De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 31. Merg en been
De in 1937 geboren Gerben Hellinga wordt wel de nestor van de Nederlandse misdaadliteratuur genoemd. Per slot van rekening verscheen zijn eerste thriller al ruim een halve eeuw geleden. Onder het pseudoniem Hellinger schreef hij eind jaren zestig al boeken met zijn vaste held Sid Stefan in de hoofdrol: Dollars, Messen, Vlammen en De A van Afbraak.
Hellinga, die in Zwitserland werd geboren, kwam al vroeg in zijn leven met thrillers in aanraking. Toen ik in Engeland op school zat ontdekte ik de Angelsaksische, Amerikaanse vertelstijl. En thrillerschrijvers als Raymond Chandler en Dashiell Hammett. Die vorm van realistische romans sprak me op de een of andere manier sterk aan’, aldus de schrijver in de Crimezone Thriller Encyclopedie.
Realistische roman vindt Hellinga een betere benaming voor het fenomeen thriller. ‘Het is de enige manier om het nu te beschrijven, de tijd waarin het verhaal speelt’, zegt hij in een interview met Trouw. ‘Literaire verhalen zijn bijna altijd overdrachtelijk, symbolisch voor andere gebeurtenissen. De misdaadroman beschrijft veel realistischer wat er aan de hand is. In diepste wezen is elke misdaadroman maatschappijkritisch, die legt de vinger daar waar de maatschappij gefaald heeft.’
Na zijn thrillers in de jaren 60 blijft het lange tijd stil. Hellinga ging voor toneel en tv schrijven, maakte toneelbewerkingen, een musical, tv-spelen en documentaires. Hij kon het schrijven van scenario’s en proza niet combineren. ‘In de tweede helft van de jaren zeventig had ik last van een writer’s block. Dat heeft zeker een jaar of zes geduurd. Ik weet niet precies hoe het kwam, maar ook niet hoe het over ging. Ik heb toen heel lang gedaan over mijn volgende thriller Merg en been.’
Het bewerken van het scenario van De lift (1983) van Dick Maas hielp hem definitief af van zijn schrijfblokkade. Na Merg en Been (1985) volgde al snel De terugkeer van Sid Stefan (1989), waarmee Hellinga een Gouden Strop binnensleepte.
Pratende honden
Merg en been gaat over de Amsterdamse drugswereld. Als Jos de Spin – een invalide ex-glazenwasser en een vertrouwde figuur in de Amsterdamse penoze - aan de vooravond van zijn bruiloft wakker wordt naast een lijk, heeft hij geen flauw idee hoe de onbekende op zijn bed is terechtgekomen. In zijn herinnering gaapt een zwart gat. Wie is de dader? Hij zelf? Om het mysterie te ontrafelen gaat de Spin op weg. In de straten en stegen, koffiehuizen en kroegen, bordelen en speelholen van Amsterdam vindt hij de mensen die een aanknopingspunt kunnen bieden. Hij blijkt verzeild te zijn geraakt in een drugs-complot waarin onderwereld en inlichtingendiensten nauwelijks uit elkaar te houden zijn.
Van Merg en been werd een kwart eeuw later een filmbewerking gemaakt, een actiekomedie onder de titel Black Out. De ex-crimineel Jos wordt daarin vertolkt door Raymond Thiry (Penoza). En de zussen Katja en Birgit Schuurman waren in deze film voor het eerst samen te zien.
Ook Merg en been belandde op de shortlist van de Gouden Strop. Maar die nominatie werd niet verzilverd. In het boek komen ook pratende honden voor en dat schijnt voor de jury destijds de reden te zijn om het boek niet te laten winnen.
Bekijk hier de canon tot nu toe
