Buiten je comfort zone | Lindy las Sci-fi: ‘Het recht van de Radch’

‘Life begins at the end of your comfort zone.’ ‘Great things never came from comfort zones.’ ‘A comfort zone is a beautiful place, but nothing ever grows there.’ ‘Outside of the comfort zone is where the magic happens.’

En zo kan ik nog wel even doorgaan. Inspirerende quotes zijn er in overvloed; als je ze leest, zou je je bij wijze van spreken meteen buiten die comfortabele veilige situatie willen begeven. Want persoonlijke groei, great things, een beter leven en zelfs magie – dat willen we allemaal wel, toch?  

En dus was het ook voor de Hebban-redacteuren tijd voor een uitdaging, vond ik. Hoewel iedere redacteur zich met heel veel verschillende type boeken bezighoudt, hebben we zelf natuurlijk ook zo onze voorkeur voor een bepaald genre. Toch kan ik mezelf niet heel kieskeurig noemen. Zo lees ik graag vertaalde of oorspronkelijk Nederlandstalige literaire romans, YA-verhalen en voor de afwisseling eens een non-fictie- of ander lifestyleboek. In mijn tienerjaren las ik bovendien veel fantasy, dus ook daar trok ik mijn neus niet voor op.  

Dus toen mijn collega Martijn me vertelde dat ik Het recht van de Radch van Ann Leckie mocht lezen, stond ik daar absoluut voor open. Tot hij vertelde dat het hoofdpersonage in dit scifi-verhaal een ruimteschip is. ‘Je trekt een beetje wit weg, Lindy,’ merkte hij heel terecht op. Tja, als ik dan toch een genre moet noemen waarin ik nooit iets heb gelezen – en dat ook eigenlijk niet van plan was – dan is het science fiction. Wat dat betreft ben ik een echt noob: ik beken eerlijk dat ik het verschil tussen Stars Wars en Star Trek niet ken, noch weet tot welke reeks en welk universum Darth Vader en Luke Skywalker behoren.  

Het recht van de Radch was dus echt een behoorlijke uitdaging. De schrijfster won vele prijzen met dit eerste deel van haar trilogie en het boek werd door vele recensenten de hemel in geprezen. Leckie doet dan ook wel iets bijzonders en ik vermoed dat het zelfs voor de doorgewinterde scifi-lezer zaak is z’n kop erbij te houden.    

Ik kon me niets voorstellen bij een ruimteschip als hoofdpersonage en de eerste honderd pagina’s waren dan ook een overweldigende ervaring en dat bedoel ik niet in positieve zin. In Het recht van de Radch maken we – duizenden jaren verwijderd van nu – kennis met het Radchaai-volk, dat zichzelf als de ideale beschaving beschouwt. Hun missie: die beschaving in het gehele heelal verspreiden en dus worden andere planeten en volledige sterrenstelsels met hun volkeren geannexeerd. De bewoners die tegensputteren vinden meteen de dood, gaan naar een heropvoedingskamp waar ze worden gebrainwashed, of worden ingevroren om de ontdooide lichamen jaren later te kunnen gebruiken als ingelijfden: dienaars van de Radch. Door middel van implantaten worden zij onderdeel van een ruimteschip. Zo zijn alle ingelijfden met elkaar verbonden.  

Breq is een zo’n ‘segment’, onderdeel van het ruimteschip Recht van Toren. Vanuit dit gezichtspunt lezen we hoe dit laatst overgebleven lichaam, die de vernietiging van Recht van Toren overleefd heeft, wraak wil nemen op de heer van de Radch, Anaander Mianaai.  

In het boek lezen we echter ook delen in het verhaal vanuit het perspectief van dit overkoepelende ruimteschip zelf, en vanuit al zijn gekoppelde ingelijfden en segmenten. De schrijfster kan zo op een pagina beelden oproepen van verschillende situaties, die theoretisch door één personage beleefd worden: zij delen immers hun gehoor, zicht en andere zintuigen.  

Mocht dit je al verwarren, let dan op: de Radchaai maken geen onderscheid tussen de seksen. Enkel rang en familiebanden zijn van belang. Voor Breq – zelf oorspronkelijk geen Radchaai – is dat een vrij onoverkomelijk probleem: zij (of is het een hij?) kan zelf oprecht niet aan mensen zien van welk geslacht zij zijn. Wat de situatie nog lastiger maakt is dat de Radch ook in hun taalgebruik geen gebruik maken van sekseaanduidingen. Leckie voert dit door in haar schrijfstijl, waarbij ze alle personen in hun vrouwelijke vorm beschrijft. Dit zorgt voor vele momenten van vervreemding voor de lezer, wanneer deze bijvoorbeeld leest dat een personage dat hij pagina’s lang voor een vrouw heeft aangezien een baard heeft.  

Intrigerend, maar voor mij zorgde dit voor een grote afstand tussen mijzelf en het verhaal. Ook het ontbreken van emoties bij de hoofdpersoon Recht van Toren (met al haar segmenten, waaronder Breq) ontnam mij de kans om een band met hen op te bouwen. Al met al een boeiende leeservaring, maar het motiveert me helaas niet om ook Het Zwaard van de Radch te lezen, het tweede deel van de trilogie dat in juli verschijnt.  

Wil je echt eens iets anders lezen? Tijdelijk een wereld bewonen die letterlijk en figuurlijk ver van de onze afligt? Lees Het recht van de Radch, maar weet dat ik je gewaarschuwd heb! May the force be with you!  


Lees hier de columns van alle Hebban-redacteuren die buiten hun comfort zone stapten.