De Leesclubassistent | Een zachte hand

Over het boek

'De baby is dood. Er waren maar een paar seconden voor nodig geweest. Volgens de dokter had het jongetje niet geleden. Ze hebben hem in een grijze hoes gelegd en de rits dichtgetrokken over het verminkte lichaampje dat tussen het speelgoed had gedreven. Toen de hulpdiensten arriveerden, leefde het kleine meisje nog. Ze heeft gevochten als een leeuw.'

De eerste regels van Een zachte hand komen hard aan. Leïla Slimani maakt direct duidelijk dat twee kinderen zijn omgebracht en dat hun ‘nanny’ daarvoor verantwoordelijk is. Vervolgens concentreert de roman zich op de vraag hoe dit heeft kunnen gebeuren. Louise leek immers de perfecte nanny voor de kleine Mila en Adam, de kinderen van het Parijse echtpaar Myriam en Paul?

In een groot aantal korte hoofdstukken vertelt Slimani wat aan het drama voorafgegaan is. Wat voor leven leidde Louise in de uren dat ze niet voor de kinderen zorgde? Welke gebeurtenissen hebben haar leven voordien bepaald? Hebben Myriam en Paul verkeerde keuzes gemaakt?  

Over de auteur

Een zachte hand (Chanson douce) is de tweede roman van Leïla Slimani, geboren op 3 oktober 1981. Ze groeide op in Rabat (Marokko), in een welgesteld milieu als dochter van een hoge ambtenaar en een arts. Op haar zeventiende trok ze naar Parijs om politicologie te gaan studeren. Daarna werkte ze als journalist voor het blad Jeune Afrique.

In 2014 debuteerde ze met de roman Dans le jardin de l’ogre, over de ondergang van een seksverslaafde vrouw. Die roman verschijnt volgend jaar in het Nederlands. Chanson douce werd in 2016 bekroond met de Prix Goncourt, de belangrijkste literaire prijs in Frankrijk.

In september 2017 verscheen in Frankrijk haar inmiddels veelbesproken essay Sexe et mensonges, waarin ze zeer kritisch is over de naar haar oordeel hypocriete omgang met seksualiteit in Noord-Afrika.

YouTube
Item op het Engelstalige kanaal van France 24 naar aanleiding van de toekenning van de Prix Goncourt aan Slimani. 

Discussietips

1. Recensente Marja Pruis (De Groene Amsterdammer, 7 september 2017) betreurt het dat Slimani vond dat ze het sensationele begin nodig had, omdat ze daarmee het ‘echte drama’ te kort doet (het drama van het ouderschap). En Marijke Arijs (De Standaard, 15 september 2017) vindt dat er met dit begin te weinig overblijft om de lezer bij de les te houden. Hoe heb jij het begin ervaren en hoe denk je over de kritiek?

2. Waar komt Myriams schaamte vandaan na de geboorte van haar tweede kind? En wat doen de winkeldiefstallen met haar?

3. Welk beeld kreeg je aanvankelijk van Louises uiterlijk? In hoeverre moest je dat beeld later bijstellen?

4. Slaagt Slimani erin bij jou sympathie voor Louise te wekken? Waarom wel of niet?

5. Slimani wisselt regelmatig tussen tegenwoordige en verleden tijd binnen een hoofdstuk. Hoe heb je die wisseling ervaren?

6. Rond de viering van Mila’s verjaardag ontstaat ergernis bij Myriam over Louises aanpak. Waardoor wordt die veroorzaakt volgens jou?

7. Hoe verklaar je het feit dat Louise het verstoppertje spelen zo ver doorvoert dat de kinderen overstuur raken (p. 42)?

8. Wat dragen voor jou de hoofdstukken rond diverse andere personages (Stéphanie, Jacques, Rose Grinberg) bij aan het geheel?

9. Hoe kijk je aan tegen de rol van Myriams echtgenoot Paul?

10. Waarom is Louise zo gefascineerd door de zee bij het Griekse eiland? En hoe verklaar je haar angst in het water?

11. De roman speelt grotendeels in de wereldstad Parijs. Wat is het belang van deze locatie? Welk beeld schetst Slimani van het leven in een grootstedelijke omgeving?

12. Welk effect heeft het feit dat Myriam en Paul werkgever zijn van Louise op hun gedrag?

13. Hoe ontwikkelt zich de relatie tussen de kleine Mila en Louise?

14. Waarom doet Louise niets op belangrijke momenten in haar leven?

15. De roman bestaat uit korte hoofdstukken, scènes eigenlijk, geschreven in een sobere taal. Slimani zegt in De Morgen (23 augustus 2017): ‘Het gaat mij om accurate beelden en simpele metaforen.’ Hoe heb je die scenische opbouw ervaren? En in hoeverre waardeer je de beelden en beeldspraak in de roman?

16. Waarom maakt Louise geen excuses tijdens haar confrontatie met Paul (p. 89-90) terwijl ze dat eerder wel overmatig deed toen Myriam haar een keer ter verantwoording riep?

17. Welke rol speelt Wafa in de roman?

18. Welke opvattingen klinken in de roman door over de taakverdeling tussen man en vrouw?

19. Pauls moeder Sylvie heeft zo haar gedachten over het huwelijk van haar zoon met Myriam (p. 112). Haar man noemt haar naïef: ‘Vrouwen zijn niet minder kapitalistisch dan wie ook’. Wat is jouw mening?

20. Louise ontmoet Hervé, die haar het hof maakt. Hoe ziet hij haar?

21. Myriam concludeert: ‘We hebben haar vernederd’ (p. 131). In hoeverre valt Myriam en Paul iets te verwijten?

22. Waarom reageert Louise zo heftig als nanny Lydie, die ze in het park ontmoet, haar aan een nieuwe baan probeert te helpen?

23. In het laatste hoofdstuk kijk je als lezer mee met politievrouw Nina Dorval. Wat zal haar reconstructie van de gebeurtenissen opleveren denk je?

24. In een interview in De Morgen (23 augustus 2017) zegt Slimani dat door al direct duidelijk te maken wat er gebeurd is, het miniemste detail een vooruitwijzende kracht krijgt. Ze stelt dat ze zo de lezer uitdaagt het verhaal op een andere manier te lezen en op te letten wanneer het ontspoort. In hoeverre kun je achteraf een moment aangeven waarop de geschiedenis ontspoort?

25. In een gesprek met NRC Next (18 augustus 2017) zegt Slimani dat het boek niet alleen gaat over de worstelingen van een modern gezin, maar ook over klassenverschillen en het egoïsme dat kenmerkend is voor het ik-tijdperk. Wat is voor jou het belangrijkste onderwerp?  

Achtergronden

1. De roman heeft twee motto’s. Het eerste is ontleend aan het verhaal ‘His Chance in Life’ van Rudyard Kipling, de auteur van onder andere Jungle Book. Het verhaal verscheen voor het eerst in boekvorm in de bundel Plain Tales from the Hills (1888). Meer informatie bij de Kipling Society, de volledige Engelse tekst van het verhaal vind je onder andere hier. Het tweede motto is ontleend aan het overbekende Misdaad en straf, de roman uit 1866 van F.M. Dostojevski, ook vaak vertaald als Schuld en boete. Eveneens een roman waarin de lezer van begin af aan weet wie de moord op zijn geweten heeft. Bij AtlasContact kun je de eerste pagina’s lezen in de vertaling van Lourens Reedijk.

2. p. 28 ‘Paul zegt lachend dat ze Mary Poppins wel lijkt.’ Mary Poppins is de bijzondere kinderjuffrouw in een boekenreeks van P.L. Travers (pseudoniem van Helen Lyndon Goff) uit de jaren dertig. Dit personage werd vooral bekend door de musicalfilm uit 1964 waarin Julie Andrews de bijzondere nanny speelt.

3. p. 37 ‘Dat ze niet de martelares zou uithangen en ook niet voor Moeder Courage ging spelen.’ Moeder Courage is het titelpersonage uit een van de bekendste toneelstukken van Bertolt Brecht, geschreven in 1939, over een vrouw die haar kinderen verliest aan de oorlog (de dertigjarige oorlog 1618-1648), waarvan ze zelf heeft geprobeerd te profiteren. Een inspiratiebron voor Brecht vormde het boek Landstörtzerin Courasche van de zeventiende-eeuwse Duitse auteur Von Grimmelshausen.

4. p. 146 Myriam volgde tijdens haar opleiding tot advocaat het proces tegen seriemoordenaar Michel Fourniret. Deze ontvoerde, verkrachtte en vermoordde tussen 1987 en 2001 zeven vrouwen en meisjes. In 2003 werd hij in België gearresteerd en aan Frankrijk uitgeleverd, waar hij in 2008 tot levenslang werd veroordeeld. Ook zijn vrouw kreeg levenslang, vanwege medeplichtigheid.

5. Een zachte hand op Hebban.

De Leesclubassistent

Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!

Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Wonend in de Randstad maar met een grote liefde voor Groningen beleeft hij mooie leesavonturen tijdens treinreizen naar en vanuit het noorden.

Binnenkort leesclubtips bij:

Wilma Stockenström – De expeditie naar de baobab

Eerdere leesclubtips:
Dave Eggers - Helden van de grens
Penelope Fitzgerald - De Engelenpoort
Graeme Macrae Burnet - Zijn bloedige plan
Ian McEwan - Notendop
Marjolijn van Heemstra - En we noemen hem
Marijke Schermer - Noodweer
Marijn Sikken - Probeer om te keren
Zadie Smith - Swing Time
Maria Stahlie - De middelste dag van het jaar
Vrouwkje Tuinman - Afscheidstournee
Benedict Wells - Het einde van de eenzaamheid
Colson Whitehead - De ondergrondse spoorweg