Crossing Border Festival 2019, een verslag
De foto's in de banner zijn gemaakt door Merel en Anne zelf.
Hanna Bervoets: 'It was horrible, I got depressed!'
De avond start met een dubbelinterview door Persis Bekkering. Bij haar aan tafel zitten Hanna Bervoets en Carmen Maria Machado. Bervoets heeft met haar laatste boek Welkom in het rijk der zieken inmiddels zeven romans op haar naam staan, de Amerikaanse Machado debuteerde vorig jaar met de verhalenbundel Haar lichaam en andere feesten en staat daarmee nog aan de start van haar schrijfcarrière. Toch hebben de twee schrijfsters nu al veel met elkaar gemeen. Een interessant gesprek volgt.
De titel Haar lichaam en andere feesten ontstond door de titels van een aantal verhalen uit de bundel te combineren. Toen de bundel ook in andere talen uitgebracht werd, waaronder in het Spaans en in het Nederlands, bleek de titel lastig te vertalen. De dubbele betekenis van het Engelse woord parties gaat bij de vertaling namelijk verloren. Hanna Bervoets ervaart ook een dilemma wat betreft de vertaling van de titel van haar nieuwste boek Welkom in het rijk der zieken. De titel is gebaseerd op een citaat van Susan Sontag. Nu die titel weer naar het Engels vertaald moet worden, is ze in dubio of ze trouw blijft aan het citaat, of dat ze de vertaling dicht bij de Nederlandse titel houdt.
Inhoudelijk lijken beide vrouwen stereotypen in boeken te willen ontwijken, of zelfs te willen ontkrachten. Machado vertelt hoe een mannelijke schrijver, nadat ze kritiek had geleverd dat zijn verhaal seksistisch was, haar ervan beschuldigde dat ze preuts was. Als reactie schreef ze een verhaal vol seksscènes, maar dan goede, niet het stereotype waarin de witte heteroman centraal staat. Lachend voegt ze toe dat het schrijven van deze scenes een fantastische manier is om je personages te leren kennen. Hoe iemand seks heeft, zegt immers veel over die persoon.
Bervoets, die in haar laatste boek schrijft over chronisch ziek zijn, wilde het stereotype dat zieken bijna heilig zijn beslist niet in haar boek. Zijzelf is chronisch ziek, maar, zo zegt ze, dat maakt haar beslist geen engel of perfect persoon. Haar personage Clay kan dan ook behoorlijk zeuren in het boek, soms is hij zelfs een asshole. Het boek gaat daardoor ook vooral over het niet willen accepteren van de situatie.
Bekkering merkt op dat dit boek haar meest persoonlijke boek tot nu toe is. Bervoets ontkracht dat echter meteen, voor haar was Fuzzie veel persoonlijker. Ze schreef dat toen haar hart net was gebroken, maar, voegt ze toe, niemand durfde daarnaar te vragen! Dat is met Welkom in het rijk der zieken wel anders, ook omdat de link met haar persoonlijke leven hier veel duidelijker is. Het is echter ook oppervlakkiger dan bij Fuzzie. Ze vindt het ook helemaal niet interessant om haar persoonlijke verhaal te vertellen, ze wil dat het fictie is. Inmiddels is ze wel klaar met alle aandacht die uitgaat naar haar chronische ziekte, liever heeft ze het over het boek zelf.
Machado, die binnenkort een autobiografisch boek over lesbisch huiselijk geweld zal uitbrengen, staat dus nog wat te wachten. Ook zij vindt alleen het beschrijven van wat gebeurd is saai en daarom weet ze toch autobiografisch materiaal in fictie te veranderen. De inhoud van ontvangen e-mails heeft ze bijvoorbeeld in de vorm van een sprookje geschreven. Het blijft echter autobiografisch, dus kan ze zich in aankomende media-aandacht niet achter het label fictie verschuilen. Dat maakt haar doodsbang. Of Bervoets daarin nog iets kan meegeven? Vraagt Bekkering. Bervoets is er echter kort over:
'It was horrible, I got depressed!'
De remedie blijkt te liggen in het werken aan een nieuw verhaal. Dat kunnen we alleen maar toejuichen, want van deze twee bijzondere vrouwen willen we nog veel meer lezen!
Daisy Johnson: 'I wanted to see how you can destroy and rebuild something important to our culture.'
De zaterdagavond van het Crossing Border Festival wordt meestal gezien als een hoogtepunt. Op 2 november 2019 was dat zeker het geval. Een avond vol literatuur en muziek in een gezellige huiskamersfeer: Crossing Border is inhoudelijk sterk en tegelijk heel toegankelijk voor verschillende soorten publiek.
Zo begon de avond voor mij aan de bar, om te luisteren naar jong talent uit de Das Mag Sampler 2019. Geïnterviewd door auteur en recensent Kees ’t Hart vertelden de jonge schrijvers over het verhaal dat ze in de bundel, met de ondertitel Literair talent anno morgen, publiceerden. Lees meer over deze jonge talenten.
Vervolgens was er – heel gevaarlijk – tijd om bij de boekenstand van De Vries Van Stockum te neuzen tussen alle werken van de aanwezige schrijvers. Hier vonden gedurende de avond ook verschillende signeersessies plaats. Omdat het foyerpodium Oasis dichtbij is dringen de dromerige klanken van de muziek van Billie Marten door tot bij de stapels boeken en besluit ik de laatste paar nummers mee te pikken. Om mijn portemonnee een plezier te doen glipte ik ook even binnen bij het ‘Heartbeat Hotel’ waar Henk van Straten de twee Ierse schrijvers Kevin Barry en Nicole Flattery het hemd van het lijf vroeg over hun land en hun werk.
Crossing Border is een internationaal opgezet festival en dus komen er zowel Nederlandse als anderstalige auteurs. Zo interviewde Lidewijde Paris de drie jonge schrijvers Daisy Johnson (1990), Niña Weijers (1987) en Kevin Breathnach (1987). Op het eerste gezicht lijken de drie auteurs, behalve hun leeftijd, niet heel veel gemeen te hebben. Breathnach, auteur van de (nog niet vertaalde) essaybundel Tunnelvision, vindt leeftijd wel relevant in de literatuur. Millennials hebben volgens hem een kenmerkende subjectiviteit in hun schrijven.
Paris heeft zich duidelijk goed voorbereid en weet het gesprek met de drie auteurs in hele goede banen te leiden. Samen met de auteurs komt ze tot drie thema’s die overkoepelend zijn in hun werk. De eerste is leugens en herinneringen. Johnsons laatste roman Everything Under (Onder het water) speelt met het geheugen en de herinneringen van het hoofdpersonage. Het is een hervertelling van de Oedipusmythe waarin de verteller onbetrouwbaar is. Johnson zegt hier zelf over:
'I wanted to see how you can destroy and rebuild something important to our culture.'
Het kapotmaken van tradities is als tweede rode draad te vinden in het werk van de schrijvers. Ook Weijers is, onder andere in haar nieuwe roman Kamers antikamers, op zoek naar manieren om verhalen op een andere manier dan de ‘traditionele’ lineaire manier te vertellen:
'Traditional, lineair storytelling as we know it, is part of us and our brain, but it is a lie. A story is never as objective as it pretends to be. We need other ways to tell the stories of rapidly changing world we live in nowadays.'
Herinneringen kunnen leugens zijn, omdat ons brein gebeurtenissen later tot een logisch verhaal maakt, maar de manipulatie van chronologie kan verhalen vormgeven én afbreken.
Volgens Paris zijn de drie boeken, ondanks hun ongewone structuren en slimmigheden, nog steeds goed leesbaar en hebben ze een lichtheid en levendigheid die het werk indrukwekkend maakt, het werk is speels. Johnson heeft daar een verklaring voor: 'Genre-grenzen zijn aan het vervagen en dat maakt dat moeilijke boeken ook best leesbaar en leuk mogen zijn.' Zij zet zich af tegen het zogenaamde snobisme waaraan de literatuur ten prooi is gevallen. Weijers sluit zich daarbij aan:
We zijn de mogelijkheden van fictie in de loop der tijd door alle tradities en regels een beetje uit het oog verloren. We hebben de taal, we kunnen ermee doen wat we willen.'
Paris voegt daaraan toe dat men alleen de moed moet hebben om dat te durven. Breathnach denkt dat zijn generatie daar juist de moed voor heeft, omdat via sociale media nu eenmaal veel meer over het zelf en het leven gedeeld wordt en ook daar alles kan. Alles wat we vroeger als waarheid zagen wordt steeds meer fluïde. Alle drie de auteurs spelen bijvoorbeeld ook met gender en seksualiteit: 'Everything is always changing.'
De avond wordt afgesloten met de grote klapper in de bomvolle zaal 'The Raven': Kate Tempest. Zij wordt op het podium onthaald door het publiek als een echte popster. Tempest is er deze zaterdagavond niet voor haar boeken, maar om een spoken word performance neer te zetten. Haar teksten zijn zeer maatschappijkritisch en door de technobeat die erachter zit waant de kijker zich bij het optreden van een bekende rapper. Voor mij niet iets wat ik anderhalf uur volhoud, maar de teksten, net als haar romans, zijn goed en ik laat dan ook een stampvolle zaal achter mij op weg naar huis.
Powered by de Hebban VIP Club
Dit artikel werd mogelijk gemaakt door de bijdragen van de leden van de Hebban VIP Club. De Hebban VIP Club is een exclusieve club voor leden met een roze Hebban-hart die het leuk vinden om Hebban te helpen de beste, fijnste en leukste plek te laten zijn en blijven voor liefhebbers van boeken.
