De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 5. Cop vs Killer
Voor je staat een kale man. Hij draagt donkere kleren. In het schemerduister zijn z'n ogen niet te zien. In zijn linkerhand heeft hij een pistool die hij op je richt. Zo ziet de cover eruit van de eerste uitgave van Cop vs Killer (2005), het thrillerdebuut van rechercheur en scenarioschrijver Simon de Waal (1961). De schrijver was verrukt over het omslag, vertelde hij in een interview uit 2005. ‘De uitgever wilde een 'in-your-face'-cover. Nou, daar is hij goed in geslaagd. Geweldig.'
Ook het verhaal achter de cover heeft in de verste verte niet met het goedmoedige Baantjer-speurwerk van doen. Hier geen personages als Smalle Lowietje, Blaffer Henkie of Blonde Annie. Nee, De Waal kiest voor alledaagse karakters als de meedogenloze crimineel Mirko Narain, maffiabaas Oleg Gorobi uit Oekraïne en loverboy Aziz. De 'good guy' is rechercheur Frank Spinola die met zijn team achter Mirko aanzit. Maar Spinola's team herbergt een 'mol' die alle informatie aan Mirko doorgeeft. Omdat hij niet weet wie hij nog kan vertrouwen, gaat Spinola zelf achter de crimineel aan. Het wordt een kat-en-muis-spel van vier dagen en nachten. Dagen waarin van alles gebeurt: een liquidatie op de snelweg, een ripdeal in de polder, een aanslag in een Italiaans restaurant en een zeemansgraf in het Amsterdam-Rijnkanaal.
Oude belofte
Met Cop vs Killer lost De Waal een oude belofte in. ‘Mijn uitgever zat al heel lang achter mij aan met het verzoek om een thriller. Stuurde constant sms-jes met 'Boek al klaar?'. Een jaar of twee geleden ontstond het idee voor dit boek. Bij mij moet zoiets heel lang door mijn hoofd stuiteren voordat ik het goed genoeg vind om te beginnen met schrijven. Het moet kloppen. Maar dan schrijf ik het ook redelijk snel op. Dit boek was binnen vier maanden af.'
Cop vs Killer is geen boek voor fijngevoelige zielen. Al op de eerste pagina's wordt met een vleesmes in iemands hals gestoken. De dader begint vervolgens met bijna chirurgische precisie in het vlees te snijden. ‘De scène die ik had geschreven was eerst nog veel gruwelijker', zegt De Waal. ‘Dat heb ik later afgezwakt.' Met het expliciet beschrijven van aanslagen en moorden zegt De Waal echter geen moeite te hebben. Evenmin ziet hij het verwoorden van liquidaties als een soort therapie om het een en ander ter verwerken. ‘Zo gebeurt het nu eenmaal en daar raak je aan gewend. Net zoals je gewend raakt aan een sectie. Ik had het geluk dat de patholoog precies uitlegde wat hij aan het doen was. Dat neem je mee voor de rest van je carrière.'
Kritiek
Sommige zaken lijken nooit te veranderen. De Waal bekritiseert in het boek uit 2005 hier en daar de geringe armslag die de politie heeft om misdadigers in de kladden te grijpen. Zo schrijft hij dat een observatieteam een dag lang niet in staat is om criminelen in de gaten te houden omdat er een cursus 'huiselijk geweld' op het programma staat. De Waal: ‘Dat zou gebeurd kunnen zijn. Wij zijn ook wel eens een dag van een onderzoek afgehaald omdat we een cursus moesten doen die gemakkelijk een maand later kon plaatsvinden.'
In Cop vs Killer leest Mirko's handlanger Rick hoofdschuddend een thriller: zo gaat dat in de praktijk niet. De Waal kent dat gevoel. ‘Als ik naar politieseries kijk, schud ik ook vaak mismoedig het hoofd. Een verhoor beginnen met schreeuwen en kleineren, zoals je wel eens ziet, dat werkt gewoon niet. Een ondervraging moet je ingaan basis van gelijkheid. De verdachte moet het je bij wijze van spreken gunnen dat hij jou vertelt hoe het is gegaan.'
Slapeloze nachten
De thriller is uitermate beeldend geschreven, alsof De Waal aan een filmscript zat te werken. ‘Het was niet mijn uitgangspunt. Een boek is een boek, een scenario is een scenario. Maar gaandeweg de thriller merkte ik toch dat een verfilming heel goed denkbaar is.’ Uiteindelijk werd die verfilming realiteit. In 2012 werd een telefilm gerealiseerd op basis van het boek. De Waal leverde het script en mocht later ook plaats nemen in de regisseursstoel. Dat was nadat de beoogd regisseur Hans Pos ziek werd en de opnamen niet kon voltooien.
Slapeloze nachten had hij wel, bekende hij in een interview uit 2012. ‘Ik heb voor ik begon een vriend van me gebeld, regisseur Ben Verbong. Licht paniekerig vroeg ik hem om twee van zijn meest bruikbare tips. Hij zei me: 'Tip 1: Weet wat je wil. En tip 2, de belangrijkste: raak nooit in paniek. Iedereen mag schreeuwen en huilen op de set, behalve jij. Als je je daaraan houdt, komt het goed'.’
Als rechercheur weet De Waal hoe het eraan toegaat in de misdaadwereld. Of dat de verfilming van zijn boek meer realistisch maakt dan andere, vindt hij moeilijk te zeggen. ‘Ik hield de acteurs wel steeds voor: ga niet met pistolen lopen zwaaien, hou 'm langs je zij, en berg 'm dan weer op. Ik wilde geen criminelen die voortdurend met pistolen tegenover elkaar staan te wijzen en te schreeuwen. Hoe bedeesder, hoe kalmer je bent, hoe zachter je praat, hoe meer indruk het maakt. Het mooiste compliment kreeg ik van mensen die niets wisten wat er vooraf was gebeurd. Zij zeiden: Je kunt zien dat er met visie is geregisseerd.'
Bekijk hier de canon tot nu toe
