De Leesclubassistent | De ondergrondse spoorweg
Over het boek
‘The Underground Railroad’ was de benaming voor een netwerk van vluchtroutes en faciliteiten, onderhouden door tegenstanders van de slavernij in het negentiende-eeuwse Amerika. De leden hielpen weggelopen zwarte slaven om te vluchten naar veilige gebieden (de noordelijke staten in Amerika en Canada). Voor zijn roman heeft Whitehead het begrip letterlijk genomen en een ondergronds netwerk van spoorlijnen bedacht waarmee slaven in veiligheid gebracht kunnen worden.
De roman concentreert zich op de belevenissen van de jonge Cora, die is opgegroeid als slavin op een katoenplantage in Georgia. Ze laat zich overhalen door de jonge Caesar om te vluchten en zo begint een lange reis vol gevaren die Cora al gauw alleen moet maken. Ze belandt in diverse Amerikaanse staten en ziet talrijke gruwelijke kanten van de systematische onderdrukking van de zwarte bevolking. Op haar vlucht wordt ze op de hielen gezeten door de verbeten premiejager Ridgeway.
The Underground Railroad werd vorig jaar in Amerika een gigantisch succes nadat Oprah Winfrey het uitkoos voor haar boekenclub en Barack Obama het op zijn leeslijst zette. De roman werd overladen met belangrijke literaire prijzen, waaronder de Pulitzer Prize en de National Book Award. Ook bij ons werd het boek enthousiast ontvangen.
Meer over het boek
Colson Whitehead in gesprek met Oprah Winfrey over The Underground Railroad
Op YouTube onder andere een lezing door Colson Whitehead over het boek in ‘Talks at Google’
Dankwoord Colson Whitehead na het winnen van de National Book Award:
Over de auteur
Colson Whitehead (New York, 6 november 1969) groeide op in Manhattan (New York) als vierde in een gezin van zes kinderen. Na zijn studie aan Harvard University ging hij muziek-, televisie- en boekrecensies schrijven voor The Village Voice.
In 1999 verscheen zijn eerste roman, The Intuitionist, die goed ontvangen werd. Met zijn vier volgende romans haalde hij nominaties voor diverse literaire prijzen, zijn tweede roman The John Henry Days (2001), leverde hem bovendien een beurs van de MacArthur Foundation op. Roman nummer drie, Apex Hides the Hurt (2006), werd bekroond met de Pen Oakland Award.
Vijf van zijn zes romans zijn in het Nederlands vertaald, evenals zijn twee non-fictieboeken The Colossus of New York (2002), een ode aan ‘zijn’ stad, en The Noble Hustle (2014, Kaarten op tafel), het verslag van zijn belevenissen als deelnemer aan de World Series of Poker.
Meer over Colson Whitehead
Gesprek met Colson Whitehead in Nieuwsuur
Discussietips
1. ´The Underground Railroad´ was de benaming voor een netwerk van personen dat slaven hielp te vluchten. Whitehead neemt de benaming letterlijk en laat in zijn boek een echte ondergrondse spoorweg lopen. Hoe heb je deze ´verbeelding´ van de werkelijkheid ervaren?
2. In interviews vertelt de schrijver dat hij Cora aanvankelijk door de tijd wilde laten reizen, maar er uiteindelijk voor koos om het verhaal zich geheel in 1850 te laten afspelen, terwijl de gebeurtenissen wel verwijzen naar zaken die door de Amerikaanse geschiedenis heen speelden. Het boek is dus meer een allegorie dan een letterlijk historische roman. Vind je een dergelijke aanpak geschikt/gerechtvaardigd voor het schrijven van een verhaal over de slavernij? Waarom wel of niet?
3. Welke rol spelen taal en lezen in de roman? Hoe verklaar je Cora’s voorkeur voor almanakken?
4. Een van de weinige kritische recensies is die van Marnix Verplancke (De Morgen, 25 januari 2017) die de roman geen eenheid vindt en teveel een opsomming van op zichzelf staande verhalen. Ook is hij van mening dat het boek te expliciet is in zijn goede bedoelingen. Hoe denk jij over deze kritiek?
5. Waarom vraagt Caesar juist aan Cora om samen met hem te ontsnappen?
6. Volgens Thomas Heerma van Voss (De Groene Amsterdammer, 9 februari 2017) gaat de roman ‘over de achterliggende vraag met welk leven iemand genoegen moet nemen, en misschien nog wel meer dan dat: de vraag of iemand werkelijk in staat is zijn of haar lot te ontvluchten’. Hoe denk je over die lezing?
7. Welke functie heeft het dat in de roman ook beknopt het verhaal van Cora’s moeder en grootmoeder verteld wordt? En wat voegen de hoofdstukken over andere bijfiguren toe, die de langere hoofdstukken afwisselen?
8. Schrijven over de slavernij brengt met zich mee schrijven over de gruwelijkheden die hiermee gepaard gingen. Hoe vind jij dat Whitehead de gewelddadigheden en vernederingen beschrijft?
9. Waarom worden Cora’s bijdragen uit haar ‘groentetuin’ op de plantage niet aanvaard bij het maken van feestmaaltijden (p. 33)?
10. Wat maakte Ridgeway tot slavenjager? Wat drijft hem? Welke rol speelt zijn vader?
11. Tijdens haar werk in het museum wordt Cora goed in ‘mensen met het boze oog aanstaren’. Waarom richt ze dat oog ook op Maisie, het meisje dat ze verzorgde toen ze kindermeisje was (p. 149)?
12. ‘Voelen jullie je slaaf?’, vraagt Cora aan de blanke Martin (p. 193). Een antwoord krijgen we niet te lezen. Wat denk je?
13. De zwarte jongen Homer kiest ervoor om bij Ridgeway te blijven en ketent zich zelfs iedere avond vrijwillig vast. Welke functie heeft hij in het verhaal, hoe verklaar je zijn gedrag?
14. Op het station van de ondergrondse spoorweg in Indiana ontkomt Cora aan Ridgeway. Deze is gewond en beperkt zich tot het praten tegen Homer, die zoals altijd de woorden van zijn ‘meester’ opschrijft in een notitieboek. Wat denk je dat Ridgeway zegt?
15. In hoeverre heeft de roman een positief of hoopvol slot vind je?
16. Heeft deze ‘historische’ roman een actuele betekenis volgens jou? Zo ja, welke?
Achtergronden
1. Uitgebreide informatie over de ‘echte’ Underground Railroad op de Engelstalige site van Wikipedia en meer beknopt op de Nederlandstalige versie.
2. Meer over het Federal Writers Project uit de jaren dertig, waarin mondelinge getuigenissen van mensen die de slavernij meemaakten, werden vastgelegd.
3. Een inspiratiebron voor Whitehead vormde Gulliver’s Travels van Jonathan Swift, het boek uit 1726 dat een scherpe satire is op de Engelse maatschappij. Evenals Gulliver komt Cora steeds in een andere wereld met eigen regels, waarin ze haar weg moet zoeken. Meer over Gulliver’s Travels
4. Op diverse plaatsen in de roman wordt de uitdrukking ‘De nazaten van Cham’ gebruikt, een verwijzing naar een tekst in het bijbelboek Genesis die wel is aangegrepen om de slavernij te legitimeren. Meer hierover op Digibron
De Leesclubassistent
Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!
Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Wonend in de Randstad maar met een grote liefde voor Groningen beleeft hij mooie leesavonturen tijdens treinreizen naar en vanuit het noorden.
Binnenkort leesclubtips bij:
Dave Eggers - Helden van de grens
Marijn Sikken - Probeer om te keren
Eerdere leesclubtips
Penelope Fitzgerald - De Engelenpoort
Ian McEwan - Notendop
Marijke Schermer - Noodweer
Zadie Smith - Swing Time
Vrouwkje Tuinman - Afscheidstournee
