De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 21. Tweestrijd

Zondag 25 oktober ontving René Appel in het Stadstheater in Zoetermeer De Gouden Vleermuis. Het was een qua uitvoering wat bouwvallige trofee, maar de gedachte erachter was sympathiek en zeker op zijn plaats. Het Nederlands Thrillerfestival wilde hiermee het belang van Appels bijdrage aan de Nederlandse misdaadliteratuur onderstrepen. De schrijver toonde zich verguld met de onderscheiding. 'Een oeuvreprijs', smulde hij. 'Volgens mij weten de meeste Nederlanders niet hoe zij bij het Nationaal Dictee het woord oeuvre op papier moeten krijgen. Maar ik vind het een lekker woord om uit te spreken: Euffruh! Heerlijk!'

Hij grapte er wat omheen, maar de oeuvreprijs kon niet bij een betere auteur terechtkomen dan bij Appel. Een kleine dertig misdaadromans heeft hij inmiddels op zijn naam staan. Met twee daarvan, Derde persoon en Zinloos geweld, won hij de Gouden Strop. Daarnaast was Appel een tiental keren genomineerd voor deze prijs.

Tot zijn oeuvre behoort ook de fraaie thriller Tweestrijd uit 1998. De schrijver vond de inspiratie hiervoor in een uitzending van de talkshow De Ronde van Witteman. Daarin was loyaliteit het thema, vertelde Appel destijds aan VARA TV Magazine. 'Paul Witteman interviewde een jonge vrouw. Ze vertelde odat ze er op een gegeven moment achter kwam dat de man met wie ze samenwoonde, een moord had gepleegd. Wat te doen? Naar de politie gaan? Maar stel dat hij niet veroordeeld werd, wat gebeurde er dan? Moest ze haar mond houden, maar kon ze dan wel met hem blijven samenwonen? Kortom, een dilemma van de eerste orde, dat ik heb gebruikt als uitgangspunt voor mijn thriller Tweestrijd. Bij wijze van grapje heet de moordenaal Witteman. Geen Paul, maar Roy.

Een paar maanden voor publicatie van Tweestrijd publiceerde Appel in het tijdschrift Onze Taal, het maandblad van het gelijknamige genootschap, een artikel, waarin hij probeerde te verklaren waarom spannende verhalen nu eigenlijk zo spannend zijn. Dat was deze thrillerauteurop, wel toevertrouwd. In een uiterst leesbaar artikel liet Appel een helder licht schijnen over fenomenen als puzzeldetectives, prospectieve spanning en 'cliffhangers'. In de thriller Tweestrijd hanteerde Appel een truc die hij eveneens in Onze Taal behandelde: het Jan Klaassen-syndroom. Zoals kinderen voor de poppenkast zien dat een nog onwetende Jan Klaassen met een knuppel wordt belaagd, zo is de lezer van de thriller al op de hoogte van iets wat de romanfiguur nog niet weet.

De twintiger Manon is in Tweestrijd de onwetende. Haar vader is een hartstochtelijk slager; zijn blikveld reikt niet verder dan achterham en Duitse biefstukken, terwijl haar moeder nog steeds treurt om zoonlief Rolf die jaren geleden de deur van de ouderlijke woning achter zich dicht trok om niet meer terug te keren. Om het werk in de slagerij te ontvluchten, stort Manon zich in de armen van Roy Witteman, die haar eerder redde van een al te opdringerige vogel in een discotheek. Roy heeft een uitkering, maar 'klust' er hier en daar wel eens wat bij: het leveren van auto's op bestelling. Dan stapt hij over op de beter betaalde 'transporten'. Maar Manon, met wie hij inmiddels is gaan samenwonen, leeft dan nog op wolken en heeft nog nergens erg in. 

Dan gaat er iets mis: tijdens een transport wordt Roy 'geript'. Hij is zijn vrachtje kwijt. Zijn opdrachtgevers eisen schadevergoeding. In een poging om snel aan wat duizendjes te komen, doodt en berooft Roy een cafébaas. Hij wordt gepakt en veroordeeld, niet in de laatste plaats met behulp van de getuigenis van zijn inmiddels zwangere vriendin.

Vijftien jaar luidt het vonnis, maar zijn slimme advocaat weet er in hoger beroep vrijspraak uit te slepen. Dan begint het boek pas echt: Roy wil Manon haar verraad betaald zetten, terwijl hij ook nog steeds zijn criminele compagnons achter zich aan weet. De apotheose vindt plaats in de Bijlmer.

Tweestrijd is een typische 'Appel', een boek waarin de hoofdpersonen allen slachtoffer zijn. Opnieuw betoont de auteur zich een meester in het neerzetten van kleine, menselijke drama's, die voor de betrokkenen echter van wereldformaat zijn. Het boek is geschreven op het scherp van de snede, vol dialogen met straattaal. Wat voorts in dit boek te prijzen is, is dat Appel zo feilloos de geest van de jaren negentig weet weer te geven. Scherp en zonder opsmuk tekent hij de omgeving van jongeren die Big Macs, GTST en de nieuwste clips op MTV in breedbeeld als maatstaf hebben en die over de waarheid niets meer te melden hebben dan dat een van de cd's van Marco Borsato deze titel draagt. 

Bronnen: Onze Taal, VARA Magazine, De Spanningsblog


Eerder verschenen in de serie De beste 77 Nederlandstalige thrillers: 

6. De zesde mei van Tomas Ross 
9. De zaak Alzheimer van Jef Geeraerts  
29. Cleopatra van Felix Thijssen 
35. Het lijk in de Haarlemmer Houttuinen van Janwillem van de Wetering 
40. Wetland van Jacob Vis  
59. Tranen over Hollandia van Tomas Ross 
61. Koude lente van Lieneke Dijkzeul 
64. Dietz van Peter de Zwaan