Boekenpraat - De buitenjongen
De buitenjongen van Paolo Cognetti
Paolo Cognetti (1978) is een Italiaanse schrijver en documentairemaker, die vanwege de recessie en een persoonlijke crisis door het overlijden van zijn vader op zijn dertigste besloot het stadsleven vaarwel te zeggen en terug te keren naar de bergen van zijn jeugd.
Cognetti heeft al een roman op zijn naam staan (Sofia draagt altijd zwart) als hij over die periode twee boeken schrijft: het autobiografische Il ragazzo selvatico (2013) en de roman Le otto montagne (2016), in 2017 vertaald als De acht bergen. Deze laatste betekende de doorbraak van Cognetti bij het grote publiek: het boek won de prestigieuze Premio Strega en werd een internationaal succes met meer dan dertig vertalingen. Nadien werd dit jaar ook de tweede roman vertaald als De buitenjongen.
‘En tien jaar later was ik gearriveerd, op mijn zoektocht naar een plek om alleen te zijn: dat was het verhaal waarin ik was beland in de hoop mijn schrijverschap terug te vinden.’
Lindy: ‘Zodra bekend werd dat De buitenjongen zou verschijnen, riepen we allebei meteen dat we deze graag voor een Boekenpraat wilden lezen. Voor mij was De acht bergen mijn favoriete boek van 2017, bij jou ligt deze roman nog hoog op je te lezen-stapel. Waarom trok De buitenjongen jou zo?’
Daphne: 'Ja daar waren we het gauw over eens. Ik weet nog goed hoe enthousiast jij was over de manier waarop Cognetti de vriendschap tussen de twee jongens beschrijft in zijn vorige roman, De acht bergen. Jouw enthousiasme, en de (toch best wel) hype rondom het boek maakten me nieuwsgierig naar zijn werk. In april kreeg ik De acht bergen van jullie cadeau voor mijn verjaardag, maar tot nu toe is ie nog steeds blijven liggen doordat andere boeken steeds prioriteit kregen. Toen de aankondiging van De buitenjongen kwam, leek dit me een mooie kans om met het werk van Paolo Cognetti kennis te maken. Weliswaar in een andere volgorde dan ik eigenlijk had bedacht, maar misschien is dat juist wel leuk. Jij las eerst De acht bergen, daarna De buitenjongen, zoals de boeken in de Nederlandse vertalingen verschenen. Ik doe het net andersom, in de volgorde waarin Cognetti ze schreef.'
Lindy: ‘Wat me opvalt is dat er weinig vrouwen voorbijkomen in deze roman. Hoewel de hoofdpersoon eigenlijk de eenzaamheid opzoekt, sluit hij hechte, soms kortstondige vriendschappen met mannen. Zelfs de herdershonden zijn als ik het goed heb gezien allemaal reutjes. En, net als in De acht bergen, speelt ook in deze roman de vader-zoon-relatie een belangrijke rol. Dit kan geen toeval zijn en ik vind het mooi hoe Cognetti (vriendschappelijke) relaties tussen mannen centraal zet. Ik denk dat we dat te weinig zien in de literatuur. Wat denk jij daarvan?’
Daphne: 'Dat lijkt me zeker geen toeval, hoewel ik er niet zo bij heb stilgestaan. Nu ik er over nadenk vind ik het dus heel erg passen in de setting van het verhaal dat er vooral mannen in voorkomen. De ongepolijste natuur, de rauwe werkelijkheid, de grillen van de seizoenen, de eenzaamheid in de bergen: de beelden passen goed bij een mannenwereld. Al besef ik tegelijkertijd ook dat dat heel ouderwets en niet feministisch gedacht is van mij. In De acht bergen komt wel een vrouw voor. Hoe belangrijk was haar rol in dat verhaal? En denk je dat De buitenjongen een heel ander verhaal was geworden als een van de vriendschappen die de hoofdpersoon sluit met een vrouw was geweest?'
Lindy: In De acht bergen spelen zelfs twee vrouwen een belangrijke rol: de moeder van ik-figuur Pietro, en de vrouw die later in het leven van hem en Bruno (ja, weer een Bruno, met als in De buitenjongen) komt. Als ik eraan terugdenk, zijn zij degenen die de relaties tussen de mannelijke personages hecht houden, zij halen de banden aan, denken aan de toekomst. Juist die losse, bijna tijdelijke maar diepgaande vriendschappen tussen de mannen in De buitenjongen maken het verschil. Deze roman zou een totaal ander boek zijn geweest als er een grotere rol voor een vrouw was weggelegd. De hoofdpersoon is zichzelf kwijt, zit in een persoonlijke crisis, probeert letterlijk te aarden in de natuur en kan zichzelf terugvinden door zich te spiegelen aan zijn vrienden. Een vrouw had dat nodeloos ingewikkeld gemaakt. Hoewel dat dan misschien weer heel seksistisch van míj is.
Een ander verschil met De acht bergen is dat De buitenjongen een nog 'stiller' boekje is. Het telt maar 154 pagina’s, er verstrijkt bijna een jaar in bijna volstrekte eenzaamheid, en toch is het een bomvol boek. Er zit veel meer in dan je op het eerste gezicht zou denken. Na onze dikke-boeken-challenge van vorig jaar (die we beide volgens mij niet gehaald hebben) bewijst deze roman denk ik wederom dat een boek geen 500 pagina’s hoeft te tellen om een blijvende indruk achter te laten.’
Daphne: 'Klopt. Waar ik me tijdens het lezen over bleef verwonderen is dat er eigenlijk vrij weinig gebeurt in De buitenjongen, maar dat je toch door het verhaal wordt opgezogen en scène voor scène voor je ziet. Dat komt door de couleur locale die het boek rijk is. In welk seizoen het hoofdpersonage zich ook bevindt, of in welke situatie, de auteur schetst het zo levensecht dat je het gevoel krijgt zelf in de bergen te zijn. Ik vond het aan het begin dan ook lastig om het boek te lezen tijdens het reizen met het openbaar vervoer, omdat je zonder afleiding door het verhaal opgeslokt wil worden en de melancholie van 'de ik' wil voelen.
Cognetti's schrijfstijl is toegankelijk, maar zijn overpeinzingen zijn vaak heel lyrisch, bijna poëtisch. Daardoor had ik wel het gevoel dat ik overal een bepaalde symboliek in moest lezen. Een rondcirkelende arend, de gemzen die overal opduiken. Herken je dat gevoel dat veel zinnen of uitdrukkingen meerdere betekenissen hebben in dit boek?'
Lindy: 'Ja, absoluut. Je kunt dit verhaal op verschillende manieren lezen. Je kunt genieten van alle beschrijvingen, maar ook proberen om de diepere laag te ontdekken - de scene met de arend is mij inderdaad ook bijgebleven, maar bijvoorbeeld ook de omgevallen lariks waarbij de hoofdpersoon een klein, hulpeloos vogeltje vindt. De natuur is bijna een personage op zich in deze roman, die ook zijn zegje wil doen. Overigens ook nog een compliment voor de vertalers, Yond Boeke en Patty Krone. Zij hebben echt goed werk afgeleverd - zij weten de stijl van Cognetti waarover jij het hebt heel mooi te vangen in deze Nederlandse editie.
Er gaat een gevoel van eenzaamheid uit van dit boek, maar niet van de verkeerde soort. Het is een soort back to basics: je terugtrekken in de ruige natuur, zonder technologie of social media en met alleen het gezelschap van boeken, wilde dieren, en de mensen – gelijkgestemde zielen – die je bewust opzoekt als je daar behoefte aan hebt, en anders niet. Het moeten van de huidige tijd bestaat simpelweg niet, best aanlokkelijk als je het mij vraagt. De ik-persoon uit het boek haalt ook vaak citaten en fragmenten van schrijvers aan die hem voor gingen, die hij bewondert en die ook over de bergen schreven. Je gaat er bijna van dromen om jezelf ook eens zo terug te trekken uit de hectiek van alledag. Heb jij dat ook?'
Daphne: 'Dat herken ik precies. Ik ben niet per se een enorm natuurmens (alhoewel dat wel steeds meer komt naarmate ik ouder word, oma spreekt) en eenzaamheid is al helemaal niet aan mij besteed, maar tijdens het lezen benijdde ik het hoofdpersonage regelmatig. Cognetti beschrijft het leven in de natuur in haar puurste vorm en laat zien hoe weinig je eigenlijk nodig hebt. Geen overbodige prikkels of sociale verplichtingen, en daardoor ook geen onnodige zorgen. Je hoopt eigenlijk dat de 'ik' niet meer hoeft terug te keren naar zijn vroegere leven in de stad en koestert zijn sobere levensstijl in de bergen. Lijkt me soms ook best prettig, zo'n kluizenaarsbestaan. Maar dan niet voor een jaar... en ook niet helemaal alleen. Heb jij - in de wetenschap dat Paolo Cognetti zelf ook het stadsleven verruilde voor een leven in de bergen - deze roman echt gelezen als een autobiografisch verhaal?'
Lindy: 'Dat vind ik lastig te zeggen. Pas na het lezen van de roman kwam ik erachter dat De buitenjongen autobiografisch zou zijn. Natuurlijk weet je vooraf dat een groot deel van het verhaal overeenkomt met het leven van de auteur en vereenzelvig je de 'ik' bijna vanzelf met de schrijver. Ik weet dat je dat als lezer niet 'mag' doen, maar in dit geval spreken de vlucht naar de bergen, het terugvinden van zijn schrijverschap en de waardering voor andere grote auteurs voor zich. Toch heb ik het idee dat er ook wat fictieve elementen in De buitenjongen geslopen zijn, wetende dat de vader van Cognetti al overleden was voor zijn vertrek naar de bergen, maar toch stiekem zijn opwachting maakt in het verhaal. Gelukkig is dit een roman die je prima opnieuw kunt lezen, waarna je waarschijnlijk weer details opvallen die je eerder niet opgemerkt hebt. Hoe heb jij dat autobiografische element beleefd?
Daphne: 'Ook ik kwam er pas na het lezen achter dat De buitenjongen autobiografisch is. Toch las ik het boek wel voornamelijk vanuit het perspectief van de auteur. Misschien juist vanwege het schrijverschap van de 'ik' en zijn realistische mijmeringen over andere literaire werken en auteurs. Maar eigenlijk zou het inderdaad niet uit moeten maken, autobiografisch of niet, Cognetti maakt indruk. Dit is inderdaad typisch zo'n boek dat je over een tijdje nog eens moet lezen. Een verhaal dat blijft verrassen door de mooie details.'
Lindy: ‘Ik ben in ieder geval erg benieuwd hoe jij de twee boeken ervaart als je De acht bergen verslonden hebt (en hopelijk ook mooi vond). Hoewel ze elkaar deels overlappen en aanvullen, hebben ze wat mij betreft wel ieder een eigen ‘gevoel’ en zijn ze bijna te beschouwen als een tweeluik, natuurlijk ook door de prachtige vormgeving. Met welk gevoel heb jij dit boek dichtgeslagen?’
Daphne: 'De acht bergen stond al hoog op mijn nog-te-lezen-lijstje, maar na het lezen van De buitenjongen ben ik overtuigd van Cognetti's schrijven. Het verhaal heeft veel indruk gemaakt. Klein van formaat, maar groots van inhoud. Ben benieuwd of de schrijver eenzelfde soort melancholie oproept met De acht bergen, en wat er juist anders is aan dat verhaal. Je hoort het gauw van me.'
Lindy is redacteur voor de genres Young Adult en Junior, leest zelf het allerliefst (vertaalde) literatuur en heeft een stiekeme voorliefde voor de verhalen van Jane Austen. Ze is, net als Debbie, een planteneter en probeert mind & body flexibel te houden door zich regelmatig in yogaposes te wringen.
Daphne is redacteur voor de genres Literatuur en Feelgood. Ze ontdekt graag nieuw schrijftalent door het lezen van debuutromans, liefst van eigen bodem.
