Boekenpraat: Een onvergetelijke reis door het magische-realisme
Vergeten reis
Silvina Ocampo, vertaald door Jacqueline Visscher
Met een voorwoord van Annelies Verbeke
Silvina Ocampo is een van de meest originele en iconische auteurs uit Argentinië. In deze achtentwintig magisch-realistische verhalen beschrijft Ocampo het leven van jonge meisjes, hun vriendschappen, hun eenzaamheid en hun pogingen om de wereld te begrijpen. De jeugd die Ocampo beschrijft is niet onschuldig en lieflijk, integendeel. Haar wereld wordt bevolkt door wrede, soms zelfs moordzuchtige kinderen, kinderen die niet willen opgroeien, kinderen die bij wijze van spreken oud geboren zijn. In deze subtiele verhalen onderzoekt Silvina Ocampo de werking van het geheugen, de aard van familiebanden en de onzekerheden van de liefde.
Een dapper drietal las een verhaaltje per dag
Debbie: 'Een spannend avontuur zijn we aangegaan met zijn drieën. Ik wist vooraf niet meer van dit boek dan wat op de flaptekst te vinden was. Wat waren jouw verwachtingen voordat je deze bundel oppakte?'
Marije: 'Ik was vooral heel nieuwsgierig, de term magisch-realisme was mij niet bekend en ik was heel benieuwd hoe dat werd uitgewerkt in de verhalen. Ik had wel verwacht dat de verhalen iets langer zouden zijn.'
Cindy: 'Mijn verwachting van het boek was dat het een boek zou zijn om mee te worstelen vanwege zijn meerduidigheid, omdat magisch-realisme dat vaak heeft. Van wat ik tot nu toe heb gelezen heeft Ocampo dit ver overtroffen. Wat maakt zij er een heerlijk detectivespel van met haar meerduidigheid. En dan het schrijven vanuit voorwerpen, onderwerpen, echt heel mooi, een schrijfstijl die ik nog nooit heb meegemaakt en dat geeft mij het gevoel iets bijzonder moois te hebben ontdekt, ondanks het duistere.'
Debbie: 'Het zijn inderdaad echte kortjes, van 2 tot 5 bladzijden per verhaal. Mij bevalt die lengte wel, maar wellicht vooral ook omdat Ocampo ook echt een hele beleving weet te stoppen in die beperkte omvang. Ik hield vroeger niet van korte verhalen, althans, ik las ze niet. Pas in latere jaren heb ik ze gevonden en leren waarderen. Ik heb al een paar jaar rond de jaarwisseling als goed nieuwe voornemen bedacht dat ik een verhaal per dag wilde lezen. Dat is ook in 2022 weer mislukt, maar met dit project toch weer enigszins gerealiseerd. Wat vond jij van het ritme van 1 kort verhaal per dag? Was het te doen voor je, vond je het fijn om elke dag een kort verhaal te lezen?'
Cindy: 'Aan de ene kant is het een geluk dat het maar één verhaal per dag is, meer had ik er echt niet aangekund met al dat gepuzzel om een sluitende en een voor mij juiste interpretatie te maken. Aan de andere kant merk ik om dit voor elkaar te kunnen krijgen dat het tempo van één verhaal per dag eigenlijk toch iets te hoog is voor mij. Soms moet ik een verhaal echt even kunnen laten inzinken en het gebeurt regelmatig dat ik het soms wel 3-5 keer opnieuw moet lezen om mijn interpretatie sluitend te kunnen maken of überhaupt te kunnen begrijpen. Maar om het een niet eeuwigdurend project te laten worden is één verhaal per dag wel oké.'
Marije: 'Een verhaal per dag vind ik zeker fijn. Het heeft wel iets om iedere dag een afgerond verhaal te lezen. Dat doe ik inmiddels ook met m'n dochter, iedere dag een of twee verhaaltjes van Toon Tellegen. Ocampo is echter wel even andere koek. Ik moest daar echt een moment van maken, niet afgeleid door dingen van buitenaf maar ook niet door m'n eigen gedachten. Voor iemand met ADD is dat best een uitdaging. De verhalen van Ocampo nodigen uit, nee, éisen denkwerk en vaak ook meer dan een keer lezen. Een verhaal per dag was misschien toch te veel, alhoewel het ritme ook goed werkte.'
'Ocampo is echter wel even andere koek.' – Marije
Debbie: 'Kende je het genre "magisch-realisme" waar deze bundel in valt al? Zo niet, hoe is deze kennismaking met dat genre je bevallen?'
Marije: 'Zoals gezegd, nee, dat kende ik niet, alhoewel ik achteraf toch wel wat gelezen boeken onder dit genre zou kunnen wegschuiven. Een gekke vergelijking is misschien De Shining van Stephen King, maar ik voel veel overlap. Het mystieke vind ik heerlijk, je kan je daar helemaal in onderdompelen, maar dat hoeft niet.'
Cindy: 'Ik kende het genre magisch-realisme wel al, maar niet op deze manier, de schrijfstijl van Ocampo overtreft alles.'
Vergeten schrijfsters en klassiekerreeksen
Debbie: 'Ocampo is een Argentijnse auteur die in 1993 al is overleden. Ik graaf nogal graag buiten de gebane paden wat boekvondsten betreft. Hoe vind jij het om zo’n "vergeten" auteur te ontdekken?'
Cindy: 'Jammer, ik had liever gehad dat ze nog had geleefd, er nog meer van haar hand zou verschijnen, ook al heeft ze veel uitgebracht, of gewoon om haar beter te leren kennen. Maar het mysterieuze beeld dat er nu van haar bestaat, omdat Ocampo weinig interviews gaf en er daarmee ook weinig bekend is over de juiste interpretaties, past ook wel bij haar schrijfstijl. Ik vind het wel bij haar verhalen passen dat er meerduidig geïnterpreteerd mag en kan worden, dat geeft de verhalen zoveel meer dan de begrenzing van het bedoelde.'
Marije: 'Dat is natuurlijk heel speciaal. Treurig ook wel dat dit prachtige werk nu pas zoveel aandacht krijgt. Ik kan me voorstellen dat de tijd er eerder ook nog niet rijp voor was. Dit werk heeft iets licht en luchtigs maar ook zwaar en donkers. Naar mijn mening tijdloos, maar de wereld was er misschien niet klaar voor.'
Debbie: 'Zou je meer van Ocampo willen oppakken of juist meer magisch-realisme of meer Zuid-Amerikaanse auteurs?'
Marije: 'Ik ben nieuwsgierig naar de poëzie van Ocampo, magisch-realisme gaat zeker de revue nog eens passeren, maar de Zuid-Amerikaanse auteurs ben ik nog het meest nieuwsgierig naar. De Spaanstalige dan met name, onder hen bevinden zich ware taalkunstenaars. Het gevaar ligt dan natuurlijk wel op de loer bij de vertaling...'
Cindy: 'Of ik meer Zuid-Amerikaanse auteurs zal oppakken daar ben ik niet zo zeker van. Ik denk niet dat de schrijfstijl gelijk staat aan de schrijfstijl van andere Zuid-Amerikaanse auteurs. Wel wacht ik met smart op andere vertalingen van Ocampo die ik zeker zal gaan lezen. Evenals het magisch-realisme, maar dit genre stond al wat meer op mijn wensenlijst om wat meer te gaan lezen. Ocampo heeft er wel voor gezorgd dat deze wens sterker is geworden aan de ene kant, op zoek naar nog meer van dit soort hoge literaire verhalen waarvan ik omver wordt geblazen. Aan de andere kant maakt het mij ook een beetje huiverig, maar dit heeft meer te maken met dat ik bang ben dat andere magisch-realistische verhalen het kwalitatief niet gaan halen bij Ocampo en daardoor tegen gaan vallen. Wat ik wel sterk heb is dat ik door de verhalen erg nieuwsgierig wordt naar haar schrijversvriendengroep die haar verhalen erg konden waarderen, juist omdat zij haar verhalen konden doorzien, geeft mij het hoop dat zij dicht bij de schrijfkwaliteiten van Ocampo zitten. Te denken valt hier aan Jorge Luis Borges.'
'Ik ben bang dat maar weinigen Ocampo zullen kunnen overtreffen voor mij.' – Cindy
Debbie: 'Ik ben een onwijze hebberd als ik mooie reeksen zie en Vergeten reis van Ocampo is onderdeel van een prachtige klassiekersreeks waarvan je erg hebberig wordt. Wat vind jij van de Orlando Klassiekers-reeks waar dit boek toe behoort? En ken je meer van de titels uit deze reeks?'
Marije: 'Ik ken de reeks niet, maar heb het opgezocht. Nog nooit een titel van gelezen.'
Cindy: 'Ik moet bekennen dat ik hier niet bekend mee ben, maar het proeft zeker naar meer ontdekkingen, alhoewel ik bang ben dat maar weinigen Ocampo zullen kunnen overtreffen voor mij en in dat verlengde ook in de rest van mijn leesjaar. Ik hoop natuurlijk van wel, wat een leesjaar ga ik dan krijgen!'
Abstracte, korte verhalen
Debbie: 'Het lezen van een kort verhaal is voor heel veel lezers helemaal niet vanzelfsprekend. Ik vond het heerlijk om elke dag even uit de dag te stappen en in een boek. Wat zou je willen zeggen tegen lezers die nooit een kort verhaal lezen of denken dat verhalenbundels niets voor hun zijn?'
Marije: 'Voor iedereen bestaat wel een bundel. Het is een groot voordeel dat je aan een paar minuten genoeg kan hebben voor een mooi afgerond verhaal(tje). Voor het slapen gaan of even tussendoor uit de drukte van alledag komen kan echt heel fijn zijn. Ik las zelf ook geen bundels, maar ik ga de schade zeker inhalen.'
Cindy: 'Korte verhalen bezitten vaak schrijftechnieken die meerduidigheid geven, die zo'n verhaal met weinig tekst tot een hele verhaalwereld kunnen omtoveren. Daardoor denk ik ook niet dat een verhalenbundel voor iedereen weggelegd is, omdat als je niet genoeg leeskwaliteiten hebt ontwikkeld om de schrijftechnieken te ontdekken/herkennen zo'n verhaal eerder nietszeggend, stom, raar of onafgerond lijkt. Ik zou daarom een kort verhaal alleen adviseren aan iemand die veel en regelmatig literaire boeken leest.'
'Ik kan echt genieten van prachtige zinnen waar ik toch nog geen chocola van kan maken.' – Marije
Debbie: 'Ocampo schrijft niet heel toegankelijk en is enigszins abstract. Daar kan ik goed mee leven, ik hoef niet alles verklaard en uitgeplot gevoed te krijgen. Vind jij het erg niet alles in heel concrete zin te begrijpen?'
Marije: 'Nee, ik vind het niet erg om niet alles te begrijpen, maar dat is niet altijd zo geweest. Ik kan echt genieten van prachtige zinnen waar ik toch nog geen chocola van kan maken. Ze prikkelen alle zintuigen, ook je zesde.'
Cindy: 'Nee, ik vind het niet erg om alles niet in concrete zin te begrijpen. Sterker nog, dat vind ik juist mooi en dat is ook iets wat ik van het magisch-realisme verwacht. Waar ik echter niet zo goed tegen kan is als mijn interpretatie niet sluitend is, dan geeft het mij het gevoel dat ik niet juist zit, wat dan ook vaak het geval is. Dan wordt het blijven puzzelen tot ik een sluitende interpretatie rond heb, maar dan komt er ook wel een verhaallijn tevoorschijn, zeker dankzij Ocampo, waarvan ik steil achterover sla! Ik zie het meer als het stoeien van Ocampo's verhalen en mijn verbeeldingsvermogen die een interpretatie in elkaar zetten. Dat ik daar dan niet altijd in concrete zin alles van begrijp, iets wat Ocampo bij mij vooral bewerkstelligt doordat zij de grenzen van de tijd in verhaallijnen vervaagt, vind ik absoluut niet erg. Het gaat mij meer om wat het verhaal zegt.'
Huilen van pracht
Debbie: 'Wat is (tot nu toe) je favoriete verhaal?'
Cindy: '"Glazen zoldering" is tot nu toe veruit mijn favoriet. Zo mooi hoe alleen met voetenwerk, schaduwen, contouren en voorwerpen een verhaal verteld wordt!'
Marije: 'Ik denk dat dat "De twee huizen van Olivos" is. Het gaat over vriendschap, over het gras van de buren en over nog veel meer, net als alle andere verhalen.'
Debbie: 'Sommige verhalen geven je echt een knal voor je kop en voor mij was dat zeker zo in "De twee huizen van Olivos". Het is zo moeilijk aan te wijzen in Ocampo's verhalen wat er nu zo mooi aan is, maar ze doen me bijna huilen van de pracht. Dat heb ik nooit met een boek. Niet op deze manier. Maar zinnen als "Het ene meisje gaf het andere haar blote voeten en het andere gaf haar haar schoenen" doen we over mezelf heenbuitelen van plezier. Ik wil deze Boekenpraat ook graag eindigen met een enorme dank aan Silvina Ocampo voor zo veel moois én aan vertaalster Jacqueline Visscher, want die heeft een huzarenstukje geleverd.'
Deze drie dappere lezers zijn inmiddels ongeveer aan de laatste tien verhalen van de bundel toe. De verhalen worden besproken onder de oorspronkelijke Weekopening. Heb je zin om te zien wat we zeggen over Vergeten reis of wil je zelfs nog aansluiten met het boek? Je bent van harte welkom in Tijd voor een magisch verhaaltje.
