Caroline Ligthart is de angst voorbij

Steeds meer kinderen krijgen te maken met kanker. Niet alleen in hun omgeving: de ziekte treft ook kinderen zelf. Reden voor Ligthart om hen (én hun naasten) troost, herkenning en afleiding te bieden door middel van een fantasierijk verhaal.  

Waantje krijgt de knarser schetst de wereld van de Horizonnetjes. Waantje woont op de horizon en met haar verrekijker houdt ze haar mede-Horizonnetjes in de gaten. Zo voorkomt ze veel ongelukken. Maar dan krijgt Waantje plotseling enorm veel pijn in haar buik: ze heeft de knarser. Het is de beurt aan de Horizonnetjes om nu voor haar zorgen. Tegelijkertijd hebben de bewoners nog veel meer aan hun hoofd, zoals verhuizingen, verliefdheden, het maken van nieuwe vrienden en een nieuwe bewoner die eens lekker tussen de bewoners begint te stoken…  

Kladderadatsj  

Ligthart ervaarde enkele jaren geleden zelf hoe het is om kanker te hebben en daarvoor behandeld te worden. ‘Drie maanden na mijn laatste chemo liep ik naar Santiago de Compostella. Ik heb een paar dagen met Dan Grumley gelopen, aan wie ik het boek ook heb opgedragen. Hij zei plotseling: “You have to write for children with cancer.” Ik was meteen ontroerd en wist dat dat het was. Vond het ook gek dat ik dat zelf niet al had bedacht. Jaren geleden schreef ik namelijk voor de website van de Clini Clowns. Een moeder vertelde dat haar zoon doodziek over het toetsenbord lag en elke keer een kort verhaal van mij aanklikte. Hij kende het uit zijn hoofd. Dat raakte me zo. Dat ik op zo’n kleine schaal toch iets kon betekenen.’   

Toch is Waantje krijgt de knarser niet direct het resultaat van alle angsten en andere emoties die Ligthart zelf tijdens haar ziekte voelde. ‘Gek genoeg helemaal niet. Ik had een eerste versie van het boek en heb het toen een tijdje laten liggen. Een half jaar nadat ik een eerste versie geschreven had, sprak ik met Marina van den Booren, pedagogisch medewerker van VUmc, om van haar te horen hoe kinderen met de dood omgaan. Toen ik thuiskwam werd me opeens duidelijk dat ik het verhaal onbewust geschreven had zoals ik het hele ziekteproces had doorlopen: van de ene behandeling naar de volgende leven en proberen geen voorschot op ellende te nemen. Waantje had ik niet een keer laten huilen. Ze onderging alles, zoals ik het zelf had gedaan. De angst kwam pas later.’  

Moed-machine

Ligthart koos ervoor om het verhaal over Waantje in een heel fantasierijke wereld neer te zetten en verzon nieuwe termen voor alle woorden die met kanker, ziek zijn en het ziekenhuis te maken hebben. Zo krijgt Waantje ‘de knarser’, moet ze naar de ‘witjas’ (dokter) die haar vertelt dat ze een ‘binnenstebuiten’ (operatie) moet ondergaan en krijgt ze ‘kladderadatsj’ (chemo).    

Verbeeldingskracht is volgens de auteur de beste manier om als kind (en ook als volwassene) met het ziek-zijn te kunnen omgaan. ‘Voor mij tenminste wel. Van tevoren zeiden heel veel mensen tegen me dat chemo vergif was. Maar dat gif ging mij wel redden. Ik nam me voor het te verwelkomen. Net te doen alsof het limonade was. Toch een fijner gevoel dan denken dat het gif is. En de bestralingsmachine veranderde in een verjongingsmachine. Ik werd daar erg vrolijk van. Tegen de radiologen zei ik natuurlijk niks. In mijn boek is de bestralingsmachine een moed-machine geworden.’  

Een van de ontroerendste momenten in het boek is het hoofdstuk waarin Waantje haar haar verliest en zij voor het eerst haar kale hoofd ziet. Het is ook het moment dat Ligthart persoonlijk het meeste raakte. ‘Omdat ik dat zelf in mijn eentje heb gedaan. Toen ik de bekende pluk haar in mijn hand hield, ben ik onder de douche gaan staan, helemaal verkrampt. Na een tijdje vroeg ik me af hoe ik dit ‘leuk’ kon maken voor mezelf. Daar moest ik toch om lachen, omdat het zo’n absurde vraag is in die situatie. Maar het werkte wel. Ik ben toen keihard gaan zingen: “Bye bye, baby, bye bye...” De plukken bleven maar komen. Die gooide ik dan met een grote boog in de wastafel. Het hield niet op. Het allerergste moment was de confrontatie met de spiegel. Ik had mezelf van tevoren gewaarschuwd dat ik niet moest schrikken. Ik schrok me dood. Ik huilde niet. Zette een muts op en ging tv kijken. Zomergasten. Wouter Bos. Ook niet echt opwekkend, haha.’  

Een simpele leefregel  

In het verhaal is er niet alleen aandacht voor Waantje die ernstig ziek wordt, maar ook voor de leuke en minder leuke gebeurtenissen in het leven van de andere bewoners van de horizon. Ligthart vond het belangrijk om erop te wijzen dat het verschrikkelijk is als iemand ernstig ziek is, maar dat het ‘gewone’ leven daarnaast ook doorgaat. Zij merkte tijdens haar ziekte dat mensen in haar omgeving zich schuldig voelden als zij leuke dingen beleefden. ‘Dat heb ik inderdaad bewust gedaan. Toen ik ziek was zeiden sommige vrienden als ze met iets zaten: “Het stelt niets voor vergeleken met wat jij meemaakt.” Maar het is de realiteit dat mensen met problemen rondlopen. Die misschien wel anders lijken als je eenmaal kanker hebt gehad, maar je moet ook oppassen niet zo’n zendeling te worden met: “lach of ik schiet” en “leef in het nu”! Ook al is dat laatste wel waar. Ik heb erg zitten nadenken hoe je mensen zonder de ervaring van ernstige ziekte toch zover kan krijgen dat zaken meer gerelativeerd worden. Pluk de dag is een bekend cliché, maar als je gezond bent dringt dat toch niet zo goed tot je door.’  

‘Ik heb nu een simpele leefregel. Een paar keer per dag check ik of ik een dag heb waar ik ’s avonds met plezier op terug zal kunnen kijken. Zo niet, dan doe ik iets aan mijn gedachten. Want meestal zijn het onze gedachten over de gebeurtenissen in plaats van de gebeurtenissen zelf die het moeilijk maken. Maar het lukt mij ook niet altijd. Het blijft een kwestie van oefenen. En soms heb je gewoon geen zin om te relativeren. En dat is ook prima. Als je zelf maar doorhebt wat je doet.’  

Er is in het nieuwste boek van Ligthart uiteraard veel aandacht voor de ziekte kanker, maar er zijn meerdere verhaallijnen waardoor ook thema’s als vriendschap, geloof in jezelf en zelfacceptatie aan bod komen. Toch was het geen bewuste keuze van de auteur om andere levenslessen in dit verhaal op te nemen. ‘Eigenlijk is dat zo ontstaan. Op een gegeven moment vroeg ik me zelfs af of het niet een beetje te veel was. Maar ik breng het – hopelijk – niet moralistisch. Dus vond ik het juist wel goed en heb ik het zo gelaten.’  

Lees verder op pagina 2