Tussen de regels door: Corine Hartman

Voor Het kwaad in ons liet je je deels inspireren door een waargebeurde zaak die Nederland enkele dagen in de greep hield; Antonio Marcos van der P. en Enise Merve B. die enkele gewelddadige overvallen pleegden en op de vlucht sloegen. Zij werden door misdaadjournalisten al snel betiteld als de Nederlandse ‘Bonnie en Clyde’. Wat intrigeerde je aan deze zaak?

'Het kwaad in ons heeft als basis de wetenschap dat adoptiekinderen een groter risico lopen om crimineel gedrag te gaan vertonen. Emeritus-hoogleraar René Hoksbergen kwam tot die conclusie, hij houdt zich al sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw bezig met onderzoek naar adoptiekinderen en zag het allemaal langskomen: hechtingsproblemen, gedragsproblemen, agressie en vluchtgedrag. Het onderwerp boeit mij des te meer omdat ik zelf adoptiekind ben. Ik heb het aardig gered en groeide op in een stabiel pleeggezin, maar ik heb wel last gehad van hechtingsangst door het ontbreken van een solide fundering, en de dreiging van ontsporen is er wel geweest, zo rond mijn twintigste.'

In 2009 bracht je de thriller In vreemde handen uit waar je voor het eerst over het thema ‘adoptie’ schreef, daarover zei je het volgende:

Na de voltooiing van een boek voel ik echter niet meer de behoefte nog uitvoerig te praten over de thema’s die ik in het boek heb aangesneden. Het adoptiethema heb ik in mijn boek naar beste kunnen neergezet, daarna ben ik er klaar mee en is het onderwerp voor mij afgehandeld.   

Waarom keerde je toch weer terug naar dit thema, ondanks dat je in Het kwaad in ons voor een heel andere invalshoek koos? Is dit boek hiermee toch persoonlijker geworden dan je in eerste instantie voor ogen had?

'Met anderen in het openbaar praten over mijn boeken, doe ik wel makkelijker dan tien jaar geleden. Ik ben mij bewust van de noodzaak ervan, maar ik ben geen schrijver geworden om zelf in de schijnwerpers te staan. Ik gun liever het boek die eer. Dat staat los van de behoefte om over een onderwerp als adoptie te schrijven, juist omdat het zo dichtbij me staat. Het is ook een plausibele basis voor een verstoorde ouder-kindrelatie, iets waar veel van mijn verhalen over gaan. Het kwaad in ons is niet persoonlijker geworden dan ik voor ogen had, nee, ik weet van tevoren vrij goed hoe ik een thema in een verhaal wil verwerken.' 

De personages in dit boek hebben allemaal demonen waardoor ze gedwongen worden te balanceren op het randje van de afgrond. In navolging op Capelle aan den IJssel (Een vlaag van waanzin) en Bronkhorst (Sluipend gif), is de setting dit keer Hattem aan den IJssel; een Hanzestad die al eeuwen de inspiratie vormt voor kunstschilders. Ondanks het idyllische beeld hebben stille wateren ook hier diepe gronden. Wanneer wist je dat Hattem de plek werd voor Het kwaad in ons?

'Rondtoerend langs de IJssel op een zonnige voorjaarsmiddag in 2017, belandde ik in Hattem en dat ademde precies de goede sfeer. Pittoresk, gevulde terrasjes en aardige winkeltjes. Grote kerk op het plein. Daarna, buiten het centrum, vond ik het statige huis waar ik het gezin Steenbeeck in zag wonen. Ik werd nieuwsgierig naar het leven achter de glanzende vitrage, of ze zich hadden aangesloten bij een van de kerkgemeenschappen, of ze wel eens op zo’n terrasje zaten. De scènes gingen zich in mijn gedachten afspelen: wat de Steenbeeckjes zoal deden, en vooral: hoe de kinderen zo konden ontsporen. In Hattem kwam het gezin tot leven.' 

Een aflevering van Kijken in de ziel leerde me dat psychiaters het erover eens zijn dat het met een beschadigd kind meestal niet meer goed komt. Dus dáárom lukt het me niet om happy endings te schrijven! Het past niet bij mijn personages. 
(VN Detective & Thrillergids, 2015)  
Past het niet bij de personages of past het niet bij Corine Hartman? Na het lezen van je boeken bekruipt er toch een gevoel dat je een scherp oog voor de impact van een fatale daad hebt.

'Leuke vraag, maar op het moment van schrijven bén ik natuurlijk mijn personage(s). Ik vraag me af of het me ooit nog eens zal lukken, een happy end. Dat wil niet zeggen dat het allemaal een duistere, sombere bedoening is, hoor, ik meng er toch ook graag wat (zwarte) humor in. En geluk. Dat zit in mijn ogen in kleine dingen, bij Het kwaad in ons bijvoorbeeld in Daniels passie voor Jimi Hendrix en Simone’s liefde voor haar patisserie. En het verhaal heeft geen happy end, maar naast de tragedie klinkt er toch ook een ander geluid in door voor de lezer: geef nooit op. Niets is zwart of wit, niemand is alleen maar slecht of goed; die gelaagdheid hoort ook in een goed verhaal.' 

Een waargebeurde zaak als basis, in combinatie met thema’s die ons allemaal aangaan, vind ik nog steeds een fascinerend gegeven dus ik denk dat ik deze ingeslagen weg nog wel een tijdje ga volgen. Aan de andere kant, je weet het maar nooit met mij.
(Hebban, 2017)
Door te schrijven over een thema dat iedereen aangaat en personages te creëren die bij wijze van spreken een familielid of buurtgenoot zouden kunnen zijn, betreed je een belevingswereld die door veel lezers gedeeld wordt. Is je nooit het gevoel overvallen dat een verhaal te dichtbij komt?

'Niet alleen een gevoel. Ik herinner me twee dames tijdens een signeersessie in Velp, die de vermoorde vrouw van de Gelredome-directeur hadden gekend, en me aanklampten omdat ik haar zo goed had neergezet in Een vlaag van waanzin. Ze wisten zo een aantal overeenkomsten op te noemen. Daar kreeg ik wel kippenvel van, want ik kende het slachtoffer helemaal niet. En met een onderwerp als adoptie, als ik daarover schrijf komt het niet dichtbij, dat ís gewoon dichtbij. Maar geen reden om het te schuwen, mits ik stukken die daarover gaan later maar wel van meer afstand kan beoordelen. En anders doet de uitgever dat wel.'

Misschien is het mijn fascinatie voor de dood. En de vraag: wat doe je met je leven als je weet dat de dood nabij is? Wat heeft dat spanningsveld voor invloed op een mens? Die fascinatie zat er van kinds af aan in.
(Margriet, 2012)
De lezer ontkomt er niet aan in jouw boeken; de dood komt vaak als een ongenode gast langs bij de personages in het verhaal. Met ieder boek dat je hebt geschreven, heeft de dood een andere betekenis. Maar hoe kijkt Corine Hartman, als mens, naar de dood?

'De dood is een fascinerend gegeven, ik kan me eigenlijk niet voorstellen dat er iemand op deze aardbol rondloopt voor wie dat níet geldt. Het is toch een uitermate sinister maar ook bizar gegeven, dat je er op enig moment niet meer bent? Ik ben wel eens jaloers op mensen met een rotsvast vertrouwen in een hiernamaals. Helaas heb ik dat niet. Hoewel ik soms stiekem toch hoop op ‘iets’. Het zou wel kúnnen, zelfs atheïsten geloven in iets, namelijk dat er niets is. Moeilijke materie. En dat maakt het onderwerp nou juist zo boeiend!'

Ik heb verder geleerd dat schrijven geen inspiratie is. Je moet er gewoon voor gaan zitten. Toen ik met Schone kunsten bezig was, waren er natuurlijk wel dagen dat het niet ging. Maar dan bleef ik toch werken. Dan ging ik de vorige hoofdstukken verbeteren.
(Crimezone, 2007)
Hoe kijk je terug op deze uitspraak nu je inmiddels al ruim tien jaar schrijverschap mag vieren? Wat betekent schrijven voor jou in het leven?

'Er zijn nog steeds dagen dat het niet gaat en dat zal ook wel nooit anders worden, schat ik. Het hoort er gewoon bij, is onderdeel van het schrijfproces. Dertien jaar geleden begon ik met mijn manuscript, dat later Schone kunsten zou worden… waar blijft de tijd! Maar, over de betekenis van schrijven in mijn leven: ik geloof dat ik nu zonder enige terughoudendheid kan zeggen dat schrijven en leven voor mij zo’n beetje hetzelfde is.'

Uitknippen doe ik al jaren. Ik heb mappen vol met knipsels van gebeurtenissen die mij intrigeren.
(De Telegraaf, 2016)
Bij het lezen van jouw boeken straalt er een bepaalde vorm van dedicatie af. Is er ook een moment dat het knopje voor de schrijfmodus wordt uitgezet, of waakt er altijd op de achtergrond het instinct van een schrijfster?

'Ja, ik ben bang dat het instinct er altijd is, daarom beperk ik me graag tot auteurs die weten hoe ze een boeiend plot moeten combineren met invoelbare personages, zodat ik me in een verhaal kan verliezen zonder op technische handigheidjes te letten. Dat lukt me (als ik op eigen terrein blijf) bij verhalen van bijvoorbeeld Herman Koch, Renate Dorrestein en Tommy Wieringa. Die schuwen een moord hier en daar trouwens ook niet. Soms vraag ik me weleens af waarom we in ons land onderscheid maken tussen thrillers en romans.'

De internationale top. De verfilming van de Jessica Haider-serie. Nog een paar nominaties en prijzen. Onhaalbare doelen? Geen idee, maar een mens moet wat te dromen hebben.
(Hebban, 2015)
Met al je uitgaven, zoals de samenwerking met Tomas Ross bij twee thrillers en de publicatie van een verhaal gericht op audio voor Storytel, laat je zien een zeer veelzijdig schrijfster te zijn. Welk doel heb je momenteel voor jezelf bepaald of zijn ze nog hetzelfde als enkele jaren geleden?

'Doelen en plannen genoeg, heerlijk ze te hebben, maar ik neem af en toe ook de tijd om te genieten van wat ik tot dusver heb bereikt. Er zijn intussen wat Gouden Strop nominaties bijgekomen, bijvoorbeeld, en er is weer een stap gezet op internationaal gebied. Als ik mezelf kan blijven ontwikkelen, zal er vast nog wel meer moois op mijn pad komen. Ik zie het wel. Mijn levensgeluk hangt er niet vanaf, dat ligt voor mij in het schrijven. Een droom die uit is gekomen.'

Het kwaad in ons  is onlangs verschenen bij Uitgeverij Cargo. | Auteursfoto in header: Alex Vreeman, verstrekt door Uitgeverij Cargo.