven als hij. De letterliefde druipt van de pagina’s. Een aantal boeken is vertaald naar het Nederlands, waaronder De geschiedenis van het lezen. In het volgende fragment staat Manguel op het punt te verhuizen en beantwoordt hij zijn eigen vraag over waarom hij al die boeken die hij nooit weer gaat herlezen toch houdt.

‘[…] ik weet dat de hoofdreden waarom ik vasthoud aan deze steeds aangroeiende boekenschat, eigenlijk een soort wellustige gulzigheid is. Ik kijk graag naar mijn overvolle boekenplanken, vol min of meer vertrouwde namen en titels. Ik vind het een heerlijk idee omringd te zijn door een soort inventaris van mijn leven, met verwijzingen naar mijn toekomst. Ik vind het leuk in bijna vergeten boeken sporen te ontdekken van de lezer die ik ooit ben geweest: gekrabbel, buskaartjes, stukjes papier met mysterieuze namen en getallen, af en toe datum en plaats op het schutblad van een boek, zodat ik mee terug word gevoerd naar een bepaald café, een verre hotelkamer, een zomer, lang geleden.’

In Dagboek van een lezer kijk je over Manguels schouder mee als hij een jaar lang klassieke literaire werken leest, waaronder Kim van Rudyard Kipling en Kenneth Grahame’s De wind in de wilgen. Pieter Steinz schreef het voorwoord voor de Nederlandse vertaling. Niet in mijn bezit, maar dat gaat zo spoedig mogelijk verholpen worden, is De bibliotheek bij nacht, een intens sfeervol boek over zijn eigen en andermans bibliofilie, inclusief het dwalen langs de boekenplanken. Dit alles vult hij aan met De kunst van het lezen, waarin hij schrijft ‘over Homerus en Dante, over Pinokkio en stripboeken; over Borges en Che Guevara en vooral over Lewis Carrolls Alice in Wonderland, dat hij beschouwt als zijn trouwste en levendigste literaire lotgenoot.’ 

Al deze boeken schrijft hij met een gemak en toegankelijkheid die ook de niet-lezer kan beroeren. Een laatste titel die niet vergeten mag worden is The dictionary of imaginary places (niet vertaald), dat boordevol staat met locaties uit boeken en verhalen, of zoals de pers het noemde: ‘The best possible guide to the geography of the imagination.’ Denk aan locaties zoals Neverwhere (Neil Gaiman), Misty Mountains (Tolkien), Aardzee (Le Guin) et cetera.

Geen tijd
Heb je werkelijk helemaal geen tijd en zin om volledige boeken uit te lezen, maar wil je wel een beetje meepraten? Dan grijp je De 90 bekendste boeken voor mensen met haast of Hoe te praten over boeken die je niet hebt gelezen. Het eerste boek schopt je in een stripje van vier plaatjes door het hele plot van een boek. En het tweede is een how-to-methode van literatuurdocent Pierre Bayard voor het allemachtig faken van je leesdrift. Het begint met een prachtquote van Oscar Wilde “Ik lees nooit een boek dat ik moet recenseren; je laat je zo gauw beïnvloeden.” Dit boek is later opgevolgd door Henry Hitchings met How to really talk about books you haven’t read (niet vertaald) waarin je de kunst van het literair bluffen leert.  

Niet al deze boeken zijn nog leverbaar, maar onder andere van Manguel zijn de meeste titels tweedehands goed te vinden.