De Hebban Leesclub over 'De mierenkaravaan': 'Een feestje dat zijn sporen nalaat'
De mierenkaravaan
Mariken Heitman
Uitgeverij: Atlas Contact
Coördinator: Harriet
Deelnemers: 15 + 1 met eigen exemplaar
Het eindoordeel: 4,5 sterren
Op een dag ontdekt tuinder Kiek een haas. Hoewel ieder levend wezen zijn of haar rol heeft van de groenten tot de bewoners van de composthoop, van de vrijwilligers tot de aarde zelf dreigt het dier het ecologische evenwicht op de tuinderij te verstoren. Tegelijkertijd kondigt het noodlot zich aan in de vorm van een progressieve ziekte die Kieks leven onherroepelijk zal veranderen. In vier seizoenen ondergaat de tuin diverse metamorfosen, en eigenlijk geldt dat ook voor Kiek zelf.
Een haas in de tuin
4,5 sterren gaf de Hebban Leesclub aan De mierenkaravaan, het nieuwste boek van Mariken Heitman. De openingszin van het boek, 'Ik wil dat je behoedzaam bent', valt direct goed in de smaak bij de deelnemers. 'Het eerste gevoel dat ik bij de openingszin krijg, is een combinatie van liefde en zorg,' vertelt Simen. 'Ik vind het een prachtige openingszin met een mooie emotionele lading en betekenis.' Daar stemmen de andere deelnemers mee in en Ine voegt er aan toe dat er ook een vleugje waarschuwing in zit. Een zin waar de auteur dus goed over heeft nagedacht en waar de toon mee wordt gezet.
'Het maakt mij nieuwsgierig en geeft het ook een gevoel van dat op je hoede zijn bij het leven hoort. Wees allert, wees bedachtzaam.' – Ninke
Inge merkt op dat de openingszin wederkeert op de laatste pagina van het boek en zo mooi aansluit bij een ander thema dat Heitman aankaart: de cyclus van de natuur. Zo loopt het verhaal mee met het komen en gaan van de seizoenen, die beschreven worden aan de hand van een tuin. Daar lijkt ook steeds iets terug te keren, namelijk een haas. Als hoofdpersonage Kiek hem spot, raakt ze geobsedeerd door het dier dat haar welverzorgde stukje grond komt verstoren, ook al lijkt verder niemand hem te zien. Heitman heeft de haas niet zomaar verwerkt in haar verhaal. Het is de deelnemers allang duidelijk dat het boek goed is uitgedacht. Marja oppert dan ook dat hij symbool staat voor MS, de ziekte waarmee Kiek gediagnosticeerd is: 'MS komt onverwachts opduiken in haar leven, richt schade aan en na de aanval herstelt het lichaam iets. Voor buitenstaanders is dat niet altijd zichtbaar, net zoals de haas.'
'Ze moet iets met hem, ze probeert hem te verslaan, in een hoek te drukken. Maar ze zal hem nooit kunnen doden, hem wel omarmen.' – Gea
In slechts een klein aantal pagina's leren de lezers Kiek goed kennen. 'Ik heb haar leren kennen aan de hand van de vele metaforen die verwerkt zijn in het verhaal. Dat weerspiegelt voor een groot deel haar innerlijk,' zegt Inge. Margom doet er nog een schepje bovenop: 'We lijken haar in het boek beter te leren kennen, dan dat zij zichzelf kent.' Ze is bijna een 'alter ego' van de tuin, volgens Simen: 'Zoals de tuin een afgesloten gebied is, zo leeft ook Kiek in haar eigen wereld. De tuin en Kieks wereld vallen voor een heel groot deel samen.' De rest van de personages is op de achtergrond gebleven. 'Alleen schetsmatig hebben we ze leren kennen,' zegt Roelien. 'Ze lijken onderdeel van de tuin, net als de verschillende gewassen die er groeien. Tegelijk zijn het individuen en zijn ze onderdeel van het collectief waarin iedereen een eigen plek heeft.'
Leesclubvragen
Wil jij met je eigen leesclub een oordeel vormen over De mierenkaravaan van Mariken Heitman met vragen die op dit boek zijn toegespitst? Via onderstaande knop vind je de vragen die ook in de Hebban Leesclub zijn gesteld in één handig overzicht voor jouw leesclub.
Vertellen en beschrijven
Margom voelt zich aangetrokken tot de schrijfstijl van Heitman: 'Ze hanteert een mooie, eenvoudige schrijfstijl. Door haar stilistisch taalgebruik en haar prachtige vergelijkingen is het lezen van De mierenkaravaan een feestje dat zijn sporen nalaat.' Andere woorden die worden gebruikt om de schrijfstijl te beschrijven, zijn onder andere 'lief', 'beeldend', 'realistisch' en 'dromerig'. Tijdens de discussie worden er volop zinnen gedeeld die lezers zijn bijgebleven en die ze in hun eigen exemplaar van het boek hebben onderstreept. 'Het zorgde er bij mij voor dat ik de behoefte heb om het boek nog een keer te lezen,' aldus Sjanie.
'Het is niet alleen de formulering van wat er staat, maar vooral het trage, rustige, beschouwende, aarzelende proza dat zo raak binnenkomt.' – Tea
Wie het verhaal nu eigenlijk vertelt, blijft een mysterie. Het is niet Kiek, maar een alwetende verteller die het woord heeft. Veel lezers denken dat de haas een goede optie zou kunnen zijn. Touffie speculeert dat het misschien de tuin is. 'Maar nadat ik verder las, begon ik me af te vragen of het niet het onderbewustzijn van Kiek zelf is,' vertelt ze. Uiteindelijk oppert ze dat de natuur zelf misschien wel de verteller is: 'Een beetje zoals de vroegere Gaia of Pan, de goden van de natuur in de Griekse mythologie.' Dat is natuurlijk heel passend bij het onderwerp van het boek. Maar wie de verteller nu werkelijk is, daar laat het boek zelf niks over los. Het is een puzzel voor de lezer.
De natuur als alwetende ik-verteller, dat is zo'n gek idee nog niet, volgens Inge: 'Door een natuurelement als alwetende ik-verteller te verweven met een menselijke hoofdfiguur, is er een prachtige uitwisseling tussen het menselijke en de natuur. Het versterkt de verbinding die mens en natuur vormen.' Die verbinding is ook terug te vinden in de titel. Volgens de deelnemers staat de mierenkaravaan voor het ziekteproces van Kiek. 'Bij een mierenkaravaan zie ik een optocht van bedrijvige mieren die van A naar B lopen en terug,' aldus Tea. 'Doelloosheid en chaos treden op wanneer de karavaan onderbroken wordt, zo ook het leven van Kiek.'
'Het verhaal heeft mij tot vertragend lezen gezet. Een verhaal dat met aandacht en zorg is verteld, verdient het ook om met aandacht en zorg gelezen te worden.' – Petra
Meer over deze leesclub
- Lees het leesclubverslag van leesclubcoördinator Harriet
- Neem een kijkje in de leesclub
- Lees meer over dit boek in het bijbehorende Hebban-artikel
- Lees het artikel van Hebban-redacteur Martijn over het oeuvre van Mariken Heitman
- Schrijf zelf een recensie over dit boek!
Lees met ons mee!
Ben jij enthousiast over samen lezen en wil je je inschrijven voor een Hebban Leesclub of meedoen met een eigen exemplaar? Bekijk voor welke leesclubs je je momenteel kunt inschrijven, welke er net gestart zijn en struin door de Hebban Leesclub Hall of Fame 2024 voor de bestbeoordeelde leesclubboeken.
Inschrijven Hoe werkt een leesclub? Hebban Leesclub-kanaal Hall of Fame 2024
