De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 16. Dood van een soldaat

Ze had zelf nooit verwacht dat ze begin juni 2005 de Gouden Strop zou winnen met haar roman Dood van een soldaat. En ook voor haar uitgeverij Manteau kwam de prijs voor debutante Johanna Spaey als een volslagen verrassing: de thriller die bekroond werd met de prijs voor het beste Nederlandstalige spannende boek, was daags na de uitreiking nauwelijks verkrijgbaar. 

Dat de Vlaamse schrijfster, de eerste vrouwelijke auteur die de Strop kreeg, het allemaal niet aan zag komen, viel haar niet aan te rekenen. Van de vijf genomineerde thrillers voor de Strop was haar roman niet het spannendst. Wat dat aangaat was Cop vs Killer van Simon de Waal wellicht een betere keuze van de jury geweest. Maar Dood van een soldaat was wel het mooist geschreven.

Spaey (1966) studeerde in haar geboortestad Leuven en in Leiden assyriologie, de wetenschap over het oude Nabije Oosten. Na haar studie ontdekte ze dat er geen droog brood mee te verdienen was: een mede-assyrioloog werd uit arren moede zelfs manager van een hamburgerrestaurant.

Gelukkig koos de in Wezemaal opgegroeide Spaey voor de journalistiek. Ze woont tegenwoordig in Leuven en werkt als freelance eindredacteur, boekenrecensent, copywriter en journalist. De media die haar inhuren als mogen zich gelukkig prijzen met een medewerker die zo'n voortreffelijk taalgevoel bezit. Dood van een soldaat mag dan gaan over de meer dan dramatische naweeën van de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen: het lezen is een feest.

Het boek speelt zich af in een Vlaams dorp in 1919. Op een hete augustusdag wordt een oorlogsveteraan met ingeslagen schedel gevonden. Niemand lijkt om hem te treuren, het slachtoffer was immers een vrouwengek, vechtjas en laffe soldaat. Een reeks afrekeningen zet de dorpsgemeenschap vervolgens wel op zijn kop. De vrijgevochten dorpsarts Sara Sondervorst doet een poging om de moordenaar te vinden. Dat valt niet mee, ook al omdat ze zelf een belast verleden met zich meezeult. En ondertussen moet ze ook in het reine zien te komen met haar ex-geliefde, de officier Alexander die zonder benen en met één arm uit de Grote Oorlog terugkomt.

De moeizame relatie tussen Sara en Alexander voert de boventoon in het verhaal, het misdaadelement is van ondergeschikt belang. Spaey verklaarde later in een interview dat ze begon te schrijven vanuit de gedachte 'we zien wel waar we uitkomen'. 'Ik ben geen schrijver die alles van tevoren bepaalt en hoofdstuk voor hoofdstuk uitdenkt. Het lijkt mij beter dat personages zelf een deel van het verhaal invullen.' Dat is soms te merken als het verhaal hier en daar de rode draad laat vallen om uiteindelijk in een doodlopende steeg te eindigen.

Volgens voorzitter Sonja Barend van de Strop-jury betreft had Dood van een soldaat naar elke literaire prijs een gooi kunnen doen. Spaey zou er  zeker geen gek figuur mee slaan. Wat een mooie zinnen vloeien er uit haar pen: 'De appelen roken zwaar en plukklaar' en 'Ze was een vrouw met een gat waarin ooit liefde had gezeten'. By the way, niet alleen de Gouden Strop-jury herkende de kwaliteit van Spaeys boek, ook de jury van de Hercule Poirotprijs 2005 vond haar roman de beste.

Bekijk hier de canon tot nu toe