De Leesclubassistent | De engelenpoort

Het boek: De engelenpoort

Cambridge, 1912. In de bekende universiteitsstad zijn nog veel tradities. Een daarvan is dat aan het (fictieve) St. Angelicus College alleen mannen verbonden mogen zijn die bovendien niet getrouwd mogen zijn. Vrouwen worden binnen de poorten van het college niet toegelaten.

Aan dit college is de jonge natuurkundige Fred Fairly verbonden. Als rechtgeaarde natuurwetenschapper staat de rede voor hem voorop en hecht hij de meeste waarde aan dat wat waargenomen en beschreven kan worden. Maar in wetenschap en maatschappij zijn ontwikkelingen aan de gang die duiden op veranderingen.

Als de lezer Fred leert kennen is hij al enige weken danig in de war door een gebeurtenis die zijn wereldbeeld doet wankelen: bij een fietsongeval is hij in botsing gekomen met de jonge Daisy Saunders en naast haar in hetzelfdebed wakker geworden, omdat de omwonenden die hen van de weg opraapten, ervan uitgingen dat zij getrouwd waren. Fred is halsoverkop verliefd geworden, maar Daisy is verdwenen.

De auteur: Penelope Fitzgerald

Penelope Fitzgerald werdop 17 december 1916 geboren in Lincoln als Penelope Knox. Ze studeerde in Oxford. Vervolgens ging ze bij de BBC werken en verdiende ze geld met het schrijven van recensies. In 1942 trouwde ze met de Ier Desmond Fitzgerald. Het leven met deze man die als oorlogsheld uit de Tweede Wereldoorlog terugkeerde, was niet makkelijk omdat zijn drankgebruik het gezin aan lager wal bracht. Op de vlucht voor schuldeisers trokken ze van Londen naar Suffolk waar Penelope in een boekhandel werkte. Drie jaar later keerden ze terug naar Londen en vestigden zich op een gammele woonboot die in 1962 zonk, waarna het gezin in een centrum voor daklozen belandde.

Uiteindelijk kwam hun leven weer op de rails en toen haar kinderen ouder waren begon Fitzgerald met schrijven. In eerste instantie een aantal biografieën, maar in 1977 publiceerde ze met The Golden Child haar eerste roman. Het een jaar later verschenen The Bookshop, gebaseerd op haar ervaringen in Suffolk, werd genomineerd voor de belangrijke Booker Prize. Die won ze een jaar later met Offshore, waarvoor haar ervaringen op de woonboot in Londen een inspiratiebron vormden. Ook met haar romans The Beginning of Spring (1988) en The Gate of Angels (1990) werd ze genomineerd voor deze prijs. Haar laatste roman The Blue Flower (1995) werd in Amerika bekroond met de National Book Critics Circle Award.

In de Engelstalige wereld werd Penelope Fitzgerald een zeer gerespecteerd auteur. Vertalingen in het Nederlands bleven echter lang uit, tot in 2015 De boekhandel verscheen bij uitgeverij Karmijn. Kort daarop volgden De blauwe bloem (2015) en De Engelenpoort (2016).

Meer over Penelope Fitzgerald
De website van uitgeverij Karmijn
Auteursinformatie bij The British Council (Engelstalig)
Videointerview met Hermione Lee, die de biografie van Penelope Fitzgerald schreef

Discussietips

1. Een belangrijk motief in de roman is de tegenstelling tussen rede/ratio/het waarneembare en gevoel/religie/het raadselachtige. Op welke manieren wordt dit motief uitgewerkt? Welke opvatting over deze zaken klinkt door in de roman?

2. Een andere tegenstelling is die tussen de ‘oude’ en ‘nieuwe’ tijd. Hoe krijgt dit gegeven gestalte in het boek? Welke personages representeren respectievelijk die oude en nieuwe tijd?

3. Hoe verbind je de openingsscène, de heftige storm, met de thematiek van het boek?

4. Welk beeld heb je gekregen van Fred en Daisy? Waarin verschillen ze van elkaar? In hoeverre hebben ze iets gemeen? In hoeverre maken ze een ontwikkeling door in de roman?

5. ‘Hij verdient niet beter, en ik ook niet’, denkt Daisy als ze ermee instemt dat Kelly met haar meereist naar Cambridge. Hoe verklaar je haar zelfhaat?

6. Kenmerkend voor Fitzgeralds werk is dat ze veel onuitgesproken laat, waardoor je als lezer veel moet invullen. Wat vind je van deze aanpak?

7. Fred had zijn studenten opdracht gegeven om een rationeel systeem te ontwerpen voor het meten van menselijk geluk (hoofdstuk 20). Tijdens een college zet hij uiteen waarom hij niet tevreden is over de ingeleverde opstellen. Wat zegt zijn betoog over hem?

8. Op diverse momenten in de roman wordt iets gezegd over het helpen van anderen, bijvoorbeeld door geld te lenen, en de gevolgen die dat heeft voor degene die de hulp verleent. Voor Fred schept het verplichtingen tegenover iemand (p. 14), mevrouw Martinez stelt dat je nooit iemand vergeet die geld van je heeft geleend (p. 109). Voor Daisy geldt dat ‘geven veel makkelijker voor haar was dan nemen’ (p. 132). Zij heeft er een hekel aan om iets terug te vragen. ‘Dan was de hele lol eraf’ (p 185). Wat is de functie van dit gegeven in de roman?

9. Op welke manieren is er in de roman sprake van een ‘reddende engel’?

10. Wat is de functie van het spookverhaal van dr. Matthews (hoofdstuk 17)?

11. Tijdens de rechtszitting (hoofdstuk 18) neemt Fred George Turner waar als ‘een onschuldige’ man. Wat zegt dit over zijn waarnemingsvermogen?

12. Hoe verklaar je Kelly’s uitbarsting aan het adres van Daisy tijdens zijn verhoor (p. 163)?

13. Welke rol speelt de Engelenpoort in de roman? Welke betekenis heeft het dat Daisy in het laatste hoofdstuk door de poort het St. Angelicus-college betreedt en daar de blinde Master vindt?

14. In de laatste zin van de roman komen Fred en Daisy elkaar bij toeval weer tegen. Wat zal er gebeuren denk je?

Achtergronden

Het Cavendish Laboratorium waar professor Flowerdew werkt, is de in 1874 opgerichte faculteit Natuurkunde van de Universiteit van Cambridge. In 1970 verhuisde het naar een nieuwe locatie, het oude gebouw is nu een van de toeristische bezienswaardigheden van de stad. Op de website van de faculteit onder andere een geschiedenis van het instituut. Informatie over het oude gebouw vind je hier.

p. 41 De voor vechtsters van vrouwenkiesrecht gaan ‘Asquith’ met hun eisen confronteren. Herbert (H.H.) Asquith was premier van Groot-Brittannië in de jaren 1908-1916. Meer weten over hem?

p. 47 Tijdens de bijeenkomst van het Dwarsliggersgenootschap zegt Fred dat hij niet met Leslie Stephen geassocieerd wil worden. Leslie Stephen (1832-1904) was een schrijver, criticus en bergbeklimmer. Hij was ook Anglicaans geestelijke en de vader van Virginia Woolf en Vanessa Bell die grote bekendheid kregen. Op Wikipedia een uitgebreide Engelstalige pagina over hem.

p. 168 Skippey houdt zich bezig met het ‘Michelson-Morley-experiment' (p. 168). Dit wordt wel gezien als het ‘beroemdste mislukte experiment’ uit de natuurwetenschappen.

De Leesclubassistent

Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!

Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Wonend in de Randstad maar met een grote liefde voor Groningen beleeft hij mooie leesavonturen tijdens treinreizen naar en vanuit het noorden.