De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 22. De afrekening
Jac. Toes, voormalig leraar Nederlands, debuteerde in 1993 met de thriller Dubbelspoor. Een jaar later volgde De afrekening en in 1996 kwam Verraad uit. De drie romans hebben twee vaste hoofdpersonen gemeen: levensgenieter/advocaat Fred Benter en zijn cynische partner Donald de Wacht, beroepspessimist en journalist bij een regionaal dagblad.
Met de eerste twee thrillers sleepte Toes al direct een nominatie voor de Gouden Strop binnen. Die thrillerprijs kreeg hij pas echt in 1998, voor zijn hardloopnovelle Fotofinish. In een interview met de Volkskrant vertelde Toes nog een aardige anekdote over de eerste keer dat hij als genomineerde naar de uitreiking van de Strop mocht gaan. ‘Ik had mijn boek Dubbelspoor ook aangeboden bij uitgeverij Het Spectrum, waar Tomas Ross indertijd manuscripten las. Die wees Dubbelspoor af, terwijl het later dus genomineerd werd voor de Strop. Tomas was eveneens genomineerd, we stonden na de bekendmaking naast elkaar, we hadden niet gewonnen. Vond ik wel grappig. Hij mompelde iets over de ellende van het redacteur-zijn, dat je soms dingen afwijst die eigenlijk heel goed zijn.’
Het verhaal
In De afrekening weet Danny Hecker, topman van de Gelderse maffia, op spectaculaire wijze uit de Arnhemse bajes te ontsnappen: hij wordt met cel en al door een hoogwerker over de gevangenismuur getakeld en op een gereedstaande vrachtwagen gezet. Twee weken later wordt zijn lichaam opgevist uit het kanaal, samen met dat van zijn onbekende bevrijdster. Hoewel, onbekend? Benter herkent in de morsdode vrouw zijn ex-geliefde Jael Zamka. Reden te meer om zich in het ‘ongeval’ te verdiepen. Een en ander speelt zich af in en rond Arnhem en spoedig rijst de vraag of de politie in de Gelderse hoofdstad corrupt is, dan wel een doodseskader onder haar leden telt, dat misdadigers vermoordt. De afrekening is vlot, onderhoudend en niet zonder humor geschreven.
Toes werd in 1950 in Den Haag geboren, maar verhuisde op 12-jarige leeftijd naar Aranhem en heeft sindsdien in of vlakbij die stad gewoond. Een rusteloze jeugd werd gevolgd door een nog woeliger carrière als matroos in de binnenscheepvaart. Later werd hij student aan de universiteit van Nijmegen, waar hij in 1976 afstudeerde in Nederlandse literatuur en Algemene taalwetenschap. Vanaf 1973 werkt hij als leraar Nederlands op diverse lycea. Zeven jaar later richt hij de radiozender De Stadsradio op waar hij tot 1984 verslaggever is. Hij presenteert onder andere het programma Geronnen bloed, waarin hij nieuwe en oude thrillerliteratuur bespreekt. ‘Daardoor ontdekte ik dat er nog wat rommel onder zat en dacht: dat kan beter’, aldus Toes in de Crimezone Thrillerencyclopedie.
Broertje dood aan pretentieloosheid
De schrijver maakt van elk boek vooraf een synopsis. Toes begint niet lukraak op pagina 1 met een lijk om dan te zien waar het verhaal verder naartoe leidt. ‘Dat werkt bij mij niet, ik kan anders geen maat houden. De misdaadromancier heeft een broertje dood aan pretentieloosheid, zoals hij dat eerder aantrof bij Baantjer en aantreft bij Aspe. ‘Als je nu echt niks te melden hebt, is dat tot daaraan toe, maar om dat tot werkprincipe te verklaren’, schreef hij in een column voor Crimezone. ‘Ga dan maar worsten verkopen bij de HEMA, was het advies aan wie nooit een stap te veel wilde doen. Natuurlijk mag iedereen schrijven zoals hij gebekt, is, maar de gretigheid waarmee afstand wordt genomen van alls wat ook maar zweemt naar een appel op de intellectuele kwaliteiten van de lezer, is ronduit beklemmend.'
