Bart Gielen: Ik lees dus ik ben

Het is woensdagavond, bijna half negen in de avond. De zaallichten zijn gedimd, de spots staan aan. Op het podium van dit kleine maar zeer intieme theater, zijn de twee groene futuristische jarenzeventig stoelen nog onbezet. Ernaast brandt een digitaal haardvuur. Het publiek stroomt binnen. Een muziektrio met gitaar, contrabas en cajon speelt ondertussen ragtime deuntjes. Terwijl buiten de straten blank staan, is de sfeer binnen gemoedelijk, ja, zelfs huiskamer-achtig gezellig. Drankjes in de zaal zijn toegestaan. Het geheel heeft iets weg van een saloon. Nee, toch meer van een literaire salon. Want als plotseling de openingsmuziek verstompt, kondigt een stem mij aan: ‘…en hier is de man voor wie geen boek te dik is…. Bart Gielen.’

Yeah, het is weer zover; ik mag weer beginnen! Wat anderhalf jaar geleden begon als een brainstormsessie met Paul Haenen en zijn partner Dammie van Geest, is inmiddels gegroeid tot dé literaire talkshow in Het Betty Asfalt Complex: Barts BoekenClub (BBC). Of je het boek nu wel of niet gelezen hebt; BBC is boeiend, laagdrempelig en informeel. Het is juist ook voor iedereen die niet van literaire voorstellingen houdt. In tegenstelling tot het vorige seizoen, is er nu nog meer variété en entertainment-op-niveau; live muziek, voordrachten en natuurlijk de Hebban Proza Pitch, waarin onbekend literair talent zijn of haar boek bij mij kan promoten. Afgelopen woensdagavond 7 oktober vond de aftrap plaats, met als openingsgasten Inge Schilperoord en Jaap Cohen. Muziektrio En Vrac verzorgde de muzikale omlijsting. Ik had me geen betere openingsavond kunnen wensen.

Als er namelijk één roman is die mij afgelopen maanden ontzettend heeft geraakt, dan is het wel het romandebuut Muidhond van (schrijfster en forensisch psycholoog) Inge Schilperoord. Een zeer korte samenvatting: Het verhaal gaat over Jonathan die bij gebrek aan bewijs wordt vrijgesproken van tbs en weer terugkeert naar zijn moeder met het vaste voornemen een ander en beter mens te worden. Op meesterlijke wijze, zonder een moreel oordeel te vellen, beschrijft Schilperoord de worsteling van iemand met pedoseksuele gevoelens. Bij het lezen kreeg ik zowaar medelijden met Jonathan. Ik zat in zijn hoofd en voelde een afschuwelijke machteloosheid en eenzaamheid. Empathie met een pedoseksueel; kan dat? Ja, en hoe! Muidhond sloeg in als een bom en is literatuur in optimaforma. Tijdens de Uitmarkt had ik al de eer Inge Schilperoord te mogen interviewen. Aangezien dit gesprek, hoewel interessant, veel te kort was, besloot ik haar opnieuw uit te nodigen voor BBC. Het werd een openhartig, persoonlijk en interactief gesprek (met ook vragen vanuit het publiek) over het wel een wee als beginnend schrijfster en natuurlijk over het besef dat we uiteindelijk allemaal toch op onszelf zijn aangewezen. En terwijl Inge voorlas uit Muidhond, zwom deze vis (een muidhond, oftewel zeelt, behoort namelijk tot karperachtigen) over het projectiescherm. Het was een beklemmend zen-moment.

Om het publiek toch niet helemaal met een timide gevoel de pauze in te sturen, vertolkten Bas Maree (gitaar), Minze Koopman (cajon) en Gijs Baas (contrabas) op prachtige wijze het nummer ‘Dat wij verschillen van elkaar’. Dit lied, door Wim Sonneveld in 1972 gezongen, gaat over de liefde tussen een oudere man en jonge jongen.

Ik lees dus ik ben. Maar wie bepaalt eigenlijk wie ik ben? Ben ik dat zelf, of zijn het de mensen om me heen die mij een stempel opdrukken? En wat als je eigen afkomst opeens een taboe is? Deze vragen kwamen aan bod in het tweede gedeelte van BBC. Tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerden honderden Portugese-Joden in Nederland op allerlei manieren aan te tonen dat zij niet tot het Joodse, maar tot het mediterrane ‘ras’ behoorden. Met historicus Jaap Cohen sprak ik over dit verbijsterende en waargebeurde verhaal, naar aanleiding van zijn boek/proefschrift De onontkoombare afkomst van Eli d’Oliveira. Een Portugees-Joodse familiegeschiedenis. Jaap Cohen onderzocht deze ‘Aktie Portugesia’ aan de hand van de Portugees-Joodse schrijver, stenograaf en psycholoog Eli d’Oliveira, die met zijn uitgebreide stamboom vrijstelling van deportatie naar de concentratiekampen probeerde te verkrijgen. Een familiegeschiedenis werd zo een kwestie van leven of dood. Tijdens het gesprek met Jaap Cohen werd dus pijnlijk duidelijk dat het uiteindelijk de buitenwereld is bepaalt die wie je bent… of je wilt of niet.

Nu ik hier zo zit achter mijn laptop en aan de hand van dit verhaal terugblik op deze bijzondere openingsavond van BBC, verheug ik me nu al enorm op de eerstvolgende editie op woensdagavond 21 oktober. Ik ontvang dan Jamal Ouariachi, ‘de Max Havelaar van zijn tijd’ om te praten over zijn nieuwste roman Een honger. Verder vindt er de feestelijke boekpresentatie plaats van de nieuwste editie van Nederland van alle tijden. De vaderlandse geschiedenis in jaartallen geschreven door Bas Blokker, Hendrik Spiering en Gijsbert van Es, gevolgd door een geschiedenisquiz met mooie prijzen. En last but not least: de allereerste Hebban Proza Pitch. Ik ben reuze benieuwd, sterker nog: ik kan niet wachten!

Voor meer informatie: check de Facebookpagina van Barts Boekenclub en voor kaartjes www.bettyasfaltcomplex.nl  

Wees gegroet,
Bart