De Leesclubassistent | De middelste dag van het jaar

Over het boek

Sylvia Ciecierzky is zestig jaar en heeft haar leven goed op orde, vindt ze. Ze werkt als zelfstandig vertaler en tekstschrijver, heeft een prettige vriendenkring en weet zichzelf goed te redden. Maar op 2 juli 2015, de middelste dag van het jaar, waarop het land zucht onder een hittegolf, gebeurt er veel dat haar zelfbeeld aan het wankelen brengt.

Haar eerste ex-echtgenoot, Tommy, is vanuit Amerika weer even op bezoek, met zijn jazzband. En hij doet haar het voorstel om ‘samen oud te worden’ in de States, waar ook hun dochters wonen: ‘Sylvia & Tommy 2.0’. In verwarring hierover besluit Sylvia op deze bloedhete dag een wandeling te gaan maken. Die voert haar naar de begraafplaats waar haar tweede ex-echtgenoot, Andrei, rust. Precies vijf jaar geleden werd deze ‘Arts Zonder Grenzen’ in Soedan vermoord.

Bij het graf van Andrei treft ze een in een staat van verwarring verkerende man, die ze na enige moeite herkent als Lucien. Twintig jaar geleden, toen ze met Andrei en haar dochter Mirjam een jaar op een Grieks eiland woonde, was de toen zestienjarige Lucien het hulpje van Andrei en raakte hij bevriend met Mirjam. De hernieuwde kennismaking maakt zowel bij Sylvia als Lucien veel los over gebeurtenissen uit het verleden.

De middelste dag van het jaar stond op de longlist van de ECI Literatuurprijs.  

Radiofragment Ingrid Hoogervorst bespreekt De middelste dag van het jaar in de Nieuwsshow op Radio 1.

Over de auteur

Maria Stahlie is de schrijversnaam van de op 2 juli (de middelste dag van het jaar) 1955 geboren Madelien Tolhuisen. Na haar studie Nederlands werkte ze enige tijd als vertaler en recensent. In 1987 verscheen haar eerste boek, de roman Unisono. Sindsdien publiceerde ze nog negen romans, een handvol verhalenbundels en een essaybundel. Voor haar werk kreeg ze in 2005 de Annie Romein Prijs, de ‘voorgangster’ van de Opzij Literatuurprijs.

Maria Stahlie is bij uitstek een auteur bij wie de verbeelding aan de macht is. Een rijke verbeelding is vaak een eigenschap van haar hoofdpersonen die de neiging hebben zich van alles in het hoofd te halen en koortsachtige redeneringen op touw te zetten. En Stahlie geeft de verhalen en fantasieën die dan ontstaan graag ruim baan: haar boeken kenmerken zich, behalve door vitaliteit en humor, ook door een onbedwingbare lust tot vertellen. Dat brengt met zich mee dat ze regelmatig zijpaden inslaat en herhalingen toelaat. In het verleden leidde dit tot enkele omvangrijke romans als De lijfarts (2002), Sint-Juttemis (2005) en Egidius (2014).

Met De middelste dag van het jaar (271 pagina’s) keert Stahlie terug naar personages uit haar roman Honderd deuren (1996) die werd bekroond met de Multatuli-prijs van de gemeente Amsterdam.  

Discussietips

1. Welke relatie(s) zie je tussen het Poolse boek Een zachte baard dat Sylvia moet vertalen en de thematiek/motieven in De middelste dag van het jaar?

2. Stahlie houdt van uitweidingen, zoals op pagina 9 over de uitvinding van de ventilator, en van toevoegingen tussen haakjes, zoals op pagina 22 over de klok op de Amsterdamse pont. Hoe ervaar je deze aspecten van haar stijl?

3. In deze roman grijpt Stahlie terug op gebeurtenissen die ze beschreef in de roman Honderd deuren, zonder dat in de tekst zelf overigens expliciet te benoemen. Vond je De middelste dag van het jaar goed zelfstandig leesbaar? Zo niet, waarom?

4. Waar staan de espadrilles die Sylvia regelmatig cadeau doet (en ook zelf draagt) symbool voor?

5. Welk beeld krijg je van Sylvia als je haar overwegingen leest over het voorstel van Tommy om samen oud te worden (onder andere p. 39 en 85)?

6. In hoeverre spelen schuldgevoelens een rol bij de diverse personages?

7. De datum waarop de roman grotendeels speelt en de weersomstandigheden worden regelmatig nadrukkelijk benoemd. Welke (symbolische) functie vervullen ze?

8. Op diverse plaatsen in de roman (p. 44, 120, 221, 242) worden gedachten geventileerd over het belang van namen. Welke ideeën passeren de revue? Hoe denk jij hierover?

9. Welke rol speelt het vertellen van verhalen in het boek?

10. Hoe heb je het personage Machteld van Ginneken ervaren? Welke functie heeft het verhaal over haar dat Sylvia aan Lucien vertelt? En welke rol speelt het verhaal dat Lucien later aan Sylvia vertelt over zijn gesprek met Machteld? Wat heeft hem bewogen om haar op te zoeken?

11. Sylvia vindt dat ze heftig reageert op de dood van Andrei. Hoe verklaar je haar reactie?

12. Sylvia en Simone reageren heel verschillend op de film Another Year die ze samen gaan zien (p. 122). Wat zegt Sylvia’s reactie over haar?

13. Welke functie/betekenis hebben Sylvia’s ontmoetingen met het meisje Esther (p. 152-155) en met de Canadese jongeman Vincent Dijkstra (p. 225-230) volgens jou?

14. Welk effect heeft het concert van de band van Tommy op Sylvia? En op Lucien?

15. Tot welk zelfinzicht komt Sylvia gedurende de roman? Wat gebeurt er met haar op de laatste pagina, hoe zal zij verder leven? Hoe ervaar je dit slot?

16. ‘Alles hing met alles samen’ (p. 220). In hoeverre komt deze conclusie van Sylvia ook in de opzet van het boek tot uitdrukking? Hoe heb je dit ervaren?

17. In een kritische recensie (De Groene Amsterdammer, 17 augustus 2017) stelt Christiaan Weijts: ‘deze roman laat niet bijster veel ruimte over aan de eigen interpretatie van de lezer. Die krijgt de kant-en-klare psychoanalyse aangereikt op een serveerwagentje met nogal stroeve wielen’. Hoe denk je over deze kritiek?  

Lees een fragment op de site van Athenaeum Boekhandel   

Achtergronden

1. Het citaat van de filosoof William James dat in de roman drie keer wordt vermeld (p. 120, 209, 259) haalde Stahlie eerder aan in een artikel over een van haar literaire helden, John Cheever, dat ze in 2007 schreef voor NRC Handelsblad. Het citaat komt uit zijn The Variaties of Religous Experience (1902), in 2010 opnieuw in vertaling uitgebracht onder de titel Vormen van religieuze ervaring. Meer over William James (1842-1910), broer van de auteur Henry James.

2. Een uitgebreide analyse van de roman, geschreven door Cees van der Pol van de redactie van Scholieren.com.

3. Sylvia en Simone zien de film Another Year van regisseur Mike Leigh (p. 122). Hieronder de trailer van die film.

4. De middelste dag van het jaar op Hebban.

De Leesclubassistent

Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!

Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Wonend in de Randstad maar met een grote liefde voor Groningen beleeft hij mooie leesavonturen tijdens treinreizen naar en vanuit het noorden.

Binnenkort leesclubtips bij:

Leïla Slimani – Een zachte hand

Eerdere leesclubtips:
Dave Eggers - Helden van de grens
Penelope Fitzgerald - De Engelenpoort
Graeme Macrae Burnet - Zijn bloedige plan
Ian McEwan - Notendop
Marjolijn van Heemstra - En we noemen hem
Marijke Schermer - Noodweer
Marijn Sikken - Probeer om te keren
Zadie Smith - Swing Time
Vrouwkje Tuinman - Afscheidstournee
Benedict Wells - Het einde van de eenzaamheid
Colson Whitehead - De ondergrondse spoorweg