De Hebban Leesclub over 'De Schönwalds': 'Oordeel niet te snel'

Familie Duitsland Saga Conflicten

De Schönwalds

Philipp Oehmke, vertaald door Chiara Tissen

Uitgeverij: Meridiaan
Coördinator: Gigi
Deelnemers: 15
Het eindoordeel: 3,6 sterren

In tegenstelling tot haar man Hans-Harald (Harry) vindt Ruth Schönwald niet dat elk gevoel geuit moet worden, niet elk probleem aangepakt. Zij had carrière kunnen maken, maar besloot dat niet te doen vanwege de kinderen en ten gunste van Harry.

Wat ze die avond op een bal in elkaar zagen, is voor beiden in de decennia erna niet altijd even duidelijk. Ondertussen zijn hun drie kinderen Chris, Karolin en Benni volwassen geworden. Als Karolin een queer boekwinkel opent, komen ze allemaal bij elkaar in Berlijn, zelfs Chris, die hoogleraar is in New York – het soort leven waar Ruth altijd van had gedroomd. In Berlijn worden de lang sluimerende conflicten eindelijk onder het vloerkleed vandaan gehaald.

Thema's

De Schönwalds is een vuistdikke familiesaga en het debuut van de Duitse Philipp Oehmke. De roman, die generaties omspant, vertelt over een familie die heeft leren zwijgen en onderzoekt hun complexe onderlinge relaties. Dat is slechts in grote lijnen waar het verhaal om draait, want elke lezer ervaart een boek op een andere manier. 'Het is te veel om op te noemen, waar het verhaal op detailniveau om gaat,' volgens Henri. 'De huidige tijdgeest komt onder andere sterk en bij vlagen hilarisch naar voren. Op knappe wijze schetst de schrijver de hedendaagse werkelijkheid. Maar het lijkt eerder een spotprent dan een exacte schildering.'

Een aantal deelnemers had verwacht dat het boek dieper in zou gaan op de queerthema's; de queer boekhandel die door Karolin wordt geopend lijkt volgens de achterflap een sleutelscène te zijn. Dat viel toch wat tegen, vertelt Jacqueje: 'LHBTIQ+ is wat mij betreft te weinig aan bod gekomen. Het sluimert een beetje door het boek heen, maar heeft niet de aandacht gekregen die ik van tevoren verwacht had.' Ingrid noemt het 'meer "decor" dan thema.' Het boek opent dan wel met de queer boekwinkel, verder komt queer-zijn en seksuele geaardheid slechts zijdelings terug, merkt Rineke op: 'Overige onderwerpen zoals #metoo, doorgeslagen woke, trumpisme en het Duitse nazi-verleden komen uitgebreider aan de orde. Oehmke schuwt hierbij humor, spot en cynisme niet.'

'Al deze thema's komen samen in een gezin dat worstelt met een schuldgevoel en dat gebukt gaat onder een zwijgcultuur.' – Rineke

Volgens Ineke heeft De Schönwalds raakvlakken met meerdere thema's die niet verder worden uitgewerkt, zoals het omgaan met nazigeld. 'De auteur raakt de thema's aan op een "verslagleggende" manier; hij beschrijft ze, maar geeft niet echt een mening,' schrijft ze. Aan de lezer dus om zelf na te denken over deze onderwerpen en er wel of niet een standpunt over in te nemen. De half-uitgewerkte wereldse thema's staan een beetje op de achtergrond, terwijl het grote onderwerp van het boek de persoonlijke relaties tussen de familieleden is. Zodra het gehele gezin bijeenkomt in Karolins boekhandel, escaleert het jarenlange zwijggedrag en komt de drama pas echt van de grond. 'Elk van de familieleden mist openheid en schaamt zich voor zijn of haar emoties, daden of gedachtes,' merkt Sander op.

'Het werkelijke verhaal zijn de familieverhoudingen en de effecten daarvan, verteld via flashbacks, in wisselend perspectief.' – Ingrid

Leesclubrecensies

★★★☆☆
AdaW

★★★★☆
Henri

★★★★★
Rineke

★★★★☆
Meike

★★★☆☆
Jacqueje

★★★★★
Ingrid

★★★★☆
Ineke

★★★☆☆
Melanieke92

★★★☆☆
Liesbeth

★★☆☆☆
Geesje

★★★☆☆
Anne

★★★★★
Gigi

★★★★☆
Sander

★★★☆☆
Saskia

Leesclubvragen

Wil jij met je eigen leesclub een oordeel vormen over De Schönwalds van Philipp Oehmke met vragen die op dit boek zijn toegespitst? Via onderstaande knop vind je de vragen die ook in de Hebban Leesclub zijn gesteld in één handig overzicht voor jouw leesclub.

Bekijk de leesclubvragen

Allemaal verschillend

In een boek een hele familie in beeld brengen, dat vraagt om een cast vol interessante en diverse personages. De familie Schönwald bestaat uit moeder Ruth, vader Harry en hun drie kinderen Chris, Karolin en Benni. De polarisering en ontwrichting van de maatschappij wordt op microniveau binnen de familie Schönwald afgespiegeld. Chris is hoogleraar in New York en sluit zich aan bij Trump-supporters, terwijl Karolin bezig is met het openen van haar queer boekwinkel. Meike vond Chris het meest boeiende personage: 'Chris is zo op zoek naar de juiste keuzes, maar zit zo vast in de onhandige keuzes die hij gemaakt heeft, dat ik met hem meevoel.' Ada omschrijft hem als een 'opportunist, statusgevoelig, de schijn ophoudend, onzeker'. Dat klinkt nogal negatief, maar Henri waarschuwt om hem niet te snel weg te zetten als een slecht persoon. 'Zijn opoffering vind ik aansprekend,' zegt hij. 'Hij toonde mij eerst zijn donkere kant, maar, hoe belangrijk: oordeel niet te snel.' Dat belooft toch nog een spannende omwenteling van zijn karakter.

Ook Karolin is een complex personage. 'Op de achtergrond maakt ze zich over van alles druk en is ze echt bezig met haar morele blik op de wereld en haar daden, maar zodra ze geconfronteerd wordt met feiten, duikt ze weg. Ze kan de waarheid niet onder ogen komen,' aldus Sander. Op het eerste gezicht lijkt ze een sterke vrouw die het goede voor heeft met de wereld, maar Liesbeth merkt op dat ze een blinde vlek heeft: 'Die komt uit haar jeugd; eigenlijk is ze een getraumatiseerd persoon. Ze wil het graag goed doen voor iedereen en probeert de familie samen te laten komen.' Haar moeizame verleden wekt medelijden op bij de deelnemers. Naarmate het boek vordert, begrijpen ze steeds beter waar haar gedrag vandaan komt.

'Er is een blinde vlek in haar verleden die ze zich niet goed kan herinneren, maar ze voelt dat die nog steeds een grote invloed op haar heeft. Het is alsof ze steeds maar een deel kan zien van wat voor haarzelf en haar leven van belang is.' – Meike

En de jongste van het drietal, Benni? 'Hij doet zijn best om zowel zijn vrouw als zijn familie tevreden te stellen, waardoor alles juist mis gaat. Een pleaser, terwijl hij beter duidelijk had kunnen zijn, dat had hen allemaal veel gedoe bespaard,' vertelt Ada. Volgens Ingrid is Benni degene die weet waar de zwakke plekken in de familieverhoudingen zitten, 'maar daar staat tegenover dat wat hij zijn familie verwijt – het negeren van gevoelens en niet met elkaar in gesprek gaan – hij zelf niet beter doet.'

De twee broers en hun zus zijn dus alledrie heel verschillend en dat zorgt voor een intensieve karakterstudie met weinig plot. 'Waarom heeft de schrijver er, vermoed ik, bewust voor gekozen geen of weinig plot te gebruiken?' vraagt Melanieke zich af. Geesje vult daarop aan: 'Ik vind dat erg jammer. Persoonlijk vind ik een plot wel een toegevoegde waarde hebben.' Plot of geen plot, Oehmke heeft de deelnemers mee weten te slepen in deze familiesaga. 'De Schönwalds is uitermate geschikt voor mensen die net wat extra diepgang zoeken in een boek. En diegenen die misschien aan het denken gezet willen worden over hun eigen handelen,' concludeert Sander.

Meer over deze leesclub