Boekenkrant interviewt Niccolò Ammaniti
Door Mirjam Mulder
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie april 2023
Het intieme leven
Niccolò Ammaniti, vertaald door Etta Maris
Maria Cristina Palma is de mooiste vrouw ter wereld, en misschien wel de ongelukkigste. Veel van haar familieleden zijn op een tragische manier aan hun einde gekomen en ze vult haar dagen met massages, shoppen en uitgaan. Inmiddels is ze de vrouw van de Italiaanse premier, samen hebben ze een dochter en wonen ze in een schitterend appartement. Op een feestje komt ze iemand uit het verleden tegen die haar leven op z'n kop kan zetten, één van de beste vrienden van haar overleden broertje. De herinneringen aan vroeger maken veel los: schuld, schaamte en geilheid.
Hoe wordt onze perceptie beïnvloed door onze herinneringen? En zouden we meer onszelf worden als we onze herinneringen onder ogen durven zien? Ammaniti is terug en onderzoekt in deze zwarte komedie de Italiaanse maatschappij, met haar psychologisch verval en de neuroses van haar verziekte bourgeoisie. Het intieme leven laat je nadenken over onbewuste drijfveren, verdrongen herinneringen en een vervormde realiteit.
'Ik houd ervan om het tragische te verbinden met de ironie van de paradox,' vertelt Niccolò Ammaniti. Een zin waar je even op moet kauwen, maar als je zijn boeken kent, snap je wat hij bedoelt: in zijn romans laat hij je meeleven met de meest onsympathieke personages en vindt hij humor in de lelijkste kanten van het bestaan. In zijn nieuwe roman Het intieme leven is dat niet anders, al doet hij hier wel iets nieuws: hij schrijft voor het eerst vanuit het perspectief van een 42-jarige vrouw.
Maria Cristina Palma lijkt een perfect leven te hebben: haar man is de premier van Italië en zij is uitgeroepen tot de mooiste vrouw van de wereld. Ze woont in een penthouse dat uitkijkt over Rome en besteedt haar dagen aan fitness en glamoureuze feestjes. Niet bepaald een hoofdpersoon waarin je je makkelijk kunt herkennen. 'Ik wilde kijken of ik als schrijver in de schoenen van een vrouw kon gaan staan, dat leek me een grote literaire uitdaging,' legt Ammaniti uit. 'Ik bedacht een personage dat bepaalde tekortkomingen had, want ik wilde proberen om de lezer langzamerhand diens vooroordelen tegenover haar te doen overkomen, om zich uiteindelijk net zo te voelen als zij.'
Op het eerste gezicht lijkt Maria Cristina’s leven misschien benijdenswaardig, maar gaandeweg leren we dat ze eigenlijk ontzettend eenzaam is: de prijs van extreme schoonheid en beroemdheid. 'Mensen als Maria Cristina kunnen, paradoxaal genoeg, juist heel kwetsbaar zijn. Ze dragen allerlei etiketten met zich mee en worden alleen daarvoor aangezien. Maar, als we in hun innerlijke wereld graven, ontdekken we dat de mechanismen van hun geest dezelfde zijn als bij de rest van ons. Toen ik in het hoofd van Maria Cristina stapte, kwam ik uit bij haar meest intieme gedachten. En voor mij zijn die de kern van onze menselijkheid.'
'Na acht jaar niet te hebben geschreven, had ik er behoefte aan om mijn band met de lezer weer aan te halen.'
Als onze heldin op een feest haar oude vriend Nicola Sarti tegenkomt, komen er steeds meer demonen uit haar verleden naar boven drijven. Hij was een vriend van haar broer, die hen de zomer voordat haar broer overleed had meegenomen op een zeiltocht. Nu, twintig jaar later, laat Nicola haar een video zien van iets wat zich op die zeilboot heeft afgespeeld, waar zij zich niets van kan herinneren. 'Het filmpje maakt Maria Cristina doodsbang, omdat ze van haar uiterlijk leeft. Men zegt over haar dat ze de mooiste vrouw van de wereld is, maar niemand kan dat daadwerkelijk zijn. Ze voelt altijd de blik van anderen op zich gericht. Als Nicola opduikt, brengt hij haar terug naar haar jeugd, en hervindt ze iets authentieks, als een oprechte omhelzing. Maar dan stuurt hij haar een heel intieme video, die voor haar een bedreiging vormt: die beelden uit haar verleden veranderen in een tijdbom die ontploft in haar brein en haar belemmert om nog helder na te kunnen denken.'
Radeloos neemt Maria Cristina haar oude jeugdvriend Luciano in vertrouwen, en, als ze geen andere uitweg meer ziet, ook de in nevelen gehulde socialmediamanager van haar man, Bruco. Maar beiden blijken ook hun eigen agenda te hebben. Wie kan ze nog vertrouwen? Waar ze eerder heel passief door het leven ging, door te knikken en poseren als haar dat gevraagd werd, kruipt ze nu noodgedwongen uit haar schulp. Gedurende de tocht die ze aflegt, fileert Ammaniti met zijn kenmerkende humor onze huidige maatschappij: van de corrupte politici en onze obsessie met beroemdheden tot aan het dubbelleven waartoe de sociale media ons dwingen. In Het intieme leven probeert hij door te dringen tot dat greintje waarheid dat in ons allen verborgen ligt. Ammaniti: 'De scheur die zich in Maria Cristina opent, leidt uiteindelijk niet tot haar ondergang, maar staat haar juist toe om haar eigen autonomie terug te vinden. Het is haar redding.'
Zoals Nicola met Maria Cristina speelt, speelt de alwetende verteller ook met de lezer – en spreekt die soms zelfs letterlijk aan. Waarom maakte hij die keuze? 'Na acht jaar niet te hebben geschreven, had ik er behoefte aan om mijn band met de lezer weer aan te halen. Ik heb de tijd genomen voor persoonlijke bespiegelingen, die me van Darwin en de gedragsbiologie tot aan de werkingen van het geheugen brachten. Als men me jaren geleden had verteld dat ik in de toekomst zoiets dergelijks zou doen, had ik dat niet geloofd. Maar toen hoorde ik dat de lezers op een nieuw boek wachtten, en dus heb ik aan hen gedacht: in het boek noem ik ze dan ook "cari lettori", "beste lezers".'
Boekenkrant op Hebban
Iedere eerste maandag van de maand verschijnt een nieuwe editie van de Boekenkrant. De Boekenkrant wordt verspreid via boekhandels, bibliotheken en scholen in Nederland en Vlaanderen. Interviews van de Boekenkrant zijn met enige regelmaat ook op Hebban te vinden.
Auteursafbeelding: © Greta de Lazzaris via Boekenkrant
