Boekenpost op Hebban | Stichting Desiderata

op 04 april 2024 door Boekenpost

Het tweemaandelijks verschijnende Boekenpost is het enige Nederlandse tijdschrift voor lezers en leesclubs. Artikelen uit Boekenpost zijn met enige regelmaat te lezen op Hebban. Deze keer lees je over Stichting Desiderata, een genootschap voor boekliefhebbers.

Open inrichting voor boekverdwaasden

Door Judith Zeeman
Dit artikel verscheen eerder in Boekenpost 190, editie maart-april 2024

Wie van boeken en een knipoog houdt, wordt met open armen ontvangen bij Stichting Desiderata, genootschap voor boekenvrienden. Door de drie Tilburgse oprichters ook wel omschreven als 'een open inrichting voor boekverdwaasden'. Een genootschap dat nieuw leven inblaast in werken die liefde ademen voor het boek. De rijk geïllustreerde uitgaven ogen fraai en zijn licht van toon.

De drie oprichters zijn niet alleen bibliofielen, maar ook nog eens oude vrienden die bij elkaar in de buurt wonen en onder een glas bier of wijn de ideeën laten borrelen. In 2020 leidde dat tot Stichting Desiderata, een naam waaruit wensen en verlangens spreken. De tekst op de bijbehorende website leest als een eigentijdse 'testquiz' om te weten of Desiderata wellicht een geslaagde match voor je is.

'Gaat u in iedere vreemde stad naarstig op zoek naar de beste boekwinkel? Laat u, regen en wind trotserend, geen boekenmarkt schieten? Denkt u aan een antiquariaat als u zich het paradijs verbeeldt? Ervaart u geluk door alleen al naar uw boekenkast te kíjken? Als u minstens een van deze vragen bevestigend beantwoordt, bent u verloren.'

Serieus én licht

Een van de oprichters is Peter IJsenbrant, ook auteur van de rubriek 'Boeken op een voetstuk' in Boekenpost. Hij omschrijft zichzelf als de regelneef van het trio. 'Wij kennen elkaar al van de middelbare school, raakten jong in de ban van het plezier van lezen en zijn al héél lang bezig met boeken,' vertelt hij. 'Ed Schilders is een beetje de nestor. Hij schreef jarenlang over boeken voor de Volkskrant en vulde daarin onder meer een rubriek over boekencuriositeiten. Alles rondom de geschiedenis van het boek is zijn fort. Martin Hulsenboom is een polyglot en een buitengewoon getalenteerd vertaler Pools, Frans en Engels. Zelf leg ik me toe op de biografische informatie over de auteurs van de boeken, maar ik ben vooral een beetje de uitgever.'

De uitgaven van Desiderata houden het midden tussen serieuze bibliofiele publicaties en de lichte letteren. 'We denken dat we daarin iets toevoegen aan de bestaande gremia, zoals het Nederlands Genootschap van Bibliofielen en de bibliofiele uitgeverij Stichting De Roos,' zegt IJsenbrant. 'Bij beide zijn wij aangesloten; we kennen die wereld heel goed. Het is allemaal wat exclusiever en duurder. Met onze uitgaven en prijzen bereiken we deels diezelfde liefhebbers, maar ook een ander, nieuw publiek.'

De eerste gezamenlijke uitgave – nog niet onder Desideratavlag – bestond uit de Biblio-sonnetten van de Franse dichter Paul Verlaine (1844–1896). Ze verschenen in 1913 in een beperkte Franse oplage en bezingen de bibliofiel in optima forma. Zo voert Verlaine een kolonel op die op het slagveld een dierbaar boek nog liever met kogels doorzeeft dan het in handen van zijn vijand te laten vallen. IJsenbrant: 'Met die sonnettenreeks liep ik op de middelbare school al onder m'n arm, zo interessant vond ik 'm. Ik heb Martin gevraagd of hij de teksten wilde vertalen. Daarna schreef Ed een mooi essay over de geschiedenis van die sonnetten en ik voegde er een kleine biografische schets aan toe. Daarmee was onze eerste samenwerking – een bundeling van biografie, sonnetten en bibliofilie – een feit.'

'Wij proberen mensen bij elkaar te brengen die ergens in geloven, die een interesse delen.'

'Toen kregen we er lol in'

Die Verlaine-uitgave verscheen aanvankelijk bij Stichting De Roos in een oplage van 175 exemplaren. 'Wij waren daar best tevreden over, maar dachten ook: is er misschien een groter bereik te behalen? Daarom maakten we onze eigen editie. Toen die veel waardering oogstte, kregen we er lol in. Hoe nu verder, vroegen we ons af. Het leidde tot Stichting Desiderata met als doel mooi verzorgde publicaties uit te geven over de liefde voor het boek.' De eerste formele publicatie was De bibliomaan van Charles Nodier, over een man met een allesverterende obsessie voor boeken, waarvan hij er 800.000 heeft, opgetast in zes huizen.

IJsenbrant, niet voor niets de regelneef, formeerde rond Desiderata een bestuur en vroeg welwillende vrienden toe te treden. Hij grinnikt bij de gedachte eraan. 'Ik zei dat dat voor hen een eervolle zaak zou zijn; dat ze centen mee moesten brengen en ook dat ze die nooit meer terug zouden krijgen.' Hij kende zijn pappenheimers. 'Ik zal niet zeggen dat ze in de rij stonden, maar ze wilden er toch wel graag allemaal bij zijn. Daarna heb ik heel brutaal ongeveer honderd mensen een brief geschreven, waarin ik ze feliciteerde met het lidmaatschap van een mooi nieuw genootschap, bestaand uit héél erudiete mensen. Het waren contacten die ik in de loop der jaren had opgebouwd, waarvan ik vermoedde dat ze ons initiatief een warm hart zouden toedragen. Zo is het begonnen.'

Veel belangstelling

Drie jaar later kan Stichting Desiderata bogen op 650 leden. 'Daar prijzen we ons erg gelukkig mee,' zegt IJsenbrant. 'Ieder lid krijgt een gepersonaliseerd lidmaatschapsbewijs in de vorm van een aardig klein boekje met daarin een Volkskrantcolumn van Ed, die hij in 1983 schreef met als kop 'Wensen'. We hebben dat aangepast naar 'Desiderata'. Overigens is ons lidmaatschap gratis, zonder enige verplichting. Een heel bewuste keuze. Andere genootschappen vragen een bijdrage van, bijvoorbeeld, 25 euro per jaar. Maar daar gaat het ons niet om. Wij proberen mensen bij elkaar te brengen die ergens in geloven, die een interesse delen. Veel leden uit ons bestand willen graag al onze publicaties hebben. Niet alle 650 mensen, maar toch zeker 400. Dat is het fundament van ons genootschap.

Nieuwe publicaties kondig ik per mail aan, zodat de leden hun belangstelling kunnen aangeven. Vaak krijg ik per omgaande een lange reeks e-mails van geïnteresseerden terug. Is het boek eenmaal gedrukt, dan sturen wij het toe met de rekening erbij. Pas dan hoeft men te betalen, en dat gaat allemaal goed. Ook dan krijgen we weer veel enthousiaste en complimenteuze reacties. Dat mensen het zo leuk vinden dat wij dit doen.'

De boeken worden ook weleens besproken in de dagbladen. IJsenbrant: 'Dat is extra leuk, omdat we dan bestellingen van buiten onze eigen kring krijgen. Ook van boekhandels. We zijn natuurlijk geen commerciële instantie en we hanteren bescheiden prijzen. Maar met een grotere oplage is je marge interessanter en hou je meer middelen over voor weer nieuwe mooie uitgaven.'

'De strekking van het verhaal is natuurlijk dat het papieren boek overeind zal blijven. En dat is ook onze conclusie.'

Boekenmoord

Ideeën voor nieuwe publicaties zijn er genoeg. 'De fameuze boekenmoord,' zegt IJsenbrant genietend. 'Die moet er maar eens van komen. Een verhaal over iemand die op een veiling wordt overboden en het niet kan hebben dat het boek hem ontglipt. Dat fenomeen is de inspiratie geweest voor een jeugdboek van Gustave Flaubert. Ook hebben we een echt mooi salontafelboek in gedachten, over alles wat met Het Boek te maken heeft. En we willen een boek maken over vrouwelijke bibliofielen. Zij hebben te weinig aandacht gekregen in de afgelopen publicaties.

We moeten er even voor gaan zitten: wat weten we ervan, welke publicaties kennen we, welke mensen kunnen ons hier meer over vertellen? Daar gaat veel voorbereiding in zitten. Tegen de tijd dat we bij de vormgever aankloppen, zijn de teksten klaar, hebben we alle illustraties verzameld en weten we of we het in linnen gebonden willen hebben, met of zonder leeslinten en zo verder.'

De vrienden staan met hun Desiderata-uitgaven ook op boekenmarkten. 'Drie in totaal,' zegt IJsenbrant. Hij noemt op: 'In Tilburg natuurlijk, in Dordrecht en in Deventer. Ik heb ook altijd wat beelden en beeldjes van schrijvers bij me. Dat kwam zo. Multatuli is mijn held en ik wilde heel graag een beeldje van hem hebben, maar in Nederland ving ik bot. Dat verbaasde me. In Londen koop je moeiteloos een borstbeeld van Shakespeare en in Parijs van Victor Hugo. Hier: niets. Dus liet ik een buste van Multatuli maken, waarna ineens meer mensen belangstelling toonden. Inmiddels heb ik een hele verzameling beelden van schrijvers uit binnen- en buitenland.' Opgewekt: 'Een uit de hand gelopen, beetje tragische hobby.'

De hel en het einde

'Van harte aanbevolen,' zou Peter IJsenbrant het liefst zeggen. Hij doelt op twee boeken uit de Desiderata-collectie in het bijzonder, allebei nog verkrijgbaar. Ten eerste De hel van de bibliofiel (2022) van Charles Asselineau uit 1860, rijkelijk geïllustreerd. Over een nachtmerrie waarin een boekenverzamelaar tijdens een ware helletocht wordt aangezet waardeloze boeken te kopen voor veel te veel geld. Ook de boekbinder en het veilinghuis werken niet mee. IJsenbrant: 'Een fenomenaal boek dat iedereen in z'n kast moet hebben.'

Ten tweede Het einde van het boek (2023) van de Franse schrijver Octave Uzanne en illustrator Albert Robida uit 1895. IJsenbrant: 'Een vertaling van La Fin des livres waar we jaren geleden al eens tien exemplaren van uitbrachten, omdat we het verhaal zo interessant vonden. De makers voorspellen veranderingen en technologische vernieuwingen, waardoor het papieren boek zal verdwijnen. Ze schetsen een tijd waarin mensen literatuur beluisteren in plaats van lezen. Zo'n 130 jaar geleden geschreven en op veel vlakken waanzinnig accuraat. De strekking van het verhaal is natuurlijk dat het papieren boek overeind zal blijven. En dat is ook onze conclusie.'

Kijk voor meer informatie op stichtingdesiderata.nl en schrijversbeelden.nl.