De Leesclubassistent | Noodweer

Het boek: Noodweer

Emilia en haar man Bruch hebben de grote stad achter zich gelaten en wonen met hun twee zoontjes in de provincie, in een woning die buitendijks ligt.

Na afloop van een bezoek aan de toneelvoorstelling A Streetcar Named Desire wordt Emilia verrast door iemand die haar plotseling van achteren vastgrijpt. Het blijkt een onschuldige grap van een bekende, maar bij Emilia zet het de herinnering in gang aan een afschuwelijke gebeurtenis van jaren geleden, toen zij Bruch nog maar net kende. Na een afspraak met hem werd ze in haar woning overweldigd en verkracht. Ze heeft Bruch hier nooit over verteld.

Terwijl de herinneringen steeds meer invloed krijgen op Emilia wordt haar huidige veilige woonomgeving bedreigd door de hevige regenval waardoor de rivier waaraan het gezin woont, buiten zijn oevers dreigt te treden.

De auteur: Marijke Schermer

Marijke Schermer (Amsterdam, 1975) groeide ‘grotendeels’ op in Groningen. In Arnhem studeerde ze aan de Toneelschool. Aanvankelijk met de bedoeling om actrice te worden, maar op de planken heeft ze nooit gestaan.

Ze ging zich richten op het schrijven van toneelstukken en het regisseren van voorstellingen, ook van andere toneelauteurs. Ze had enige tijd een eigen theatergroep (Alaska) en ontving in 2009 voor haar toneelwerk de Charlotte Köhler-prijs, een aanmoedigingsprijs voor jong talent in de beeldende kunst en het theater. Schermer is artistiek directeur van het podium Oostblok in Amsterdam.

Naast schrijven voor toneel ging ze zich ook bezighouden met prozawerk. Ze publiceerde enkele verhalen in het tijdschrift Tirade en in 2013 verscheen haar debuutroman Mensen in de zon die goede kritieken kreeg. Noodweer is haar tweede roman, het boek haalde de longlist van de Vlaamse Fintro Literatuurprijs.

Meer over Marijke Schermer
Auteurswebsite

Marijke Schermer vertelt over haar toneelwerk naar aanleiding van de toekenning van de Charlotte Köhler-prijs.

Discussietips

1. Welk beeld heb je gekregen van Emilia? En van Bruch?

2. Hoe typeer je hun relatie?

3. ‘Het is een daad van autonomie om te beslissen of een gebeurtenis wel of niet een rol mag spelen in je leven’ (p. 21) bedenkt Emilia ter verdediging van het feit dat ze Bruch niets heeft verteld over wat haar is overkomen. Maar ze vraagt zich direct af: ‘Is dat waar? Is dat een opvatting of een vlucht?’ Wat vind jij?

4. De relatie van Emilia en Bruch wordt gecontrasteerd met die van Sophie en Douwe, wat leidt tot een aantal in de tekst opgeworpen vragen (p. 32-34). Kennen Sophie en Douwe elkaar beter? Moet je als partners alles van elkaar weten? In hoeverre draagt dat bij aan het kennen van de ander? Hoe kijk jij tegen deze vragen aan?

5. Na drie maanden stilte zoekt Emilia Bruch op en neemt het initiatief om voor het eerst met elkaar te vrijen (p. 39-43). In hoeverre vind je het plausibel/begrijpelijk dat ze dit doet? Hoe heb je de beschrijving van de vrijpartij, doorsneden met herinneringen van Emilia aan haar belager, ervaren?

6. Welke rol spelen Emilia’s vakgebied (de statistiek) en de theorie van Quetelet over ‘De gemiddelde mens’?

7. De onverwachte benadering in de schouwburg stort Emilia in een crisis. Enkele jaren eerder is ze door haar collega Eddy ongewenst intiem benaderd. Daar bleef ze heel kalm onder. Wat zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat haar reactie op de twee situaties zo verschillend is?

8. Welk beeld heb je gekregen van de relatie tussen Emilia en haar broer Jacob?

9. In de roman staan enkele uitgebreide dialogen, met name gesprekken tussen Emilia en Jacob en Emilia en Bruch. Wat is je mening over deze passages?

10. In een van de gesprekken tussen Emilia en Jacob werpt Emilia de vraag op die door de auteur in interviews als misschien wel de kern van de roman wordt benoemd: ‘Denk je dat intimiteit en openhartigheid synoniem zijn?’ Hoe denken de voornaamste personages hierover? Wat vind jij?

11. Over het algemeen staan de terugblikken/herinneringen in de roman in de verleden tijd. Maar hoofdstuk negen, waarin beschreven wordt hoe het Emilia vergaat in de periode nadat zij is aangevallen, is in de tegenwoordige tijd geschreven. Wat zou de reden hiervan kunnen zijn? Welk effect heeft het?

12. Welke functie hebben de locatie waar Emilia en Bruch wonen en de weersomstandigheden in het geheel?

13. Heeft Emilia volgens jou de goede keuze gemaakt dor Bruch niets te vertellen, zowel niet direct na de overval als later in hun relatie? Waarom wel of niet?

14. ‘Ze was het vergeten omdat ze gelukkig was. Ze was gelukkig omdat ze het vergeten was’ (p. 113). Wat is het meest van toepassing op Emilia denk je? Waarom?

15. In hoofdstuk 21 doet Bruch zijn verhaal. Hoe denk je over zijn handelen/beweegredenen? Wat vind je van de wending die de geschiedenis daarmee krijgt?

16. ‘Alles komt goed,’ luidt de laatste zin van de roman. Wat denk je?

Achtergronden en overige tips

1. A Streetcar Named Desire is een bekend toneelstuk van Tennessee Williams, uit 1947. Het wordt nog regelmatig opgevoerd. De film die Elia Kazan in 1955 maakte op basis van het stuk geldt als een klassieker. In Nederland is het stuk ook bekend onder de titel Tramlijn Begeerte. Aan het eind van het stuk wordt de vrouwelijke hoofdrolspeelster slachtoffer van een verkrachting, wat haar in een crisis stort. Op YouTube zijn veel fragmenten uit de film- en uit toneelbewerkingen te zien.

De laatste zin die de vrouwelijke hoofdpersoon uitspreekt tegen een dokter die haar helpt, luidt: ‘"Whoever you are, I have always depended upon the kindness of strangers." Een zin waarnaar Schermer duidelijk verwijst met de slotscène van haar roman.

2. pagina 111: Emilia moet denken aan Peer Gynt, het toneelstuk van de Noorse schrijver Henrik Ibsen uit 1867, waarin de hoofdpersoon tot de conclusie komt dat hij geen kern heeft, als een ui die alleen maar uit laagjes bestaat. Meer over dat stuk op Wikipedia.

3. pagina 140 en 157: Bruch leest Aantekeningen uit het ondergrondse, een boek van F.M. Dostojevski uit 1864. In 2012 verscheen nog een Nederlandse uitgave. Het is het verhaal van een man die zich afzet tegen het rationalisme en de druk om niet af te wijken van de standaard, het gemiddelde. Een pleidooi voor de vrije wil. Meer informatie.

4. Meer over Adolphe Quetelet en zijn betekenis voor de moderne statistiek.

5. Interviews met Marijke Schermer over Noodweer zie je bij VPRO Boeken (13 minuten) en Parmando TV (25 minuten).

6. Discussie over en recensies van Noodweer in de Hebban Leesclub.

De Leesclubassistent

Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!

Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Wonend in de Randstad maar met een grote liefde voor Groningen beleeft hij mooie leesavonturen tijdens treinreizen naar en vanuit het noorden.

Eerdere leesclubtips
Penelope Fitzgerald - De Engelenpoort
Ian McEwan - Notendop
Vrouwkje Tuinman - Afscheidstournee