Boekenweek-recensie: Wie of wat bepaalt ons wereldbeeld

Recensie: Eigenzinnige fascinatie voor onze wereld ****

Door Anne Oerlemans

Hanna Bervoets (1984) publiceerde zeven romans, verschillende scenario’s, toneelstukken, korte verhalen en essays. Ook schrijft ze essays en recensies over media en technologie. Haar romans werden voor diverse literaire prijzen genomineerd en haar verhalen verschenen in internationale literaire tijdschriften. Het Boekenweekgeschenk 2021, Wat wij zagen, is van haar hand. Het thema van de Boekenweek is dit jaar ‘Tweestrijd’.

Kayleigh raakt in de financiële problemen en neemt een baan aan als 'content moderator' voor een online platform waarvan de naam nooit genoemd mag worden. Welke aanstootgevende filmpjes, foto’s en teksten mogen wel of niet online blijven staan? Kayleigh en haar collega’s zien de meest verschrikkelijke dingen voorbijkomen en de richtlijnen van het platform zijn onnavolgbaar, toch raakt Kayleigh langzaam gewend aan deze onwerkelijke plek.

Kayleigh vertelt haar verhaal in de eerste persoon enkelvoud en dus vanuit haar eigen beleving rechtstreeks aan meneer Stitic, de advocaat die haar collega’s bijstaat in een proces tegen het platform. Ze spreekt hem rechtstreeks aan met 'u' en stelt hem veel retorische vragen waardoor je je als lezer ook aangesproken voelt. Deze vorm maakt het verhaal persoonlijk en tegelijk luistert de lezer mee met een verhaal dat eigenlijk niet voor zijn oren bedoeld is.

'Mensen doen of het een heel normale vraag is maar hoe normaal is een vraag waar je een gruwelijk antwoord op verwacht?'

Het idee van sensatiezucht is duidelijk aanwezig in het thema van Wat wij zagen, mensen vragen Kayleigh constant naar de dingen die ze gezien heeft, maar Bervoets lijkt zich daar ook vanaf te willen keren. Het verhaal is geen excuus om gruwelijke scenario’s uit te doeken te kunnen doen. De fascinatie voor media, technologie en communicatie daarentegen spreekt vele malen sterker uit dit verhaal.

Collega’s van Kayleigh worden via het platform meegezogen in complottheorieën, de lijn tussen fictie en waarheid verdwijnt, wat is 'fake news' en wat niet? Ook Kayleigh merkt tot haar grote schrik dat ze gewend raakt aan de gruwelen, afgestompt raakt en van weinig dingen meer onder de indruk is. Toch wordt er niet of nauwelijks gepraat over de dingen die gezien worden, ook niet wanneer Kayleigh een relatie krijgt met haar collega Sigrid.

'Misschien is verliefdheid niet zozeer een volle spaarkaart aan bepaalde gevoelens en gedragingen, eerder een simpele optelsom van verlangen plus angst.'

Bervoets weet op intrigerende wijze het onvermogen tot communiceren en elkaar te begrijpen te vatten in de wereldbeelden die de collega’s van Kayleigh langzaam omarmen. Zo ontstaat een verhaal dat de vraag opwerpt wie of wat ons wereldbeeld bepaalt.

Het verhaal eindigt midden in een scène, in een gek soort hoogtepunt in de spanningsopbouw naar het einde bijna. Bervoets laat de lezer hangen, en tegelijk geeft ze je alle handvatten om zelf uit het verhaal te komen. Doordat je weet tegen wie en waarom Kayleigh haar verhaal vertelt, weet je ook hoe het af moet lopen.

Een origineel verhaal dat qua vorm en opbouw aansluit bij de inhoud, dat zich nergens vergrijpt aan sensatiebeluste scènes maar wel actuele en relevante vraagstukken aan de kaak stelt en dat natuurlijk allemaal in de soepele schrijfstijl zoals we die van Bervoets kennen: een verhaal vol eigenzinnige metaforen en ideeën.