Dagboek van een sociaal angstige moordbot

Deze maand kwam Artificial Condition van Martha Wells uit, een novelle in de vernieuwende lijn korte romans van Tor.com Publishing. Het is deel twee van The Murderbot Diaries, waarvan nog zeker twee delen volgen (beide dit jaar: Rogue Protocol in augustus en Exit Strategy in oktober) omdat het zo’n populaire serie is. Het eerste deel, All Systems Red, kreeg afgelopen weekend de prestigieuze Nebula Award voor beste novelle van 2017 toegekend. Kortom Murderbot is going places!

In een verre toekomst, waarin de mensheid door wormgattechnologie zich over de sterren heeft verspreid, worden SecUnits ingezet om bedrijven, onderzoekers en opgravingen te beschermen. Een SecUnit is een niet-menselijke cyborg, versterkt met allerlei wapentuig en bepantsering, die verhuurd wordt met ingebouwde loyaliteit aan zijn cliënten. Murderbot is zo’n SecUnit, die tienduizenden uren geleden de governor-module die het onder controle moet houden, gehackt heeft en daarom niet meer gebonden is te doen wat het opgedragen wordt. Maar vanwege een grotendeels uit zijn geheugen gewist trauma waaraan het zijn naam dankt – het weet alleen nog dat er veel doden zijn gevallen in zijn omgeving – en omdat het liever soap series kijkt dan in opstand komt, doet het (meestal) wat zijn opdrachtgevers van het willen. Regelmatig betekent dat veel bloedvergieten, van vijanden, maar ook zo nu en dan van Murderbot zelf. In deel een heeft het nog zijn pantser en reparatiecabine ter beschikking, maar in deel twee moet het zich redden door zich als aangepast mens voor te doen. En dat loopt lang niet altijd als verwacht.

Deze novelles draaien vooral om het briljant uitgewerkte personage Murderbot. Je zit vanaf het allereerste moment diep in het hoofd van deze cyborg, die nooit bedoeld is geweest als een zelfsturend, morele keuzes makend individu en die dat elke paar bladzijden weer beseft. Murderbot is onzeker, sociaal onaangepast en angstig voor interactie met mensen. Het kijkt liever via gehackte beveiligingscamera’s naar mensen met wie het praat, dan door zijn eigen ogen. En met dankbaarheid kan het al helemaal niet omgaan. Ook de communicatie met andere bots, AI’s en cyborgs is moeizaam. Dit is een wezen dat nodig naar de psycholoog moet. En tegelijkertijd is het een supersterke, gepantserde, hackende, in alle wapen- en krijgskunsten getrainde reus zonder morele weerzin tegen het uitoefenen van extreem geweld.

I broke his arm and slammed an elbow into his chin, then swung him into Target Two, who had turned toward me with the knife he had been approaching Maro with. Target Two accidentally (I'm guessing here; maybe they just didn't care for each other) stabbed Target One.

Dat levert zeer uiteenlopende situaties op: van aandoenlijk (Murderbot en een AI-makker kijken samen series en af en toe moet er gepauzeerd worden bij emotionele stukjes) en humoristisch (Murderbot komt in de problemen omdat het nog even die aflevering van zijn favoriete serie wil afkijken) tot tenenkrommend (Murderbot wil heel graag zijn cliënten beschermen, maar een aanraking, laat staan een omhelzing laat het zowat kortsluiten) en van stoer (Murderbot die efficiënt en met complete controle een gevaarlijke situatie oplost) tot gruwelijk (Murderbot die boos wordt of niet anders kan en grote aantallen mensen verfrommelt, kapot schiet of uit elkaar trekt). Het verhaal dat in de twee novelles verteld wordt is interessant, spannend en actierijk, maar niet uitzonderlijk of bijzonder verrassend. Het is de ironische, sarcastische, soms zelfs cynische hoofdpersoon die beide boeken flink boven de middelmatigheid uittilt.

Part of my job as a SecUnit was to give clients advice when they asked for it, as I was theoretically the one with all the information on security. Not that a lot of them had asked for it, or had listened to me. Not that I'm bitter about that, or anything.

Diepe overdenkingen, actie, beschouwingen over het menselijk zijn, humor, interessante sf-ideeën, anxiety-gedachtenkronkels en (extreem) geweld wisselen elkaar in een moordend tempo af. Dat maakt dit een goede serie, die ik ook nog wel voorbij de nu aangekondigde vier delen zie voortrazen. Wel vond ik deel een iets sterker dan deel twee, omdat toen alles nieuw was en dit tweede deel toch wat last heeft van het tussendeelsyndroom. Maar zonder tussendelen geen quadrologie, en ondanks dat is het een gaaf boek, dat weer nieuwe inzichten geeft en een mooie basis biedt voor de rest.

Tor.com brengt sinds een aantal jaren een zeer succesvolle novelle-lijn uit, met daarop sciencefiction-, fantasy- en horrortitels van zeer divers pluimage. Diversiteit staat sowieso hoog in het vaandel van deze uitgeverij. LGBTQ+ thema’s komen in de meeste boeken voor, in meer of mindere mate. In The Murderbot Diaries wordt dat voornamelijk in de zin van anderssoortige geslachten (aangesproken als ‘te’ in plaats van ‘he/ she’ en ‘ter’ inplaats van ‘him/ her’) en de geslachtsloze hoofdpersoon.

I didn't have any parts related to sex and I liked it that way. I had seen humans have sex on the entertainment feed and on my contracts, when I had been required to record everything the clients said and did.
No thank you, no. No.

Het succes van deze lijn blijkt wel uit het feit dat Tor.com de shortlists in de novelledivisie van de Nebula en Hugo Awards de afgelopen jaren domineert en vaak wint. Ze brengen zoveel interessante korte romans uit dat het wel een trend lijkt. Maar is het dat ook? Buiten Tor.com is het nog steeds vrij ongebruikelijk om verhalen van minder dan 250 pagina’s in boekvorm uit te brengen. Ik zou het wel mooi vinden als dat meer navolging zou krijgen, ook in Nederland. Want de korte, compacte vorm is een erg interessant medium, waarin een auteur meer kan dan in een kort verhaal (traditioneel tot 7.500 woorden) of novelette (tot rond de 18.000 woorden), maar niet de volledige uitwerking en spanningsboog van een roman (vanaf 40.000 woorden) hoeft te volbrengen. Bij Tor.com wordt dan weer regelmatig gekozen voor novelle-series, zoals The Murderbot Diaries, The Tensorate-serie van Jy Yang (zie Debbies crewreview over The Black Tides of Heaven) en de Voidwitch-saga van Corey White. Hadden ze daar dan niet net zo goed een roman van kunnen maken? Toch niet, want de verschillende delen staan als verhaal op zichzelf, hebben een duidelijk begin, midden en eind en hebben elk een eigen sfeer en bijkomende thematiek. Wel zou het voor de hand liggen dat bijvoorbeeld de vier Murderbot-novelles op een gegeven moment gebundeld (en in het Nederlands vertaald?) uitgegeven zouden worden.

All Systems Red en Artificial Condition zijn stevige aanraders voor sciencefictionliefhebbers en ik denk dat ook lezers van technothrillers hier van kunnen genieten. Ik kijk nu al uit naar de volgende twee delen.

Artificial Condition van Martha Wells verscheen op 8 mei 2018 bij Tor.com en is (nog) niet vertaald.

Lees een fragment van All Systems Red om erin te komen.

Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.