De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 34. Zinloos geweld

‘Als rozijnen liggen te wellen, terwijl ’t recept ‘krenten’ vermeldt. Hebben die rozijnen dan zinloos geweld?’ Dat zong de cabaretgroep De Vliegende Panters in hun programma Hype, waarbij het trio de draak stak met collega Freek de Jonge. Krenten noch rozijnen komen er aan te pas in de thriller Zinloos geweld, die René Appel in 2001 zijn tweede Gouden Strop bezorgde. Ingrediënten die wel in ruime mate aanwezig zijn, zijn wraak en jaloezie en oude en nieuwe rekeningen die moeten worden vereffend.

De roman gaat over het wel en wee van organisatiepsycholoog Martin Hogeveen. Hij heeft de leiding over een onderzoek bij een gemeentelijke dienst in Amsterdam, waarop de verdenking rust van fraude, malversaties en zwendel. De conclusie van het onderzoek is vernietigend voor de directeur van de dienst, die luistert naar de naam Albert Verlinden. Wanneer diens hogergeplaatste hem laat vallen als een baksteen, wendt Verlinden zich tot Hogeveen met suggesties om de resultaten van het onderzoek zo om te buigen dat hij niet de laan wordt uitgestuurd. Verlinden ziet Hogeveen als de kwade genius die opzettelijk zijn prachtige carrière om zeep wil helpen.

Ondertussen heeft onze organisatiepsycholoog ook nog andere problemen. Hij wil een kind van zij veel jongere vriendin Carina, maar zijn aandringen leidt er slechts toe dat ze meer zelfstandigheid opeist. Hogeveen wordt beheerst door de angst dat Carina hem zal verlaten.

En dan is er nog iemand die het heeft voorzien op Hogeveen. Dat is Felix Nieberg, een student journalistiek. Zijn oudere broer Richard is opgenomen in een psychiatrische inrichting. Felix zoekt naar de oorzaak van Richards ziekte en komt uit bij Martin Hogeveen, de man die ooit met hun moeder heeft samengeleefd. De geoefende lezer weet inmiddels genoeg: deze drie draden komen op een zeker moment samen.

Grieks drama?

Zinloos geweld is een drama dat je een Grieks drama zou kunnen noemen, maar dat door Appels stijl een typisch Hollands drama wordt, aldus recensente Willy Wielek in Trouw. ‘Die stijl is nuchter en compact, er staat geen woord te veel in het boek. Hij gebruikt de diverse jargons (het moderne zakenjargon van Martin, het mediajargon van Felix, het hulpverlenings- en psychologenjargon van Felix' broer) niet om een vrolijke of ironische noot aan te brengen maar om de mensen de karakteriseren. Vooral de levensechte dialogen zijn een genot om te lezen. Het einde stelde me wat teleur omdat het enige jantje-van-leiden-trekken vertoont. Maar er blijft genoeg moois over. Spanning kan ook zonder achtervolgingen, bloedstollende cliffhangers, opengesneden buiken en politiegeweld; doodgewone mensen die per ongeluk in verstikkende situaties geraken kunnen er voor zorgen.’

Recensent Pieter Steinz is in NRC Handelsblad op z’n zachtst gezegd niet overtuigd van de klasse van Appels thriller. ‘De beurtelings hysterische en bloedeloze stijl zou nog geen reden zijn om Zinloos geweld de Gouden Strop te onthouden, als het verhaal maar spannend was. Maar eerst duurt het eindeloos voordat er iets gebeurt, en uiteindelijk wordt de zorgvuldig geplande moord waar de hele intrige onontkoombaar op uitdraait binnen tien bladzijden gepleegd en opgelost. Dat Appel dan ook nog een deus ex machina te hulp roept om af te rekenen met zijn hoofdpersoon, is een zwaktebod te veel. Op het voorplat van Zinloos geweld staat een citaat uit een positieve recensie die het Britse thrillerduo Nicci French over Appels roman Geweten schreef. Het compliment wordt door Appel aan het eind van zijn nieuwe roman geretourneerd, wanneer hij een van de personages een roman van French laat prijzen. Het komt wat potsierlijk over; Zinloos geweld staat tot Het geheugenspel als Bromsnor tot Inspector Morse.’

Dat was even slikken voor Appel, die daarop later in een artikel in NRC Handelsblad reageerde. ‘Zinloos geweld werd over het algemeen – door thrillerrecensenten – juichend besproken. In VN’s Detective en Thrillergids kreeg het boek de topwaardering met vijf sterren. Het boek bleek ook prijswinnaar, maar zelden of nooit heb ik het zo voor mijn kiezen gekregen als in de vernietigend negatieve recensie van Pieter Steinz. Overigens konden ook de ander genomineerde boeken nauwelijks enige waardering oogsten.’  


Bekijk hier de canon tot nu toe