Boekenpraat - Jongen verslindt heelal

Jongen verslindt heelal van Trent Dalton

Brisbane, 1985: een verdwenen vader, een broertje dat weigert te praten, een junkiemoeder, een heroïne dealende stiefvader en een ex-gedetineerde en crimineel als oppas. Eli Bell heeft het niet getroffen met de omgeving waarin hij op moet groeien. Toch staat hij open en vrolijk in het leven, en probeert hij een goed mens te zijn in een krankzinnige wereld. Maar het lot zorgt steeds voor nieuwe problemen, met Tytus Broz, de legendarische drugsdealer, voorop. 

Dan wordt zijn moeder gearresteerd, moet hij bij zijn onbekende vader aankloppen, komt hij opnieuw oog in oog te staan met de criminelen die zijn wereld overhoop gooiden, en wordt hij ook nog eens verliefd op het meisje van zijn dromen. 

Een verhaal over broederschap, ware liefde en ongewone vriendschappen. Een verhaal dat je onmogelijk weg zult kunnen leggen.

Trent Dalton is een veelberkoond journalist. In 2018 verscheen zijn debuut Boy Swallows Universe, dat in zijn thuisland Australië een groot succes werd. Met 34 vertalingen wist het dat succes ook buiten de landsgrenzen te bereiken. In Nederlands taalgebied verscheen de roman onder de titel Jongen verslindt heelal.

Lindy: 'Ik moet eerlijk bekennen: ik werd in dit geval in eerste instantie verleid door de prachtige cover van Jongen verslindt heelal. Prachtige kleuren, en dan die mysterieuze kogelgaten (?) in het voorplat. Een contrast dat me nieuwsgierig maakte. Vind jij dat de cover bij het verhaal past?'

Debbie: 'Het verhaal is deels vrij triest, crimineel en gewelddadig en daar zou je niet snel zo'n vrolijke cover bij verwachten. Toch klopt het na lezing perfect. De kogelgaten inderdaad, besefte ik me halverwege, de vogel en de kleuren hebben betekenis in de roman. Het is heel symbolisch, maar heel passend. Ik kan me wel enigszins voorstellen dat je in de boekhandel dit boek ziet, het aanschaft en niet helemaal verwacht wat er op je af komt.'

Lindy: 'Dat ben ik met je eens. Ik had trouwens best hoge verwachtingen van dit boek, maar het duurde even voor het verhaal me echt greep. Je bent als lezer in het begin best wel even zoekende: wat gebeurt er allemaal en waar gaat dit in hemelsnaam naartoe, dacht ik bij mezelf. Het is echt even wennen aan de bijzondere, kleurrijke personages en hun onderlinge relaties. '

Debbie: 'Ja, dat had ik ook heel sterk. Ik vond de schrijfstijl direct erg goed en was geïntrigeerd door de niet pratende August, door de unlikely oppas Slim, maar het duurt vrij lang voordat het boek je echt in een wurggreep neemt. Dat gebeurde bij mij uiteindelijk wel, op het moment dat de shit hits the fan en toen las ik door tot drie uur 's nachts. Voor vroege afhakers is het advies dus: lees die eerste honderd pagina's even dapper door, het gaat je grijpen!'

Lindy: 'O ja, heel herkenbaar. Ik merkte bovendien dat ik blijkbaar enorm ben ingesteld op verhalen die zich op het noordelijk halfrond afspelen, want ik raakte wat in de war af en toe van de tegengestelde seizoenen in Jongen verslindt heelal, dat is gesitueerd in Australië. Ik denk dat dit een van de andere oorzaken waardoor ik me niet meteen in het verhaal kon verdiepen. Hoe ging jou dat af? Kon jij je meteen helemaal verliezen in het verhaal?' 

Debbie: 'Niet in de eerste honderd pagina's dus, maar de Australische setting vond ik wel meteen heel verfrissend. Alhoewel het in feite ook in Amerika had kunnen spelen, want die centrale boodschap is vrij universeel. De setting en de details zijn absoluut de moeite waard. Al die vele, vele details. Ik ben ook wel een beetje klaar met die enorme kernpositie die Amerika inneemt in de literatuur en de wereld in zijn algemeen, met die kleuter aan de leiding, en besteed mijn aandacht graag aan boeken uit andere delen van de wereld. Je ontdekt pareltjes.'

Lindy: 'Ja, die details, die komen telkens weer terug, ook in het taalgebruik. Dat taalgebruik vind ik ook bijzonder en dat is waarschijnlijk ook een van de redenen dat het verhaal me niet meteen kon bekoren: hoe mooi de zinnen en gedachten van Eli ook zijn, ik kon ze niet helemaal rijmen met een jongen van 12 jaar. Hoe verder het verhaal zich ontwikkelt en hoe ouder Eli wordt, hoe beter die twee elkaar wél aanvullen. Wat vond jij daarvan? Afgezien daarvan is Jongen verslindt heelal een boek dat je niet snel moet willen lezen: je moet de tijd nemen om die zinnen, gedachtes en bevindingen te willen lezen. Je moet aandacht en oog hebben voor detail, net als Eli dat heeft.'

Debbie: 'Zijn jonge leeftijd is wat verwarrend in het begin, maar ik zag het als een soort vertelling vanuit een onbekende tijd en plaats. Ik had daardoor niet veel problemen met de match tussen vertelstem en de jonge Eli, maar ik nam dan ook vrij snel aan dat er iets speciaals was met de broers Eli en August. Ik ben vrij goedgelovig kennelijk en ga wel graag mee in wat de auteur wil laten zien. Het taalgebruik is absoluut prachtig en waar ik normaal echt niet hou van overdreven veel details en een te minutieuze beschrijving van elementen die verder niet in het verhaal voorkomen en niet van belang zijn, kon ik ze hier zeker wel waarderen. Omdat Dalton prachtig en heel origineel schrijft én omdat details een betekenis hebben in het verhaal. Dit is een herleesroman voor over een jaartje, want alles in dit toch vrij dikke boek in je opnemen, is lastig. Ik heb ongetwijfeld zaken gemist. Er zijn details die later terugkomen en ineens van grote waarde zijn. Knap gedaan.'

Lindy: 'Ja, wat dat betreft ook een groot compliment voor vertaler Elvira Veenings. Zij heeft die rijkdom wel echt tot zijn recht laten komen. Mede daardoor wist het verhaal me naarmate de tijd verstreek toch te boeien. Om het moment dat je het merendeel van de personages hebt leren kennen en weet hebt van hun onderlinge relaties begint het verhaal echt op gang te komen. (Of vanaf het moment dat the shit hits the fan, zoals jij dat zo spot on noemt.)

Tijd is trouwens een belangrijk thema in deze roman. 'Doe iets met je tijd, voor de tijd iets met jou doet' is een motto dat regelmatig terugkomt. Het verhaal speelt zich af in de jaren tachtig en Dalton weet die tijdsgeest prima neer te zetten. Tegelijkertijd is het verstrijken van de tijd in Jongen verslindt heelal heel subtiel gedaan: in een paar zinnen kan Dalton een nieuwe periode introduceren, maar nergens benoemt Dalton dat daadwerkelijk. Hoe heb jij dat ervaren en vond je dat verwarrend of eigenlijk heel prettig?'

Debbie: 'Ik ging daar vrij soepel in mee. Je springt inderdaad soms een paar weken of maanden of jaren. En dan is de situatie ineens anders, zijn er mensen gegroeid, wordt er gerookt en gedronken. Dan ben je heel even aan het zoeken waar je zit in de levens van de hoofdpersonages, maar dat doet Dalton toch wel heel erg mooi. Hij is nergens heel expliciet in de feiten, maar je ontdekt wel vrij snel wat de situatie is. Je slikt ook zo dat er vrij belangrijke elementen uit de vorige periode helemaal niet zijn afgerond. Je krijgt niet direct mee waar hun moeder zit, bijvoorbeeld en wat de omvang is van die misère. En toch neem je dat wel voor lief en lees je door. Alle verhaallijnen worden prachtig en keurig afgerond, maar dat weet je midden in het boek niet zeker.
Slims omgang met tijd en het sneller en langzamer laten verlopen is mooi gedaan. Dat is, voor de lezer hier, geen bovennatuurlijk trucje, maar een psychologisch kunstje. Vervelende zaken kun je sneller laten verlopen en mooie momenten kun je uitrekken. Ik wou dat ik dat kon.'

Lindy: 'Nou inderdaad, dat is een fijne eigenschap. Over eigenschappen gesproken, een ander thema dat sterk naar voren komt is de goedheid van de mens. Kun je ervoor kiezen een goed mens te zijn? Maken omstandigheden je een slecht persoon, of is slechtheid aangeboren? Ik vond dit een van de meest intrigerende onderwerpen in deze roman, iets waarover ik zelf nog langer na kan denken. Wat is jou het meest opgevallen?'

Debbie: 'De band die je hebt met de personages is een vreemde ervaring in dit boek. Ze zijn allemaal zowel slecht als goed. Ik wisselde nog al eens van mijn houding tegenover een van de personages. Zo slaat stiefvader Lyle de jongens helemaal verrot, maar is hij direct daarna ook zorgzaam en vergeef je hem vreemd genoeg snel. Mijn favoriet was Slim, de "oppas" die meer dan de helft van zijn leven in de bak heeft gezeten en tóch overkomt als een goed mens. Zijn citaten zijn werelds. De echte bad guys zijn een tikje eendimensionaler in het boek en daar twijfel je niet of ze echt slecht zijn en geen cent goedheid in zich hebben. Zo is Iwan wel een echte slechterik, maar goed, dat is ook zo'n beetje een huurmoordenaar.'

Lindy: 'Overigens is het verhaal deels geïnspireerd op de jeugd van de auteur, Trent Dalton. Uit het dankwoord blijkt dat Arthur 'Slim' Halliday - vermeend moordenaar én kinderoppas - werkelijk bestond. Ik vind hem het meest intrigerende personage uit deze roman, juist omdat hij die vage grens tussen goed en slecht belichaamt, en zou best nog wat meer over hem willen lezen. Was er een personage dat er voor jou heel erg uitsprong? En heb jij het idee dat je iets kon merken van enige autobiografische elementen?

Debbie: 'Slim dus ook. Ik vind het niet verrassend dat hij op een bestaande persoon is gebaseerd. Hij kreeg zo veel achtergrond mee, ook in de vorm van artikelen met een afwijkend lettertype. Hij leefde voor de ontsnapping, voor de vrijheid. Hij kreeg zo te horen niet veel kansen in het leven en moest maar dealen met wat hem allemaal overkwam (deels, hij was flink schuldig aan het overgrote deel). En dat deed hij. Hij maakte zijn leven niet tot een succes, maar wel tot een leven waarin hij lijkt te tonen ondanks al die gevangenistijd wel eigen keuzes te hebben gemaakt. Slim heeft de meest geweldige citaten en wijsheden. Van hem kreeg je in dit boek vooral de goede kant mee, al zijn misdaden lagen in het verleden. Hij was een minder gespleten personage dan Lyle. Ik had van de kant van broer August wel wat meer willen lezen en horen. Want je ontdekt eigenlijk niet exact hoe dat allemaal zit. Een beetje welwillendheid in je geloof verwacht de auteur wel van je. Ik denk dat er lezers zijn die dát niet zo leuk zullen vinden, want de feitelijke verhaallijnen worden allemaal keurig afgerond, maar in het hoe of wat zit nog wel hier en daar wat geheimzinnigs. En bovennatuurlijks?'

Lindy:'Ja, er zit nog wel wat raadselachtigs in het verhaal, er blijft na afloop wat te gissen over, maar ik vind dat wel mooi. Het doet je nog even nadenken: in hoeverre speelt het leven zich slechts in je hoofd af? In het echte leven is ook niet altijd alles te verklaren, en dus ook niet in fictie.'

Debbie: 'Waar slaat de titel op, denk je? Het zijn natuurlijk de drie woorden die in het boek aangehaald worden en een betekenis hebben. Maar hoezo verslindt hij het heelal? En welk thema staat nu centraal in het boek? Het kiezen of je goed of slecht wilt zijn?'

Lindy: 'Poeh ja, ik wil daar niet te veel over zeggen zonder iets over het einde te verklappen. In het algemeen slaat "jongen verslindt heelal" denk ik op de boodschap dat je, hoe je situatie ook is, een groot deel van het leven in eigen hand kunt houden door de keuzes die je maakt. Net als het feit dat die keuzes je maken tot wie je bent. Een goed mens kan slechte keuzes maken, en een persoon die in het verleden slechte keuzes maakte kan nog steeds een goed mens zijn. En je kunt altijd weer terugkeren, zoals August dat zegt. Jongen verslindt heelal; jongen overwint heelal.' 

Lindy is redacteur voor de genres Young Adult en Junior, leest zelf het allerliefst (vertaalde) literatuur en heeft een stiekeme voorliefde voor de verhalen van Jane Austen. Ze is, net als Debbie, een planteneter en probeert mind & body flexibel te houden door zich regelmatig in yogaposes te wringen. 

Debbie is communitymanager, leesclubchef, redacteur voor de geekgenres, scifi & fantasy, en boekendealer van de Readers. Daarnaast is ze veganist, hondenbaas, kattenassistent en pleeggezin voor ongewenste beesten.