De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 30. Brains

Zijn schedel toont een tatoeage van de hersens die eronder zouden moeten liggen. De drager ervan is ene Jan Peter Molenaar, een zeventienjarige bendeleider die met zijn jeugdbende de stad IJsselmonde terroriseert. Hij wordt ook wel Brains genoemd, met een beetje brains kun je wel raden waarom.

Psychopaat Molenaar wil de grootste crimineel van Nederland worden. Om die ambities waar te maken, oefent hij in drugshandel, prostitutie, afpersing en moord op bestelling. Als een nieuw lid bij zijn inwijding – hij wordt, naakt liggend in een kartonnen doos, door de anderen ‘bewaterd’ - een gruwelijke dood sterft, komt de bende in een stroomversnelling.

In de gelijknamige thriller uit 2002 van Jacob Vis, ervaart Brains dat inspecteur Ben van Arkel – die in Ierland een cursus zero tolerance heeft geleerd - zijn weg naar de criminele top wil blokkeren. Maar de vaste hoofdfiguur in Vis’ thrillers ondervindt onverwachte tegenstand als hij Brains’ bende op wil rollen. Hij krijgt hulp van Lynn Vos, een jonge lerares aan de kunstacademie, die haar jongere broer Robin uit de klauwen van Brains wil houden.

Met Brains sleepte Jacob Vis zijn vierde nominatie voor de Gouden Strop in de wacht, een prijs die hij tot nu toe nog niet heeft gewonnen. Vis was destijds zeer verheugd over de nominatie, zo tekende De Gelderlander op. ‘Zo’n nominatie beschouw ik elke keer toch weer als een grote eer. Het is een vorm van erkenning.’ Overigens was de schrijver niet verbaasd dat hij een plekje op de shortlist toegewezen kreeg. ‘De voortekenen waren gunstig. Brains heeft prachtige recensies gehad en lezers hebben er ook goed op gereageerd. Bovendien had ik zelf een ontzettend goed gevoel bij het boek. Het was echt een kind van me geworden en je hoopt natuurlijk dat je kind het goed doet.’

Vis ziet zijn boeken als een combinatie van thriller, streekroman en literaire roman. ‘Ik hou van dit stuk Nederland (omgeving Kampen) en situeer mijn verhalen daarom met liefde en plezier in deze regio. Daarbij komt dat mijn personages steeds meer karakters worden. Ik kan echt verliefd worden op mijn eigen personage.’

Schrille tegenstelling

De website Misdaadromans.nl was ook buitengewoon positief over Brains. ‘De schrijver schildert als natuurliefhebber met veel deskundigheid de flora en fauna. Hierdoor ontstaat een schrille tegenstelling met het brute geweld en de vernederingen. Naast gewelddadige scènes en perverse gedragingen is er ook toewijding en bescherming, Dit is een andere tegenstelling. Beide uitersten maken dat het boek aan kracht wint. Het zijn niet alleen slechteriken die de dienst uitmaken en beschreven worden. Er is meer; er wordt een appel gedaan op verschillende emoties.’

‘De hedendaagse, harde intrige is geraffineerd opgebouwd, met hoogoplopende, goed verdeelde spanning met enkele heftige scènes’, oordeelt Biblion in een recensie. ‘De personages worden boeiend uitgewerkt; ze worden niet alleen beschreven, ook het ruige taalgebruik in vooral de dialogen draagt bij aan de karakteriseringen. Verteltrant en woordkeus – zonder versieringen en beeldend – dragen bij aan de sfeer die hard, maar met een ondergrond van mededogen is.’

Rinus Ferdinandusse bespreekt voor Vrij Nederland de thriller van Vis. Hij concludeert: ‘Geen aangenaam leesboek, maar het is schitterend en met veel inleving geschreven. Een catalogus van wat de mens in deze onveilige tijd tegenwoordig op straat meemaakt. Maar het is schitterend en met veel inleving geschreven. En spannend, omdat er veel scènes zijn die lang in de brains van die mens blijven hangen.’


Bekijk hier de canon tot nu toe