Damn Queer: een groeiend alfabet in de literatuur
Marischka Verbeek (1966) is boekverkoper, programmamaker, presentator, trainer/coach en publicist. Na haar studie Literatuurwetenschap en Vrouwenstudies begon ze in 1991 als vrijwilliger bij het collectief van (toen nog) vrouwenboekwinkel Savannah Bay in Utrecht. Sinds 1997 is ze eigenaar van deze onafhankelijke boekwinkel, tegenwoordig gespecialiseerd in literatuur, gender, LHBTQ+ en postcolonial studies. In Savannah Bay organiseert ze talloze activiteiten en evenementen.
Foto © Armando Ello
Damn Queer
‘He was the most beautiful boy I had ever seen in my life. But he really looked like a girl. She was the most beautiful boy I’d ever seen in my life.’ ― Ali Smith, Girl Meets Boy
Bij Savannah Bay zijn we sinds mei volledig in de ban van de erotische verhalenbundel Damn Horny. Samenstellers Nydia van Voorthuizen en Marie-Lotte Hagen van podcast Damn Honey verkozen Savannah Bay in de Boekenweek voor een pre-order actie en dat hebben we geweten. Luttele minuten na de start op Instagram bezweek onze webshop, honderden exemplaren vlogen in enkele dagen over onze digitale toonbank en bij de signeersessies op onze stoep kwamen de fans in bosjes opdraven. We waren compleet overweldigd, wát een enorm succes. Ook nu nog, maanden later, staat het boek met stip op nummer 1 bij ons.
Is Damn Horny een regenboogboek? In de Regenboog Top 100 eindigde het boek in de achterhoede, op nummer 84. In de top 10 en de Regenboog Tiplijst kwam het boek niet voor. ‘Een ode aan wat seks voor niet-cismannen allemaal is en kan zijn’, zo zegt de achterflap, en ‘queer as fuck’. En zo waren/zijn ook de klanten die dit boek kochten: man, vrouw, geen van beiden, allebei, van alle markten thuis qua seksualiteit, kortom: queer as fuck. Té queer wellicht voor deze verkiezing?
'Jarenlang was het regenboogspectrum lekker overzichtelijk: een kort rijtje letters voor even zo weinig identiteiten'
Jarenlang was het regenboogspectrum lekker overzichtelijk: een kort rijtje letters voor even zo weinig identiteiten. Ik heb de tijd nog meegemaakt dat we hard moesten strijden om zelfs de letter L te laten verschijnen naast de H, want dat was tot voor kort nog niet eens zo vanzelfsprekend. Inmiddels zijn we heel wat letters verder; het alfabetrijtje groeit, en dat zie je weerspiegeld in de literatuur, zoals de Hebban Regenboog Top 100 en Regenboog Tiplijst.
Ook in onze winkel – van oudsher gespecialiseerd in homo/lesbische literatuur - zag je tot voor kort deze overzichtelijkheid terug. Decennialang hadden we twee grote kasten, discreet achterin, waarin alles netjes gescheiden was gesorteerd. Tegenwoordig ziet de indeling er - op verzoek van de klanten - heel anders uit: geen aparte afdelingen meer, maar kasten vol met boeken over LHBTIQ, over erotiek, over non-binaire en trans-identiteiten, over queers van kleur. Soms tot verwarring van sommige oudgedienden (‘waar zijn jullie homoboeken gebleven?’), maar de jongere garde - zowel klanten als vrijwilligers - vindt het heerlijk. Zij noemen zich immers allang niet meer homo of lesbisch. Ze zijn queer en genderdivers, en in veel gevallen non-binair of genderfluïde. Niet alleen qua seksualiteit willen ze niet meer in een hokje, evenmin qua gender.
Bij veel schrijvers zie je dezelfde trend. Veel hedendaagse schrijvers willen niet als een ‘doelgroep’-auteur aangeduid worden. Seksuele voorkeur en genderidentiteit lopen door elkaar heen, veranderen, worden vloeibaar; dat zie je terug in de hedendaagse literatuur, zeker de boeken die bij ons zo populair zijn.
'Verwelkomt de literatuur langzaamaan meer queer en fluïde identiteiten, daarbuiten is het niet zo’n feest.'
Verwelkomt de literatuur langzaamaan meer queer en fluïde identiteiten, daarbuiten is het niet zo’n feest. Wanneer je niet in een hokje past of wilt passen voelen anderen zich vaak bedreigd en tot geweld uitgedaagd, zoals de veelbesproken mishandeling van Frederique onlangs bewees. Maar juist door die agressie en onveiligheid in de buitenwereld jegens iedereen die niet in het plaatje past, zijn boeken een belangrijk toevluchtsoord.
Het lezen van fictie en ervaringsverhalen kan sterk bijdragen aan het vormgeven van je eigen identiteit. Jezelf kunnen herkennen in een verhaal of een personage kan je leven beslissend veranderen, vaak hoor je queer en genderdiverse mensen jaren later nog met liefde over hun ‘coming-out-boek' vertellen; het verhaal waardoor het kwartje viel omtrent hun eigen zelf.
Literatuur biedt ook vensters op een wereld die niet de jouwe is; door te lezen over en mee te leven met mensen die heel anders zijn dan jij of wat je kent, leer je andere levens en achtergronden kennen van binnenuit, een ervaring zoals weinig andere kunst kan bieden. En misschien schrik je dan wat minder als je in real life (op straat bijvoorbeeld) iemand ziet die je niet direct kunt plaatsen.
Uiteindelijk zijn de letters van het alfabet er niet om mensen in hokjes in te delen, maar om nieuwe woorden te vormen, om alle mogelijke verhalen mee te schrijven, voorbij de beperkingen van eigen ervaringen, begrenzingen, definities en top zoveels.
‘The proper word for me, Robin Goodman said, is me.’ ― Ali Smith, Girl Meets Boy
Een PS van Marischka bij De Regenboog Top 100
Opvallend is dat in de uiteindelijke Regenboog top 100, en zeker in de top 10, de diversiteit nogal ver te zoeken is. De witte cismannelijke blik die Damn Horny wil bestrijden is hier dominant als altijd, maar dan in homovorm. Vrouwen, mensen van kleur en genderfluïde mensen zijn in de verkozen boeken zwaar ondervertegenwoordigd. Dat heeft wellicht te maken met de evenmin erg diverse achterban van de Gaykrant, de samenwerkingspartner voor deze actie. Helaas is de huidige selectie niet erg representatief voor wat er tegenwoordig verschijnt en bij andere lezersgroepen (onze klantenkring bijvoorbeeld) populair is. Hopelijk vormt dit initiatief een opmaat naar een nog kleurrijker beeld!
Meer queer leestips van Savannah Bay
We tippen hier graag enkele voorbeelden van genderfluide, non-binaire, niet-in-hokje-of-letter-te-stoppen, queer as fuck klassiekers en new kids on the block. Laat deze en nog vele anderen (want er zijn er nog veel meer) je inspireren tot een duik in een vreemde, herkenbare wereld.
Klassiekers
Erotica
Nieuwe stemmen
