Boekenpraat - De koe knikte ja

De koe knikte ja 
van Erik Schumacher

‘Mag je dan ook geen kaasstengels meer?’

Sinds Erik Schumacher veganist is, kan hij rekenen op onverbloemd medelijden van zijn omgeving. Zelf is hij er blij mee. Afgeschrikt door de vee-industrie ging hij alle treden af. Eerst at hij vaker vleesloos, toen alleen Beter leven, daarna alleen nog vis, en vervolgens werd hij vegetariër. Maar als hij eerlijk was, bleven dat onbevredigende tussenposities.

We hebben lang genoeg weggekeken van de waarheid achter ons menu. In het oude Athene kregen koeien voor de slacht water op hun kop gesprenkeld om ze zogenaamd instemmend te laten knikken. Tegenwoordig staan er lachende dieren op vleesverpakkingen. Er valt zoveel te winnen. Een einde aan het leed van miljarden wezens. Een hernieuwde kennismaking met de koe. Een reuzenstap naar een duurzame toekomst. En alles wat we ervoor hoeven te doen is een andere route lopen door de supermarkt.

Erik Schumacher (1983) is journalist en historicus. In 2016 verscheen van hem het mooi besproken Mau en Gerty. Een Joodse liefdesgeschiedenis tussen volksverhuizingen en wereldoorlogen.

Lindy: 'Zo. Dat boekje ging er in sneltreinvaart doorheen. Ik kreeg het persbericht binnen van De koe knikte ja en als veganist wil ik dat dan meteen lezen. Misschien staan er nog argumenten in die in in mijn eigen omgeving kan gebruiken, denk ik dan. En leuk om met jou van gedachten te wisselen hierover, want natuurlijk zijn ook niet alle vegans het altijd met elkaar eens. Toch?'

Debbie: 'Nee, dat is waar, maar ik vond het bij nader inzien eigenlijk wat stom om juist met jou een Boekenpraat te doen over dit boekje, want wij zijn al overtuigd planteneter allebei. Maar dat realiseerde ik me eigenlijk pas na het lezen. Ik knikte net zo hard ja als die koe uit de titel (maar in dit geval met daadwerkelijke goedkeuring), maar ik heb al deze gedachten al in tig vormen langs zien komen. Bracht het voor jou iets nieuws?'

Lindy: 'Dat ben ik met je eens. Ik heb niet veel nieuws gelezen, maar de manier waarop Schumacher zijn verhaal doet vond ik dan wel weer leuk. Door telkens weer zijn zwarte katje W. op te voeren kan hij heel handig de kloof bespreekbaar maken die veel mensen zien tussen huisdieren en 'andere' dieren. Schumacher richt zich in zijn pamflet vooral op dierenwelzijn en hoewel ik weet dat de ruimte beperkt is, had ik graag meer gelezen over de andere redenen om vegan te gaan: het klimaat en je gezondheid. Sommige mensen geven niet zo veel om dieren - dat is nu eenmaal zo - maar die andere twee redenen kunnen hen misschien wel overtuigen.'

Debbie: 'Hij zal vooral zijn eigen ervaring en visie onder woorden hebben gebracht. Schumacher heeft vijftien jaar gedaan over zijn route van enthousiast vleeseter naar overtuigd veganist. Ik heb het met minder tussenstapjes gedaan, maar ben wel eerst even lang vegetariër geweest voordat ik de stap maakte om ook zuivel en ei van mijn bord te weren. En alhoewel ik dat lang vind (achteraf, net als Schumacher) is het een prima methode om de stappen te maken die je comfortabel vindt. En daarnaast is het tegenwoordig zo veel makkelijker geworden. Toen ik vegetariër werd, kon je alleen een nep-burger van karton vinden in de supermarkt, maar nu heb je eindeloze opties. Vegetarisme is mainstream geworden en veganisme is het nieuwe vegetarisme, zeg ik wel eens. Schumacher werd ook uiteindelijk veganist door zijn verblijf in Berlijn, een enorm veganist-vriendelijke stad, waar je verzuipt in de opties. Vind jij dat de overheid of bedrijven meer zouden moeten doen aan het stimuleren van plantaardig eten, zeker met de impact die de vleesindustrie heeft op het milieu?'

Lindy: 'Zelf ben ik best wel cold turkey (tsja..) overgestapt naar veganisme, nadat ik drie jaar geleden meedeed met de vegan challenge. Ik at daarvoor al nauwelijks vlees meer, maar na de challenge kon ik simpelweg niet meer terug: ik leerde die maand zo ontzettend veel (eigenlijk komt het erop neer dat ik mijn kop uit het zand trok), dat ik nooit meer anders zou kunnen. En daarom vind ik inderdaad dat er meer voorlichting zou moeten zijn vanuit de overheid over de voordelen van een plantaardig dieet. Helaas is er in Nederland veel geld gemoeid met bijvoorbeeld de zuivel- en vleesindustrie. 'Schnitzelgate' is een voorbeeld van de manier waarop ze die proberen te beschermen. Om te lachen en te huilen tegelijkertijd. Gelukkig zien steeds meer bedrijven wel de voordelen van veganisme, al is het alleen maar om mee te kunnen doen aan 'de trend'.'

Debbie: 'Wat zou een verstokt vleeseter meenemen uit dit boekje, denk je? Ik vermoed dat het weggezet wordt als extremistisch pamflet, maar ik denk dat elke persoon die op de route is die Schumacher zelf nam, dus flexitariër, pescotariër, et cetera, er zeker wel iets uit kan meenemen.'

Lindy: 'Extremistisch, ik vind het altijd zo bijzonder, dat woord is namelijk op geen enkele manier verbonden met veganisme. Ja, veganisme is inderdaad extreem: extreem duurzaam en extreem diervriendelijk, haha. Ik hoop dat een vleeseter die dit boekje leest zichzelf ook even achter de oren zal krabben bij de passages waarin Schumacher zichzelf vragen stelde die hij zich nooit eerder gesteld had: wat de Beter Leven-sterren eigenlijk voorstellen, of waarom hij dacht het recht te hebben om dieren op te eten.'

Debbie: 'Wat eigenlijk wel enigszins nieuw is, is zijn benadering van orde en chaos. De 'vegabingo'-stelling dat de mens van nature nu eenmaal vlees eet en dat dieren elkaar opeten en dat dat de orde der dingen is, ken ik natuurlijk wel, maar hij gooit er met zijn benadering wel een nieuw sausje overheen. Wat vond jij van zijn orde vs. chaos?'

Lindy: 'Ja, dat vond ik wel opmerkelijk en overtuigend! Wij, de mens, willen graag overal orde in zien, maar Schumacher ondermijnt het idee dat de zwakken (niet-menselijke dieren) in dienst staan van de sterken, de mens:

'Als ik zei dat ik dieren mocht eten omdat de natuur nu eenmaal zo werkt dat dieren elkaar opeten, zei ik eigenlijk dat ik er zelf niet meer over na hoefde te denken, omdat de natuur voor mij al had bedacht hoe het hoorde. Zo moest het dus zijn. Ik zag orde.' 

We krijgen inderdaad al ons hele leven te horen hoe het 'hoort'. Denk aan de oude melkreclames van vroeger en het advies van pa en moe: melk van een ander zoogdier drinken is normaal en goed, daar krijg je sterke botten van. Maar als je jezelf kritisch vragen wilt stellen, dan vraag je je af waarom de mens het enige zoogdier is dat de melk van een ander dier drinkt. En vraag je je af waar de kalfjes blijven waarvoor die melk eigenlijk bestemd is.'

Debbie: 'Het idee dat we als kinderen opgroeien met de boodschap dat al die vrolijke boerderijdieren tevreden hun leven voor ons neerleggen, brengt Schumacher ook naar voren. In reclames en op verpakkingen zie je lachende biggen, tevreden grazende koeien en struinende kippen, maar bijzonder weinig dieren in de industrie zien daadwerkelijk ooit blauwe lucht, groen gras, ruiken nooit frisse lucht en voelen nooit aarde onder hun voeten. Is dat niet eigenlijk gewoon misleiding?'

Lindy: 'Ja, in mijn ogen wel, want ik heb ook mijn hele leven gedacht dat koeien zomaar op magische wijze melk gaven. Belachelijk dat ik er nooit eerder bij stil heb gestaan dat die arme dieren constant zwanger zijn, zonder dat ze zelf hun kalfjes mogen zogen. Als je Het geheime leven van de koe van Rosamund Young leest, dan zie je dat ook koeien er een familieleven op nahouden en hoe verschrikkelijk dat moet zijn.

Inderdaad wordt er veel gebruik gemaakt van misleidende reclame. De Stichting Even Geen Vlees doet heel goed werk als het daar om gaat, zij spreken supermarktketens ook aan op hun uitingen, maar prijzen hun ook als zij plantaardige producten in de spotlight zetten.' 

Debbie: 'He, gets, ik word een beetje boos, merk ik. Maar dat overkwam Schumacher ook. Het is zo evident dat miljoenen dieren vreselijke (en korte) levens hebben voor een in essentie niet noodzakelijke voedingsbron, dat je eigenlijk niet snapt waarom iedereen zich niet rot schaamt bij het naar binnen werken van een stukje vlees. In plaats daarvan zijn het vaak de veganisten die een rood blosje op de wangen krijgen als ze moeten bestellen in een restaurant of een aangeboden hapje moeten weigeren. Dat heb ik nog steeds, toch een neiging naar conformisme. Eigenlijk vind ik het juist daarom fijn om als al overtuigd veganist zijn pamflet te lezen. En zoals Schumacher zegt, er is geen planeet B en het enige dat we moeten doen om ook over 100 jaar nog op deze enige planeet te kunnen leven, is een andere route te lopen in de supermarkt. Mazzel voor mij, want in Groningen heb je nu een enorm vegan schap in een bekende supermarktketen. Binnenkort in Amsterdam ook. Jij woont ook wel in een aardig goede lokatie, toch?'

Lindy: 'Ja, ik voel me ook vaak ongemakkelijk als ik uit eten ga bij een traditioneel restaurant. Daar sluit ik me bij jou en Schumacher aan. Vaak stel ik ze van tevoren even op de hoogte, en dan komt het wel goed. Ik hoop altijd maar dat anderen dat ook doen en dat restaurants daardoor de grote vraag naar een vegan gerecht opmerken. Het 'ergste' dat me ooit is overgekomen is dat ik in een hotel een bord warme gekookte groenten kreeg als ontbijt... Gelukkig zijn de vegan restaurants in Utrecht ook goed vertegenwoordigd! En in de supermarkten wordt het aanbod groter en groter, hoewel ik wel jaloers ben op het Groningse megaschap. Vegan eten is absoluut niet moeilijk meer. En het kan zó lekker zijn!'

Debbie: 'Haha, ik ben minstens 5 kilo aangekomen nadat ik veganist werd. Alles bij elkaar vond ik het een verhelderend pamflet, Schumacher geeft in heel nuchtere taal zijn reis naar het veganisme weer. Voor iedereen die al ergens een wortelpuntje van twijfel en bewustzijn heeft, is het een heel fijn boekje. Ik had wat structuur niet erg gevonden, maar aan de andere kant is het ook maar een 90 bladzijden tellend pleidooi. Vleeseters trek je er echter niet mee om, maar aan de andere kant, Schumacher zelf was ooit een verstokt vleeseter, die niet genoeg kroketten naar binnen kon werken. Er is nog hoop. Of zoals Schumacher zegt: Je kunt vandaag nog beginnen.'

Lindy: 'Ja, en zoals zijn én jouw verhaal heel duidelijk maken hoef je echt niet over een nacht ijs te gaan. Verdiep je in veganisme (lees dit pamflet) en laat vlees, zuivel en eieren een paar keer vaker in de week staan. Als iedereen dat doet zijn we al een stuk verder op de goede weg. Fijn dat Schumacher zijn persoonlijke verhaal daarvoor wilde inzetten: juist die eerlijkheid over zijn eigen twijfels en vragen uit het verleden zorgt ervoor dat dit boekje voor veel lezers herkenbaar zou kunnen zijn en sympathie bij hen zal opwekken.' 

Lindy is redacteur voor de genres Young Adult en Junior, leest zelf het allerliefst (vertaalde) literatuur en heeft een stiekeme voorliefde voor de verhalen van Jane Austen. Ze is, net als Debbie, een planteneter en probeert mind & body flexibel te houden door zich regelmatig in yogaposes te wringen. 

Debbie is communitymanager, leesclubchef, redacteur voor de geekgenres, scifi & fantasy, en boekendealer van de Readers. Daarnaast is ze veganist, hondenbaas, kattenassistent en tijdelijk verzorger van Roemeens pleeghondje Grumpy Boy, een 'work in progress'.