De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 19. Wondermans eindspel

Een jaar of zeven geleden werd Willem Asman (1959) de vraag gesteld waaraan men - de naam op de cover niet meegerekend - een boek van zijn hand zou kunnen herkennen. 'Aan het gebruik van de conventies en clichés van het genre, maar dan net even anders dan je verwacht', was zijn antwoord. 'En aan het feit dat mijn boeken een co-productie zijn: ik realiseer me steeds beter dat ik enige inspanning van de lezer vraag.'

'De eerste versies van een nieuw boek zijn voor mij en niemand anders', voegde hij eraan toe. 'In die fase mag ik alles – ik rotzooi maar wat an, in de geest van Karel Appel. Tijdens het herschrijven betaal ik de tol voor die grenzeloosheid. Dan wordt schrijven voor mij duwen, breken, vechten, letterlijk – een voortdurende strijd tussen mezelf meer of juist minder serieus nemen.'

Asman heeft al jaren niet om de aandacht en de moeite van de lezer gevraagd. Het is bijna zes jaar geleden dat zijn laatste boek, Koninginnedag (over de aanslag van Karst T. op de koninklijke familie), verscheen. We weten dat hij aan Boek V werkt, want in 2012 werd bekend dat hij - als een van de eerste thrillerauteurs - een beurs van het Letterenfonds heeft gekregen voor het schrijven van een spannend boek. Over Boek V is nog helemaal niets bekend, de liefhebber van Asmans werk zal geduld moeten betrachten en hopen dat een financiële tegemoetkoming niet verlammend werkt.

Wie nog nooit iets van de oud-voorzitter van het Genootschap van Nederlands Misdaadauteurs heeft gelezen, verwijzen we graag naar Wondermans eindspel, zijn derde en tot dusver beste boek. Het verscheen in 2009, ongeveer tegelijk met de verschijning van een Afrikaanse militieleider voor het Internationaal Strafhof in Den Haag. Willem Asman had zich geen beter moment kunnen wensen voor de lancering van zijn thriller Wondermans eindspel. Terwijl de Congolese militieleider Lubanga terechtstond voor het ronselen van kindsoldaten, konden we in Asmans boek lezen over de verwoede pogingen van een speciale VN-Afgezant die strijdende partijen in een Afrikaans land aan de onderhandelingstafel probeert te krijgen.

Die Speciaal Afgezant van VN-secretaris-generaal Kofi Annan is de Nederlander Jaap Vos. Hij is een onderhandelaar pur sang, een vergadertijger die handelt volgens de Sherlock Holmes-doctrine: willen de leiders niet praten, dan stap je af op de plaatsvervanger of steeds verder 'naar beneden', totdat je iemand aan tafel hebt. Dan volgt de rest vanzelf.

Jaap Vos beleefde zijn 'finest hour' vijftien jaar eerder toen hij in datzelfde Afrikaanse land met de Mount Oyo Peace Agreements vrede wist te bewerkstelligen. Vos, die in woord en gebaar enorm doet denken aan Jan Pronk, kreeg hiermee de bijnaam Wonderman.

Nu is Wonderman terug, want het Afrikaanse land is in een hel veranderd. Opnieuw zijn miljoenen op drift en honderdduizenden vermoord. VN-troepen staan op het punt het land te verlaten. Vos, immer getooid met een kibboetspetje wanneer de omstandigheden even geen helm voorschrijven, moet binnen zeven dagen president Alexandre en rebellenleider Lomo aan tafel zien te krijgen. Er is een complicerende factor: de vorige Speciaal Afgezant, de Scandinavische, langbenige Ingeborg Johansson is spoorloos verdwenen en dan is er ook nog de haatzaaiende Le Philosophe die doorlopend zijn giftige toespraakjes de ether in slingert. Vos weet zich gesteund door onder anderen tolk Bruce en zijn Israëlische lijfwacht Barad.

Vos' opdracht levert schrijnende taferelen op. Zo wacht hij tevergeefs, met een kanariegeel SEE BUY FLY-tasje tussen zijn benen, op een audiëntie bij de president. En bij het zien van een bomgordel denkt Vos in eerste instantie aan het muntwisselapparaat dat de treinconducteur destijds droeg. En dan zijn er die dronken, eeuwig cynische journalisten in de hotelbar, die Vos proberen wijs te maken dat niemand die Afrikaanse toestanden nog iets interesseert.

Asman vertelt het verhaal rechttoe rechtaan in chronologische volgorde en slaat geen wonderlijke zijpaden in die de lezer alleen maar kunnen verwarren. Iedere scène stuwt het verhaal in razende vaart voort. Wondermans eindspel is een geëngageerde, intelligente politieke thriller, geschreven door een auteur die het wel kan schelen wat er in Afrika gebeurt. Vol intrigerende karakters en krachtige dialogen, zoals deze tussen Vos en zijn lijfwacht Barad, waarin de Afgezant zegt: 'Joden geloven niet in de Verlosser, is dat het geheim?' Waarop Barad antwoordt: 'Aan de andere kant: ook niet in Judas.'

Bekijk hier de canon tot nu toe