De Leesclubassistent | Klont
Over het boek
Bodo Klein heeft een hoge functie op het Ministerie van Veiligheid, maar privé gaat het niet zo goed met hem. Op een dag stuurt hij een mail rond die zijn overlijden aankondigt.
Maar Bodo pleegt uiteindelijk geen zelfmoord en dat maakt zijn positie op zijn werk onhoudbaar. Van de minister krijgt hij daarom een speciale opdracht: hij moet onderzoek doen naar de charismatische wetenschapper Alexei Krups die wereldwijd furore maakt met lezingen waarin hij schetst hoe door kunstmatige intelligentie en steeds verdergaande ‘dataficering’ het leven drastisch zal veranderen. Maar in hoeverre is Alexei een autoriteit en waar haalt hij zijn beweringen vandaan?
Klont is een erudiete, maar ook speelse en satirische roman over een tijd waarin de mens zich steeds meer lijkt uit te leveren aan de grote technologiebedrijven.
YouTube - Op LezenTV vind je een uitgebreid interview (circa 23 minuten) met Maxim Februari naar aanleiding van deze roman. Een introductie, afkomstig van het YouTube-kanaal van ParmandoTV, zie je hieronder.
Over de auteur
Maxim Februari (1963) is sinds 2012 de schrijversnaam van Max Drenth. Voor die tijd publiceerde hij literair werk onder de namen M. Februari en Marjolijn Februari. Zijn eerste boekpublicatie onder de nieuwe auteursnaam was het in 2013 verschenen De maakbare man : notities over transseksualiteit.
Februari studeerde filosofie, kunstgeschiedenis en Nederlands recht in Utrecht en promoveerde in 2000 in Tilburg tot doctor in de filosofie. Als essayist en columnist laat hij veel van zich horen in het maatschappelijk debat rond voortschrijdende technologie en de gevolgen daarvan voor mens en maatschappij.
Voorafgaand aan Klont publiceerde hij twee romans: De zonen van het uitzicht (1989, bekroond met de Multatuliprijs) en De literaire kring (2007), bekroond met de toenmalige Annie Romeinprijs van het blad Opzij. Voor een oeuvre dat zich ‘kenmerkt door originaliteit, scherpzinnigheid en onafhankelijkheid van geest’ kreeg Februari de Frans Kellendonkprijs 2008.
Discussietips
1. Wekte het ‘voorwoord’ van Alexei Krups je nieuwsgierigheid? Waarom wel of niet
2. In de hoofdstukken over Bodo en de mensen uit zijn omgeving is een alwetende verteller aan het woord. Hoe heb je deze ‘vertelstem’ ervaren als je die afzet tegen die van ik-verteller Alexei? Had je een voorkeur voor een van de twee verhaallijnen? Zo ja, waarom?
3. Wat voor positie neemt Bodo in op zijn werk, hoe wordt daar tegen hem aangekeken? En hoe is dat thuis? Wat brengt hem tot zijn doodswens?
4. Waarom verstuurt Bodo zijn ‘zelfmoordbrief’ in de vorm van een bestand dat niet te openen is? Wat bedoelt minister Kirstin Elias met haar opmerking dat Bodo door een dergelijk bestand te sturen, zijn collega’s heeft gewezen op hun status van ‘digitale immigrant’ (p. 156)?
5. Hoe gaat Bodo om met gevoelens?
6. In hoeverre lijken Bodo en Alexei op elkaar? Waarin verschillen ze?
7. Bodo is gefascineerd door Krups’ bewering dat de roman een ‘intelligent systeem is dat mysterieuze patronen kan aanwijzen in de werkelijkheid’. Bodo lijkt geen romanlezer. Hoe verklaar je zijn fascinatie?
8. In de roman wordt veel gesproken over ‘de klont’ en er worden ook verschillende omschrijvingen van gegeven. Maar niemand weet echt wat ‘de klont’ precies is. Welk beeld is er bij jou ontstaan?
9. In het boek en in interviews signaleert Februari het gevaar dat vergaande dataficering, gekoppeld aan kunstmatige intelligentie, tot een totalitair systeem zal leiden. Hoe denk je over zijn analyse?
10. Welk idee spreekt er uit het boek omtrent de betekenis/het belang van de roman (de literatuur, de kunst) in de huidige tijd?
11. Hoe staat Colette in de wereld? In hoeverre is er sprake van liefde tussen haar en Bodo? Welke ontwikkeling is er in de roman op dit vlak?
12. Er zijn diverse bijfiguren in de roman die door Februari met merkbaar plezier beschreven worden. Wat vond je bijvoorbeeld van de typeringen van uitgever Schneider en wetenschapster Bianca Vanderstichele?
13. Wat is het belang van de hoofdstukken ‘Regen en rampspoed’ en ‘Nadine bevalt’ in relatie tot de thematiek van de roman?
14. De dag van Bodo’s aangekondigde zelfmoord blijkt later in de roman ook een beslissende in het leven van Alexei. Wat gebeurt er met elk van hen op die dag?
15. Na afloop van Alexei’s lezing in Londen stapt Bodo af op Augusta McGowan van de Verenigde Naties die Alexei met haar kritische vragen in verlegenheid heeft gebracht. Bodo spreekt haar aan, maar dan eindigt het hoofdstuk. Wat is er gezegd tussen die twee denk je?
16. Welke invloed heeft de geboorte van Nadines kind op Bodo? Hoe is hij er aan toe aan het eind van de roman?
17. Klont kreeg zeer positieve recensies. Maar Marja Pruis (De Groene Amsterdammer, 12 oktober 2017) is ook kritisch als ze schrijft: ‘Klont is speels, erudiet, ironisch, ernstig, zozeer dat het moeilijk toe te geven is dat het daarnaast ook nog eens saai is, gek genoeg’. Wat vind je van die laatste kwalificatie?
18. In haar inleiding op een interview met Februari (NRC Next, 2 oktober 2017) zegt Danielle Pinedo dat de roman in de kern over ‘contact’ gaat, over verbinding met jezelf en je leefwereld. Februari bestrijdt die opvatting, noemt het een ‘huwelijksadvertentieachtige interpretatie’. Wat is voor jou het kernwoord van de roman?
19. Recensent Coen Peppelenbos (Dagblad van het Noorden, 27 oktober 2017) besluit zijn bespreking met de zin: ‘Misschien is Klont een hoopvolle roman’. Wat vind jij?
Achtergronden
1. Bekijk de TED Talk die Februari hield in Amsterdam, getiteld Speaking Truth to Data.
2. Een uitgebreid interview met Februari in het radioprogramma Nooit meer slapen.
3. Jörgen Apperloo bespreekt Klont in zijn videoreeks Vlogboek. In een andere aflevering komt Klont ook aan de orde in een vlog rond boeken die gaan over de relatie tussen mens en technologie.
4. Het hoofdstuk ‘Een heldere redenering’ (p. 20) begint met een citaat uit Milton, een omvangrijk gedicht, geschreven en geïllustreerd door William Blake tussen 1804 en 1810 en verschenen in twee boeken. Meer over Blake bij Info.nu en meer over het gedicht op deze Engelstalige Wikipedia-pagina.
5. Het citaat van Vasalis (p. 21) is afkomstig uit een titelloos gedicht dat is opgenomen in haar postuum verschenen bundel De oude kustlijn (2002). De volledige tekst is her en der op internet te vinden onder andere op het blog van Wilma van den Akker.
6. Bianca Vanderstichele doet Bodo denken aan Margarete Maultasch. Deze veertiende-eeuwse adellijke dame uit Tirol wordt wel De lelijke hertogin genoemd, zoals de titel van een roman van Lion Feuchtwanger luidt. Er zijn veel legenden en verhalen over haar in omloop. Deze Duitstalige biografische schets biedt een overzicht.
7. Minister Kirstin Elias heeft in haar werkkamer foto’s hangen van Sebastiaô Salgado die het harde leven van mijnwerkers in beeld brengen. Een paar voorbeelden.
De Leesclubassistent
Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!
Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Wonend in de Randstad maar met een grote liefde voor Groningen beleeft hij mooie leesavonturen tijdens treinreizen naar en vanuit het noorden.
