De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 72. Medeschuldig

Tot achter in de vijftig beoefende Bob Mendes met volle overtuiging en plezier zijn beroep van accountant uit. Op wat anti-Duitse gedichtjes (onder de naam Bob de Mens) en bezwaarschriften aan de fiscus na had hij nog nooit iets geschreven. In het jaar dat hij 58 werd, debuteerde hij als romanschrijver met Bestemming Terreur. Mendes bleek geen eendagsvlieg te zijn: op zijn cv staan een kleine twintig thrillers waarvan twee (De kracht van het vuur en Vergelding) werden bekroond met de Gouden Strop en één De Diamanten Kogel in de wacht sleepte, te weten Medeschuldig.

Bob Mendes, geboren in  1928, onderbrak op zijn vijftiende zijn studies vanwege de oorlog en ging uit werken. Na de oorlog behaalde hij na elf jaar avondstudie en zelfonderricht het diploma van boekhoudkundige. Gedurende veertig jaar was Mendes boekhouder en belastingadviseur, eerst in dienstverband, later als zelfstandige met een eigen praktijk.

Sinds de oorlog had hij niets meer op papier gezet, maar lezen was hij altijd blijven doen. 'Op mijn zevende leende ik de grote boekentas van mijn vader om naar de bieb te gaan', vertelde Mendes in een interview met de Gazet van Antwerpen. 'Ik laadde hem elke week zo vol, dat ik om de vijftig meter moest stoppen.' Hij zegt dat hij zowat alles van de groten uit de Angelsaksische misdaadliteratuur heeft gelezen. 'Ik heb niet getracht hen te imiteren, maar ze hebben me ongetwijfeld beïnvloed.'

In Medeschuldig vertelt Mendes het verhaal van Jozef Heine, een joodse kunstschilder. Op latere leeftijd wordt hij geplaagd door gewetenswroeging over zijn rol bij de gebeurtenissen in Sabra en Shatila. In die twee Palestijnse vluchtelingenkampen in de Libanese hoofdstad Beiroet werd in september 1982 een bloedbad aangericht door de pro-Israëlische christelijke Falangisten. Duizenden mensen, voornamelijk burgers, werden toen omgebracht. Juridisch onderzoek wees later uit dat het Israëlische leger niet betrokken was bij de aanval, maar de toenmalige minister van defensie, Ariel Sharon, werd wel verweten dat hij de acties van de Falangisten niet had voorzien.

De dood van Heines eerste vrouw, Rachel, is onlosmakelijk met de aanval op de vluchtelingenkampen verbonden. Als hij op zijn zestigste verjaardag wakker wordt met een zware kater en een vernietigende pijn in zijn geslachtsdelen, vreest Heine dat nu ook voor hem het aftellen is begonnen. Hij besluit dat hij op het geschikte moment er zelf een einde aan zal maken. Maar voor het zover is, wil hij schoon schip maken en zijn leven een andere wending geven. Hij zal geen pornografische pop-art meer schilderen, maar echte kunst. Hij zal een punt zetten achter zijn relatie met Julia, het naaktmodel met wie hij samenwoont. Hij zal desnoods terugkeren naar het Midden-Oosten en zich inzetten voor de vrede.

Al zijn goede voornemens worden onderuitgehaald als hij even later het levenloze lichaam van Julia onder aan de trap vindt en zich realiseert dat hij haar in een dronken bui heeft omgebracht. Wil hij de laatste maanden van zijn leven niet in de gevangenis doorbrengen, dan zal hij haar lijk moeten laten verdwijnen. Voor Heine is dat een haast onmogelijke opdracht. En zijn leven wordt niet eenvoudiger als hij ook nog het pad kruist van de voortvluchtige Sofie Moons, die pas uit de gevangenis van Gent is ontsnapt. 

Medeschuldig werd door de jury van De Diamanten Kogel bestempeld als 'een zeer degelijke thriller naar Amerikaans model'. Mendes ontwikkelt volgens zijn intussen vertrouwde recept een spannend en vlot leesbaar verhaal, aldus de jury 'dat stilistisch uitblinkt in vergelijking met het proza van veel (Vlaamse) collega’s. Mendes’ personages zijn gelaagd en menselijk; daardoor wekken ze niet alleen de empathie van de lezer op, maar blijven ze ook boeien. Nooit weet je voor honderd procent zeker wat ze op de volgende bladzijde zullen doen.'

Bronnen: Gazet van Antwerpen, Crime.nl, Vrij Nederland 

Eerder verschenen in de serie De 77 beste Nederlandstalige thrillers: 

6. De zesde mei van Tomas Ross 
9. De zaak Alzheimer van Jef Geeraerts 
21. Tweestrijd van René Appel 
29. Cleopatra van Felix Thijssen 
35. Het lijk in de Haarlemmer Houttuinen van Janwillem van de Wetering 
40. Wetland van Jacob Vis 
43. Terug naar de kust van Saskia Noort 
59. Tranen over Hollandia van Tomas Ross 
61. Koude lente van Lieneke Dijkzeul 
64. Dietz van Peter de Zwaan