Boekmakers #2 / Chris Herschdorfer

Een paar jaar geleden kreeg Chris Herschdorfer (1963) een speldje van de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak, omdat hij 25 jaar in het boekenvak werkte. Een groot deel van die 25 jaar heeft hij doorgebracht bij Ambo|Anthos, waar hij verantwoordelijk was (en is) voor het succes van schrijvers als Nicci French, Saskia Noort en Herman Koch. Sinds 2012 is Herschdorfer, naast directeur-uitgever van Ambo|Anthos, ook lid van het directieteam van VBK Uitgevers, het concern waar Ambo|Anthos onder valt.

Ambo|Anthos kan de uitvinder genoemd worden van de ‘literaire thriller’ — een etiket dat tegenwoordig te pas en te onpas op boeken wordt geplakt, maar waarvan in de tijd dat de uitgeverij de nieuwe lijn startte (in 2000, met Het geheugenspel van Nicci French) nog maar weinigen wisten wat ermee bedoeld werd. Onderhuids, het vierde boek van het Britse schrijversechtpaar, verkocht meer dan 100 000 exemplaren en betekende daarmee de grote doorbraak van Nicci French in Nederland.

Waarom heeft Ambo|Anthos de literaire thriller in het leven geroepen?

‘De traditionele thrillermarkt bestond vooral uit boeken over privédetectives met regenjassen — ouderwetse (nogal eendimensionale) verhalen met veel speurwerk en bloederige moorden, die vooral door mannen werden gelezen. Wij hadden het idee dat we met spannende boeken een groter publiek konden bereiken, als ze eleganter gepresenteerd zouden worden: met intrigerende omslagen waar je mee gezien kunt worden, waar je je niet voor hoeft te schamen als je in de trein zit.’

Wist je meteen: dit is een gat in de markt?

‘De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het oorspronkelijke idee niet van mij was, maar van Robbert Ammerlaan en Marc Zwartjes. Maar toen Ammerlaan naar de Bezige Bij ging en ik hem opvolgde, was ik wel degene die zag dat het fundament dat gelegd was veel meer potentie had dan waar aanvankelijk op gemikt werd. Ik merkte dat er een overlap was van lezers die enerzijds van literaire romans hielden, maar anderzijds ook spannende boeken kochten. Ikzelf ben daar een goed voorbeeld van: ik lees alles wat los en vast zit — soms is dat literair, soms non-fictie, soms spanning. Maar twintig jaar geleden was het toch meer: of het een, of het ander.

Dat was dan ook de reactie van de inkoper van Intres, de toenmalige inkooporganisatie, toen wij met de term kwamen. “Onzin,” zei hij, “literaire thrillers bestaan niet. Het is óf literatuur, óf een thriller.” Maar de spannende boeken die wij uitgeven bevatten meer diepgang dan de traditionele thrillers; het plot en de personages zijn beter uitgewerkt, het draait meer om de psychologische processen.’

De term literaire thriller is tegenwoordig niet meer weg te denken uit aanbiedingsfolders en boekhandels. Vind je dat het begrip gebruikt wordt voor boeken die jij niet als zodanig zou bestempelen, en in die zin als het ware is ‘gedevalueerd’?


‘Het feit dat de literaire thriller navolging gekregen heeft zie ik vooral als een compliment. De discussie over wat een literaire thriller is of niet vind ik niet zo interessant; het leidt af waar het in feite om gaat. Het moet gewoon een boek zijn dat garant staat voor een aantal avonden leesplezier. Van devaluatie is naar mijn mening dus totaal geen sprake. Wat je wel ziet, is dat er tegenwoordig een veel groter aanbod van spannende boeken is — en het is de vraag of de markt dat aan kan. Maar dat is een andere kwestie.’

De boeken van Nicci French waren de eerste die jullie als literaire thriller uitgaven.

‘Nicci French wekte mijn interesse vanwege het feit dat het eigenlijk twee schrijvers zijn, Nicci Gerrard en Sean French, die ook nog eens getrouwd zijn. Het idee dat twee mensen samen een boek schrijven vind ik fascinerend, maar hoe je dat als echtpaar doet — en hoe tegelijkertijd je huwelijk overeind blijft — vind ik al helemaal spannend. En blijkbaar vinden de lezers dat ook, want altijd als Gerrard en French in Nederland optreden hoor je het publiek aan elkaar vragen: “Hoe zouden ze dat doen, samen schrijven?” Het gekke is dat in Engeland, waar ze vandaan komen, nog steeds geschreven wordt: “Nicci French is a journalist and she lives in London.” Terwijl wij heel snel naar buiten hebben gebracht dat het om een schrijvend echtpaar ging.’

Is dat de reden voor het gigantische succes geweest?

‘Het was natuurlijk een van de elementen die wij in stelling brachten, en in vergelijking met Engeland — waar Nicci French naar mijn mening ver onder de potentie zit — hebben wij veel meer boeken verkocht, zowel relatief, als in absolute zin. Maar daarnaast schrijft Nicci French gewoon hele goede boeken, die bovendien herkenbaar zijn voor een belangrijk deel van de doelgroep: het gaat niet over de CIA of spionagesatellieten, maar in het algemeen over een jonge vrouw die alles op een rijtje heeft — totdat ze één piepkleine misstap maakt, door tegen een foute vent in de kroeg te praten, of bij de verkeerde bushalte uit te stappen.’

Je zei zojuist dat de traditionele thriller door voornamelijk mannen werd gelezen, maar inmiddels is 80 procent van de lezers van jullie literaire thrillers vrouw. Hoe komt dat?


‘Het is nu eenmaal een gegeven dat het merendeel van alle lezers — niet alleen van thrillers — vrouw is. Mannen lezen meer non-fictie, luidt het cliché, en clichés blijken vaak te kloppen. En natuurlijk, met aantrekkelijke, intrigerende omslagen en verhalen waarin de focus meer ligt op de psychologie dan op bloed en lijken worden vrouwen eerder aangesproken. Waarmee ik overigens niet wil zeggen dat vrouwen geen gruwelijke boeken lezen — kijk bijvoorbeeld naar het succes van Karin Slaughter. Ik ben een ervaren lezer, maar haar beschrijvingen vind ik soms wel erg ver gaan.’

Literaire thrillers zijn over het algemeen te soft voor mannen, denk je?

‘Dat zou kunnen. Misschien zijn mannen toch meer geïnteresseerd in wat er gebeurt, en niet in wat er zou kunnen gebeuren. Maar ook een iets ‘mannelijkere’ auteur als Dennis Lehane, die heel goede boeken schrijft over de zelfkant van de Amerikaanse samenleving, kunnen we in Nederland niet groot krijgen. Ook niet bij vrouwen, overigens. Ik heb geen idee hoe dat komt. Misschien dat vrouwen toch liever kiezen voor vrouwelijke auteurs?’

 

Nicci French heeft niet voor niets gekozen voor een vrouwelijk pseudoniem — het had ook Sean Gerrard kunnen zijn.
‘Precies. Een vergelijkbaar voorbeeld is dat van de Brit S.J. Watson, van wie we een aantal jaar geleden Voor ik ga slapen hebben uitgegeven. In Engeland is ervoor gekozen om zijn initialen te gebruiken en niet zijn voornaam, Steve, om in het te midden te laten of het een man of een vrouw is. Dat was ook het verzoek aan buitenlandse uitgevers; het ‘merk’ Watson moest internationaal op dezelfde manier — en dus in ieder geval niet als mannelijk — gepresenteerd worden.’

In 2009 bracht Ambo|Anthos Het diner van Herman Koch uit, dat lovende recensies kreeg en binnen zeer korte tijd een bestsellerstatus bereikte. Hoewel het boek spannende elementen bevat — en je uit ervaring weet dat literaire thrillers goed verkopen — heeft het boek ‘roman’ op de voorkant staan, en niet ‘literaire thriller’. Waarom niet?

‘Toen wij het manuscript van Het diner onder ogen kregen, was dit voor ons evident een literaire roman — daar hebben we nooit over getwijfeld. Het is een aloude discussie: is het een spannende roman, of is het een thriller? Veel romans bevatten spannende elementen en psychologische wendingen en hebben een page-turnende kwaliteit, maar is het daarmee een thriller geworden? Nee.’

Toch werd Koch in de Verenigde Staten, waar Het diner ook goed werd verkocht, door veel recensenten als thrillerauteur bestempeld.

‘Het diner was het eerste boek van Koch dat in de VS uitkwam. In Nederland heeft Koch meerdere boeken geschreven en had hij al een status als romanschrijver, maar in Amerika — een markt waar hij niet bekend was — werd daar blijkbaar anders over gedacht.’

Er zijn maar weinig Nederlandse auteurs die worden uitgegeven in de VS, laat staan succesvol worden. Had je verwacht dat dit bij Koch zou gebeuren?

‘De internationale doorbraak van Koch hangt, zoals dat zo vaak gebeurt, van toevalligheden aan elkaar. Kerstin Gleba, de Duitse uitgeefster, was getrouwd met een Nederlander, en omdat zij Nederlands kon lezen en dus zelf kon zien dat Het diner bijzonder was — en niet afhankelijk was van vertalingen of anderen die de kwaliteit van het boek bij haar kwamen bepleiten — besloot zij al vrij snel de rechten te kopen. Hetzelfde geldt voor de Engelse uitgever, die een Nederlandse vriend had en de roman daardoor ook gemakkelijker zelf op waarde kon schatten. Via de Engelse uitgever is het boek in Amerika terechtgekomen, en de rest is geschiedenis. Als een boek in Duitsland en de Angelsaksische wereld wordt uitgegeven, dan ga je als uitgever op het puntje van je stoel zitten. Inmiddels is Het diner in 38 talen vertaald.’

Zijn er boeken waarvan je spijt hebt dat je ze niet hebt uitgegeven — of juist wel?

‘Ik denk dat er heel veel uitgevers zijn die zich de haren uit het hoofd trekken dat ze Stieg Larsson hebben afgewezen. Ook wij dachten: goh, wat zijn de boeken dik, tja, de vertaalkosten zijn vrij hoog, en o ja, de auteur is ook nog dood. Hoewel de Millennium-trilogie een groot succes was in Zweden konden we ons niet voorstellen dat hetzelfde in Nederland zou gebeuren.

Spijt van boeken die we wél hebben uitgegeven heb ik niet. Natuurlijk is het jammer als de verkoop van een boek tegenvalt, zeker als je er veel energie in hebt gestoken, maar de factoren voor succes zijn moeilijk te benoemen. En van elk boek dat wij brengen heeft iemand van ons bedacht: dit is een typisch Ambo|Anthos-boek. Daar sta ik dan volledig achter.’

Eerder in Boekmakers:  Joost Nijsen van uitgeverij Podium