De Leesclubassistent | De mannen van Maria van Anneloes Timmerije
Over het boek
In 1625 wordt de 18-jarige Maria van Aelst met een VOC-schip meegestuurd naar Batavia. Ze is een van de ‘stoofpeertjes’, jonge vrouwen die in Batavia met Nederlandse mannen moeten trouwen en voor nakomelingen moeten zorgen.
In korte tijd trouwt Maria twee keer, maar haar echtgenoten overlijden beiden al snel. Als ze in 1630 trouwt met Antonio van Diemen breekt een belangrijke periode aan in haar leven. Antonio maakt carrière en dat brengt ook voor Maria meer status met zich mee. Na Van Diemens dood keert ze terug naar Nederland (De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden), waar ze een welgesteld leven leidt en nog twee keer trouwt.
Op haar sterfbed kijkt Maria in 1674 terug op haar bewogen leven.
YouTube
Het eerste deel van De mannen van Maria herschreef Timmerije tot een monoloog voor de theatervoorstelling De Indië Monologen. Bij de boekpresentatie van de roman sprak ze deze monoloog ook uit (ca. 14 minuten).
Over de auteur
Anneloes Timmerije (Amsterdam, 1955) is de dochter van een Indische moeder en Nederlandse vader. Over die Indische achtergrond dacht ze niet zo gauw te zullen schrijven: ‘Dat doen anderen al en die doen dat veel beter.’
Maar nadat ze in 1996 als lid van een filmploeg van Orlow Seunke naar Indonesië was gereisd voor het maken van De gordel van smaragd veranderde ze van gedachten en schreef het reisverslag annex familiedocument Indisch zwijgen (2002). Ze heeft inmiddels acht titels op haar naam staan, waaronder vijf titels die tot de literaire fictie horen.
In 2005 debuteerde ze als fictieschrijver met de verhalenbundel Zwartzuur, later herdrukt onder de titel De plaats der dingen. Ze kreeg er de Vrouw & Kultuur Debuutprijs voor. Er volgden een roman (De grote Joseph, 2010), nog een verhalenbundel (Slaapwandelen bij daglicht, 2013) en Het vergeten verhaal van een onwankelbare liefde in oorlogstijd (2014), een historische roman die ze samen met echtgenoot Charles den Tex schreef. De roman speelt zich in de Tweede Wereldoorlog af, in Nederlands-Indië en Australië, waar Den Tex is geboren.
Discussietips
1. In een historische roman moet een auteur over het algemeen ook feitelijke informatie kwijt. Wat vind je van de manier waarop die informatieoverdracht hier is verweven met het verhaal?
2. Hoe heb je het tijdsbeeld ervaren dat het boek schetst en de beschrijving van het leven in Batavia? Vind je dit een interessante periode om over te lezen? Waarom wel of niet?
3. Maria van Aelst heeft werkelijk bestaan, maar er is slechts weinig over haar bekend. De mannen van Maria is dan ook een roman, fictie. In hoeverre is het personage dat Anneloes Timmerije van Maria heeft gemaakt, overtuigend c.q. geloofwaardig voor jou?
4. Timmerije heeft gekozen voor een ik-verteller in dit boek, je hoort als lezer dus alleen de vertelstem van Maria. Hoe heb je dit ik-perspectief ervaren?
5. ‘Maria staat natuurlijk vooraan’ (p. 15) hoort de ik-figuur in het begin van het boek iemand zeggen. In hoeverre is Maria kritisch over zichzelf?
6. Maria heeft na enige tijd een zekere status, heeft bezittingen en is voor een vrouw in die tijd heel onafhankelijk. Wat maakt dat ze toch weer opnieuw huwelijken sluit?
7. Hoe zou je de verschillende huwelijken van Maria typeren? Wie van de ‘mannen van Maria’ heeft het meest van haar gehouden denk je? En wie was haar grote liefde?
8. Waarom heeft Maria zo’n probleem met het portret dat Rembrandt van haar heeft gemaakt?
9. Welke houding neemt Maria aan ten opzichte van haar slaven?
10. Welke rol speelt het verhaal over de olifant die Maria koopt?
11. Aan het eind van de roman (p. 338) vindt Maria de brief die ‘Meisje’ aan haar heeft geschreven. Als lezer kom je niet te weten wat daarin staat. Wat denk je dat ‘Meisje’ heeft genoteerd?
12. Op de website LezenTV vind je een uitgebreid video-interview met Timmerije (zie onder ‘Achtergronden’). Aan het eind hiervan zegt ze dat Maria volgens haar een voorbeeld kan zijn, ook voor hedendaagse vrouwen. Hoe denk jij hierover?
13. In haar over het algemeen positieve recensie in NRC Handelsblad schrijft Judith Eiselin dat het hier en daar hinderlijk is dat de compositie niet hecht is en dat door het ontbreken van een duidelijke plot het geheel wat verbrokkelds krijgt. Hoe heb jij de opbouw van de roman ervaren?
Achtergronden
1. Op de website Lezen TV vind je een uitgebreid video-interview met Anneloes Timmerije over De mannen van Maria (ca. 29 minuten).
2. ‘Twee bijzondere vrouwen in voormalig Nederlands-Indië’: Anneloes Timmerije en Dido Michielsen te gast in het radioprogramma OVT.
3. In Boekenpost nr. 166 (maart april 2020) vind je een leesclubdossier rond De mannen van Maria met een interview met de schrijfster en een uitgebreide analyse van de roman.
4. In de roman laat Maria zich (zowel afzonderlijk als samen met echtgenoot Antonio van Diemen) portretteren door Rembrandt. Of dit historisch juist is, is niet zeker, maar recent onderzoek van de kunstenaar en kunsthistoricus Rudolf Smeets, die op verzoek van Timmerije op zoek ging naar een portret van Maria, heeft geleid tot de theorie dat het op het boek afgebeelde schilderij van Rembrandt (dat bekendstaat onder de titel ‘A Lady and Gentleman in Black’) waarschijnlijk Maria en Antonio laat zien. In NRC Handelsblad van 16 januari 2020 schreef Arjen Ribbens een uitgebreid artikel hierover.
5. Hebban-recensie van De mannen van Maria.
De Leesclubassistent
Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij heel verschillende boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub! Wie is De Leesclubassistent?
Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Daarnaast werkt hij mee aan Boekenpost, het tijdschrift voor alle boekenliefhebbers dat ook veel informatie biedt voor leesclubs, en Boekblad, het vakblad voor boekhandel en uitgeverij.
Leesdossiers-kanaal
Frank Hockx is De Leesclubassistent. Via dit kanaal helpt hij lezers boeken te vinden die uitermate geschikt zijn voor leesclubs én gidst hij scholieren door de wereld van het Lezen voor de Lijst door middel van uitgebreide leesdossiers over populaire romans.
